آشنایی با نحوه رنگرزی الیاف در ایران

رنگرزی الیاف

رنگرزی الیاف , رنگرزی مواد اولیه فرش در دو زمان صورت می‌گیرد:

قبل از ریسیدن الیاف
رنگرزی کلاف نخ

برای رنگرزی الیاف یا کلاف نخ روش‌ها و وسایل گوناگون وجود دارد و بهره گیری از همین روش‌ها و وسایل است,
که هنر رنگرز را در ارائه رنگ مطلوب و مقاوم آشکار می‌سازد. انتخاب روش‌ها و وسایل ساده و گرفتن نتیجه ای مطلوب و رنگی باثبات،
نشانگر تجربه مفید رنگرزی باشد.

به طور عمده رنگرزی در کارگاهها به ۲ روش انجام می‌شود:

رنگرزی سنتی

در این کارگاه‌ها رنگرزی را در پاتیل‌های بزرگ مسی انجام می‌دهند. حرارت این پاتیل‌ها به وسیله شغله آتش نفتی,
یا گازی تأمین می‌شود. پشم‌ها بصورت ریسیده نشده یا کلاف نخ رنگرزی می‌شوند.

مراحل دندانه و رنگرزی در این پاتیل‌های بزرگ مسی انجام می گیرد.
سپس آبگیری در سانتیروفوژهایی اغلب با ابعاد کوچک انجام می‌شود.
به طور عمده اغلب کارها در این کارگاه‌ها دستی و زیر نظر استادکار است.

رنگرزی صنعتی

در کارگاه‌های بزرگ همه چیز کاملاً مکانیزه است و کارها به صورت ماشینی و با دستگاه‌های مختلف انجام می‌شود.
و به جای پاتیل‌های مسی از دیگ‌های بخار که همان نقش را ایفا می‌کند، استفاه می‌شود.

نحوه انجام رنگرزی

پشم معمولاً به صورت نخ رنگرزی می‌شود. ابتدا نخ‌ها را شُل پیچی می‌کنند.
دستگاه «اشلاپ فورس» نخ‌ها را به صورت شل دور بوبین‌های سوراخ دار مخصوص رنگرزی می‌پیچد.

رنگرزی الیاف به روش سنتی

این سوراخ‌ها برای نفوذ رنگ به داخل نخ‌ها هستند. قطر بوبین با پشم که دور آن پیچیده میشود به ۱۷،۵ سانتیمتر می‌رسد.
سپس بوبین‌ها را درون محفظه بوبین می‌چینند و در حین انجام کارها دقت می‌شود که بوبین‌ها به هم نچسبند

این محفظه‌ها بردو نوع اند.

الف) محفظه بوبین کوچک با ظرفیت ۳۳۰ بوبین که به طور کل ۲۵۰ کیلوگرم وزن دارد.
ب) محفظه بوبین بزرگ با ظرفیت ۶۶۰ بوبین که به طور کل ۴۵۰ الی ۵۰۰ کیلوگرم،بسته به بزرگی و کوچکی بوبین،ها، وزن دارد.

در این مرحله بوبین‌ها آماده رنگرزی هستند. آنها را وارد محفظه رنگرزی که همان دیگ بخار است، می‌کنند.
البته قابل ذکر است که قبل از این مرحله باید پشم‌ها شسته شده باشند تا چربی آنها گرفته شود.

زیرا چربی موجود در روی الیاف باعث عدم نفوذ رنگ به طور مناسب و یکنواخت روی الیاف می‌شود.
شستشو توسط مایع شوینده صنعتی یا همان صابون صنعتی است صورت می‌گیرد. از نمونه این صابون‌ها «نئونیل ۹۱۰» را نام برد.
عمل رنگرزی باید بعد از شستشو انجام گیرد، که بسته به نوع رنگ مورد مصرف، مواد مصرفی متفاوت اند.

تانک‌های جانبی جهت تزریق آب برای رنگرزی و شستشو به مخازن اصلی رنگرزی تعبیه شده اند
و عمل تزریق را در حین رنگرزی به مخزن اصلی انجام می‌دهند.

تانک‌های کوچک هم‌جهت تزریق رنگ و دندانه در پشت مخازن اصلی قرار دارند.
دمای رنگرزی پشم ۴۵ الی ۵۰ درجه است که در این دما رنگ بخ مخزن اصلی تزریق می‌شود.
و در این هنگام حرارت را تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد می‌رسانند.

رنگرزی الیاف به روش صنعتی

البته دمای بیشتر از این موجب نمدی شدن پشم‌ها می‌شود. رنگرزی ۴۵ الی ۶۰ دقیقه ادامه می‌یابد.
بعد با تزریق آب سرد به مخزن اصلی، حمام را سرد می‌کنند تا دما به ۷۵ درجه برسد و پشم دیگر رنگ را پس ندهد.
در این جا آب سرد را به لوله‌هایی که در اطراف مخزن بین دو جداره دیواره مخزن قرار دارند، ترزیق می‌کنند.

سپس آب مخزن را تخلیه کرده و پشم‌ها را با آب سرد یک ربع شستشو می‌دهند
و برای ثبات شستشویی پشم آمونیاک به کار می‌برند. در مرحله بعد برای خنثی کردن آمونیاک از اسید استیک استفاده می‌کنند.
آمونیاک محیط حمام را بازی می‌کند و اسید باعث محیط خنثی را به حمام برمی‌گرداند.
در مرحله پایانی حمام را تخلیه می‌کنند.

آخرین مرحله شستشو با آب معمولی است که برای پاک کردن اسیدی که روی پشم مانده، انجام می‌شود.
بعد بوبین‌ها به دستگاه سانتریفوژ و سپس به دستگاه خشک کن منتقل می‌شوند.
عمل آبگیری یک ساعت و عملیات خشک کردن حدود سه تا چهار ساعت بطول می‌انجامد.

در این مرحله بوبین‌ها را سفت پیچی می‌کنند و نخ‌ها آماده ارائه به بازار می‌شوند.
پشم به مدت ۳۰ دقیقه در دستگاه بخار حرارت می‌بیند تا پیچ آن از بین برود و به اصطلاح حالت ملخی پیدا نکند.

هزارو یک بوم