جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
درخواست تبلیغات

روز اسناد ملی در ۱۷ اردیبهشت ماه

اشتراک:
فرهنگ و هنر و شعر
روز اسناد ملی ۱۷ اردیبهشت ماه روز اسناد ملی است: روزی که قرار است در آن اهمیت حفظ اسناد به مردم و مسئولان یادآوری شود.اینکه در فلان روز در فلان سال ایران و عثمانی صلح کردند، زمین های قلهک در فلان تاریخ فروخته شد یا جد بزرگ خانواده احمدی کیست همه و همه در اسناد […]

روز اسناد ملی

۱۷ اردیبهشت ماه روز اسناد ملی است: روزی که قرار است در آن اهمیت حفظ اسناد به مردم و
مسئولان یادآوری شود.
اینکه در فلان روز در فلان سال ایران و عثمانی صلح کردند، زمین های قلهک در فلان تاریخ فروخته شد
یا جد بزرگ خانواده احمدی کیست همه و همه در اسناد معنا پیدا می کند.انسان در طی قرون متمادی و
در خلال رویارویی با حوادث گوناگون به تجربیات ارزشمندی دست یافته است.
تاریخ، مجموعه تمامی این تجربیات است.
عدم بهره مندی از این دستاورد گرانبها و سرمایه عظیم بشری می تواند ضمن آنکه به تکرار خطاها و اشتباهات
گذشته بیانجامد باعث گسستگی نسل امروز با نسلهای پیشین شود.
اسناد ملی هر کشور به منزله گنجینه ای گرانبها است که به پلی ارتباطی بین گذشته و آینده آن سرزمین
می ماند و می بایست از آن محافظت به عمل آید(dot)

— تاریخچه آرشیو در ایران

رسم نگهداری و حفاظت از اسناد و مدارک
دولتی در ایران از دیرباز رایج بوده است.
در دوران هخامنشیان هسته مرکزی و زیربنای تشکیلات اداری امپراطوری را “بایگانی سلطنتی” تشکیل می داد.
در حقیقت مغز متفکر سازمان اداری، رئیس بایگانی سلطنتی بود که فرمان های شاه را به زیردستان ابلاغ می کرد؛
وی مسئول ضبط و ربط مکاتبات حکومتی، فرمان ها و دستورهای شاه و دیگر وقایع مهم روز بود.
پس از فتح ایلام، ایرانیان با لوحه های گلی آشنا شدند و از کاربرد آن در امور تجاری و اداری
اطلاع یافتند(dot) ایرانیان در میانه قرن پنجم پیش از میلاد از موادی مانند: چرم و پاپیروس برای نوشتن استفاده می
کردند.
اما به سبب آسیب پذیری این مواد، اسناد و مدارک دوره هخامنشی دوام زیادی نیاورد و بیشتر آنها از بین
رفت.
اسناد باقی مانده از دوران هخامنشی در مقایسه با اسناد موجود در آرشیوهای منطقه، بسیار اندک است.
خوشبختانه با وجود ظرافت و آسیب پذیری این اسناد، معدودی از آنها که از چرم و پاپیروس بوده، در شنزارهای
مصر پیدا شده است.
یکی از این گنجینه های پر ارزش، یک کیسه پستی حاوی چندین نامه است.
این نامه ها که به دلایل نامعلومی به مقصد نرسیده، حاوی دستورهایی به افراد مختلف بوده و در سال های
۴۱۰ تا ۴۱۱ پیش از میلاد نوشته شده است.

بی تردید سازمان های آرشیوی سلطنتی ایران در بابل، اکباتان، شوش، پرسپولیس و دیگر شهرهایی که محل زندگی شاهان ایرانی
بود، وجود داشته است.
پس از تسلط یونانیان بر ایران، اسکندر با بهره گیری از شیوه ها و بنیادهای آرشیوی ایرانیان، سازمان آرشیوی سلطنتی
ایران را توسعه داد و حتی هنگامی که نسخه های اصلی اسنادش دریک آتش سوزی از بین رفت، بی درنگ
دستور داد با استفاده از رونوشت اسناد که در اختیار فرماندهان نظامی بود، اسناد از بین رفته را بازنویسی کنند.

در دوران پس از اسلام نیز با توجّه به تأکید فراوان آموزه های اسلامی روی فرهنگ کتابت، حجم اسناد مکتوب
و طبیعتاً نیاز به سازماندهی و نگهداری آنها را افزایش داد.
همچنین اهتمام مسلمانان در امر کتابت و پاسداری از قرآن شریف خود نقش بسزائی در سیر رو به جلوی این
فرایند، ایفا کرده است.
جالب است بدانید؛ طولانی ترین آیه قرآن نیز، به موضوع ثبت اسناد و کتابت آنها اختصاص دارد(dot) شیوه ایرانیان در
نگهداری اسناد دیوانی، بعدها چنان گسترش یافت که معمول دیگر حکومت ها نیز گردید.
آنان شیوه ایرانیان را در حفظ و نگهداری اسناد، در سرزمین های خویش نیز به کار بردند.
در دوره صفویه رونوشت تمام ارقام مربوط به امور مالی و احکام و نشانه ها و نامه ها و اسناد
در دفاتر مخصوصی ثبت می شد.
محل نگهداری این دفترها که “انبار دفترخانه دیوان اعلا” نام داشت ظاهراً عمارت چهلستون بود.

روز اسناد ملی در 17 اردیبهشت ماه

در دوره قاجاریه از زمان فتحعلی شاه، اسناد و مکاتبات و سواد فرمان ها در دربار نگهداری می شد و
آرشیو جزو اداره بیوتات به شمار می رفت.
از زمان ناصرالدین شاه، علاوه بر بخش نگهداری اسناد دربار، اسناد سیاسی در وزارت امور خارجه و اسناد مالی در
دستگاه میرزا یوسف خان مستوفی الممالک گردآوری می شد، اما روش صحیحی برای نگهداری اسناد و نوشته ها وجود نداشت.
سرانجام در سال ۱۲۷۸ خورشیدی وزارت خارجه به پیروی از روش بایگانی کشورهای اروپایی، بایگانی خود را مرتب کرد.

پس از انقلاب مشروطه و در طی سال های ۱۲۸۰ تا ۱۳۰۹ خورشیدی اقدام هایی برای به کاربردن روش های
نوین بایگانی با استفاده از دانش و تجارت هیات های فرانسوی و بلژیکی انجام گرفت.
سرانجام در اردیبهشت ماه ۱۳۰۹ تاسیس مرکزی برای حفظ اسناد دولتی در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید.
به این ترتیب تا سال ۱۳۴۵ که لایحه تاسیس ((سازمان اسناد ملی ایران)) به هیات دولت ارائه شد، هرچند وقت،
یک بار لوایحی در این باره مورد بررسی قرار می گرفت(dot) پس از طرح لایحه مزبور در ۲۳/۸/۴۵ و طی
مراحل مختلف رد و قبول، سرانجام در جلسه هفدهم اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی قانون تاسیس سازمان اسناد ملی
ایران را به تصویب رساند و برای اجرا به دولت ابلاغ کرد.
بدین سان مقدمات تشکیل آرشیو ملی ایران به عنوان پاسدار فرهنگ و هویت تاریخی کشور به وجود آمد.

در سازمان اسناد ملی بخشی بنام “آرشیو شفاهی” وجود دارد — ترکیب شورای سازمان

به موجب ماده چهارم قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران، شورای سازمان مرکب از اشخاص زیر است۱- وزیر امور خارجه.۲-
وزیر فرهنگ و آموزش عالی۳- دادستان کل کشور۴- دبیرکل سازمان امور اداری و استخدامی کشور۵- دادستان دیوان محاسبات۶- دو نفر
از اشخاص متبحر در فرهنگ و تاریخ ایران،که این اشخاص به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی و تصویب هیات
وزیران که برای مدت سه سال انتخاب می شوند و انتخاب مجدد آنها بلامانع است.
بجای اعضای مذکور در چهار بند اول ممکن است، معاونین آنها حضور یابند.
اعضای شورا از بین خود یک نفر را به عنوان رئیس انتخاب می کنند(dot)

— ادغام بزرگ

در تاریخ ۲/۶/۱۳۸۱ با مصوبه
شورای عالی اداری با ادغام سازمان اسناد ملی ایران و کتابخانه ملی ایران ، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
تأسیس شد و سازمان اسناد ملی به عنوان یک معاونت در این سازمان فعال است.۱۷ اردیبهشت هر سال روز اسناد
ملی در ایران است که به گفته مسئولان معاونت اسناد ، کشور مالزی نیز به پیروی از ایران روزی را
در کشور خود به عنوان روز اسناد ملی نامگذاری کرده اند.

در پایان به دو بخش از بخش هایی که ممکن است برایتان تازگی داشته و جالب باشد (از ساختار سازمان
اسناد و کتابخانه ملی ایران)، می پردازیم.

— آرشیو شفاهی

شاید برایتان قابل توجه باشد که بدانید در سازمان اسناد ملی بخشی بنام “آرشیو شفاهی” وجود دارد.
در این بخش هر یک از افراد هنرمند، سیاستمدار، دانشمند، پزشک، مهندس، می توانند تجربیات، مشاهدات و خاطرات خود را
برای آیندگان باز گویند.
این اسناد شفاهی نیز حامل پیام های فرهنگی و اجتماعی هستند که تمامی آحاد مردم و نه تنها پژوهشگران می
توانند پیشینه ی فرهنگی خود را در آن کشف کنند.

— بخش آثار دست نوشته
برای نخستین بار در ایران آرشیو تخصصی برای نگهداری از اسناد و دستنوشته های هنرمندان،
نویسندگان، شعرا و تمام مشاهیر کشور راه اندازی می شود.
اکنون دست نوشته های تعدادی از مفاخر و نویسندگان بنام همچون ملک الشعرای بهار، جمالزاده، پروین اعتصامی، پژمان بختیاری و…
در اختیار سازمان اسناد ملی ایران قرار گرفته است اما هنوز بخش عمده ای از آثار این بزرگان در اختیار
خانواده های آنهاست که در صورت همکاری آنها با سازمان اسناد ملی و حتی ارائه نسخه های کپی این دست
نوشته ها نیز می توان برای تکمیل این آرشیو تخصصی در کشور اقدام کرد.

تاریخ شمار

گردآوری:
اخبار مرتبط:
فیلم پرشین وی
آرون گروپ
آرون گروپس