جاجیم بافی | هنر جاجیم بافی در اردبیل

جاجیم بافی

جاجیم بافی یکی از هنرهای اهالی استان اردبیل می‌باشد و جاجیم یکی از شاخص‌ترین محصولاتی است که توسط,
روستائیان استان اردبیل تولید می‌شود.

بافت جاجیم در اکثر روستاها و مناطق عشایری اردبیل دارای سابقه دیرینه است و به علت وجود مواد اولیه در بین,
دامداران و عشایر تقریباً اغلب خانواده‌ها به این فن آشنائی دارند.

در استان اردبیل,منطقه خلخال, از نظر نوع بافت و میزان تولید آن, از مراکز مهم جاجیم بافی اردبیل به شمار می‌رود,
و جاجیم تولید شده در روستاهای شهرستان خلخال با سایر جاجیم‌ها متفاوت است.

هنر جاجیم بافی

جنس نخهای استفاده شده در آن پشمی است.

در اکثر نقاط روستایی استان بافت جاجیم مرسوم است با این تفاوت که در نقاط مختلف, ترکیب رنگی و یا ظرافت,
نخ و نقوش, طرحهای مختلفی را ایجاد می‌نماید.

نقوش رایج عبارتند از: گل سیب، گچی دیرناخی (ناخن بز)، سیرگا (گوشواره)، قرقره، بلی باقالی،جولما، بادامی،
اوزوک گاشی (نگین انگشتر)،همیان و ….

ولی لازم به ذکر است که بالاترین حجم تولیدمربوط به عشایر اردبیل،خلخال، مشکین شهر، پارس آباد مغان، نمین،
کوثر و بیله سوار می‌باشد.

موارد مصرفی چون زیرانداز، سجاده، پادری، رومیزی، روتختی، رویه کرسی، پشتی، رویه تکمیلی کیف و ساک ,
و رویه مبل دارد و در کارهای تکمیلی به همراه چرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نقش‌های جاجیم به دو صورت ساده و گلدار طراحی می‌شود. نوع ساده آن با تعییر رنگ تارها به صورت,
راه راه بافته می‌شود و نوع گلدار آن که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد به عنوان رویه کرسی,
پشتی, انواع ساک و کیف به کار می‌رود.

استفاده از جاجیم بر روی کرسی

ابعاد جاجیم

ابعاد جاجیم حدود ۹۰ الی ۱۲۰ سانتی متر مربع می‌باشد که برای بافتن آن حدود یک ماه زمان لازم است.
پس از اتمام بافت و دوختن کناره‌های عرض جاجیم بر اساس نوع مصرف, قابل استفاده است.

بیشتر بدانید جاجیم چگونه بافته می شود؟

جاجیم گونه ای از بافت های ضخیم است که در قدیم به عنوان زیر انداز و محافظ سرما از آن استفاده ,
می شده است. شاید در سال های دور جاجیم را روی کرسی خانه مادربزرگ خود دیده باشید.

بافتی رنگارنگ با نقوش زیبا که دو رویه بوده و چون پرز ندارد از هر دو سمت آن می توان استفاده کرد.

رنگ های به کار رفته در جاجیم ۶ تا ۸ رنگ بوده و از تار پود پشمی که با رنگ های گیاهی رنگ آمیزی شده،
بافته می شود. در حال حاضر در اغلب روستا ها و شهرستان های استان های آذربایجان شرقی، اردبیل،
لرستان، کردستان، همدان و فارس (به صورت کارگاهی) و در دو طرح کلی راه راه و,
ستاره ای بافته می شود.

نحوه انجام جاجیم بافی

هم چنین نوعی جاجیم ابریشمی وجود دارد که در بافت آن از نخ های ابریشمی استفاده می شود،
اما اغلب جاجیم ها از جنش پشم و به صورت نواری به عرض ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر بافته می شود.

دستگاه جاجیم بافی از قسمت های مختلفی تشکیل شده که می توان به صورت مختصر به آنها اشاره کرد:
کوجی، سه پایه، میخ های چوبی و فلزی، ماکو، ماسوره، نورد و …

شیوه بافت به این صورت است که مانند قالی، یک مرحله چله کشی وجود دارد، که در یک فضای باز در حدود,
۱۰ تا ۱۵ متر و معمولا توسط دو نفر انجام می شود. چله کشی با گردش یک فرد به دور چارچوب,
جاجیم بافی و تغییر رنگ ها انجام میشود.

نحوه بافت جاجیم

در اطراف چله یک سه پایه چوبی قرار داده می شود که به کوجی متصل شده است. کوجی وسیله ای,
برای کنترل عرض جاجیم و وظیفه جدا کردن تارهای زیر و رو را به عهده دارد. در قسمت جلوی دستگاه،
نورد وجود دارد که جاجیم بافته شده به دور آن جمع می شود.

ماسوره وسیله ای برای پیچیدن نخ های پود به دور آن است و ماکو وسیله ای لوزی شکل است که ماسوره ,
در آن قرار داده شده و از میان پودها عبور داده می شود.

پس از هر بار عبور داده شدن ماکو از میان تارها یک پود به بافت اضافه شده که در انتها,
کوجی به عقب هل داده می شود و تکرار این عمل منجر به شکل گرفت بافت جاجیم می شود.

فرش ایرانی , ۴لوزی