محمد علی بهمنی ( شاعر خاطره ساز نسل ها ) از زندگی شخصی و کاری اش می گوید

محمد علی بهمنی

خلق و خوی بندری دارد.
خونگرمی جنوبی ها در رفتارش دیده می شود.
وقتی با متانت و لبخند از ۹ سالگی اش تا امروز با ما در خاطرات قدم می زند.
محمد علی بهمنی شاعر و ترانه سرایی که سال هاست دانسته و ندانسته بسیاری از ترانه هایی که زمزمه می
کنیم از سروده های اوست؛ از خرچنگ های مردابی حبیب تا ترانه های ناصر عبداللهی و بسیاری از خوانندگان دیگر
حاصل نبوغ ذاتی او در استفاده از اعجاز کلمات است.
بهمنی که از استعدادهای کشف شده مرحوم فریدون مشیری است در شبی پاییزی میهمان صفحه ما بود.

۹ ساله بودید که اولین شعرتان را چاپ کردید. چطور در ۹ سالگی شاعر شدید؟

– خودم نمی دانستم چنین قدرتی در من هست.
در واقع به نوعی فریدون مشیری این استعداد را در من دید.
مرحوم مشیری برخی نوشته های من را خوانده بود و به من گفت که می توانی شعر بگویی.
بعد هم چند بار از من پرسید که شعری گفته ای؟ و من گفتم هر چقدر سعی می کنم نمی
توانم.
مرحوم مشیری گفت به کسی که دوستش داری فکر کن تا بتوانی.
در آن سن همه عشق من مادرم بود؛ در واقع اولین شعرم را برای مادرم گفتم.

پس به نوعی فریدون مشیری شما را کشف کرد. چطور با مشیری آشنا شدید؟

– برادران من در چاپخانه ای کار می کردند و فریدون مشیری مسئول صفحه ادبی نشریه ای بود که آنجا
چاپ می شد.
سه ماه تعطیلی تابستان را من هم در آن چاپخانه کار می کردم.
همانجا با مشیری آشنا شدم و در آن سن تمام هیجانم این بود که زودتر از هر کس دیگری نشریه
و شعرها و نوشته های مشیری را می خواهم.

چطور در آن سن وزن را درک می کردید؟ برای پسربچه ای در آن سن باید کار سختی بوده باشد.

– شعر در خانواده ما مثل سفره غذا همیشه پهن بود.
مادرم حافظ و سعدی و مولانا می خواند و برادرانم شاهنامه خوانی داشتند.
به نحوی در این بهره بردن از شعر، اجبار هم بود.
زمانی که برادرانم شعرخوانی می کردند من را مجبور می کردند با همان سن کم گوش کنم.
حتی گاهی نمی توانستم شعر را درک کنم اما از من می خواستند برش هایی از شعر را برایشان بگویم.
کافی بود حواسم پرت شود تا بازخواست شوم و گوش مالی.
اینطور بود که من خواسته و ناخواسته شعر و وزن را آموختم.
هر چند برداشتی از وزن در اشعار نداشتم اما به راحتی آن را در نوشته هایم رعایت می کردم.

بعد از شعر «مادر» باز هم شعر گفتید؟

– بله، بعد از شعر مادر، فریدون مشیری چند خطی در مجله نوشت که این شعر را پسربچه ای در
این سن و سال گفته است.
این ماجرا برای من شوق کمی نبود.
بیشتر اوقات به شعر می اندیشیدم و تا مدتی بیشتر رباعی و دو بیتی می گفتم.
البته شروع کارم با شعر نیمایی بود.
هر چند در آن سن نمی دانستم شعر نیمایی چیست و شعر «مادر» را در قالب غزل گفته بودم، اما
در قالب شعر نیمایی راحت تر شعر می گفتم.

پس فریدون مشیری مشوق اصلی شما بود؟

– بله.
در همان سال ها و با ادامه رفت و آمدهایم با فریدون مشیری، در نشست های شعری شرکت می کردم.
او از من می خواست به عنوان یک شنونده حاضر باشم.
غرق در شادی وصف ناپذیری در جلسات شعری که با حضور نادرپور و نصرت رحمانی بود شرکت می کردم.
البته به عنوان یک شنونده می رفتم و همین کم سن بودنم باعث می شد هر کدام از شعرایی که
می آمدند برای تشویقم کتاب های شعر کودکان محمود کیانوش را می آوردند.

از این جلسات شعر و از شاعرانی که می آمدند برای شعرخوانی، خاطره ای دارید؟

– حدود سیزده سال داشتم
که شاملو و فروغ و اخوان را در برخی جلسات می دیدم.
هر کدام شان به نوعی سعی در تشویق من به شعر داشتند و برایم کتاب هایشان را می آوردند.
این شب شعرها تا زمان رفتنم به بندرعباس ادامه داشت.

حضور در این جلسات تاثیری هم در شعر گفتن تان داشت؟

– من بیشتر مشتاق مشیری بودم.
همیشه شعر او را بهترین، قشنگ ترین و روان ترین سبک می دانستم.
تا ۱۲ سالگی تنها به سبک آقای مشیری شعر می گفتم.
بعدها به پیشنهاد خودشان کتاب های دیگر شاعران حاضر در شب شعرها را برایم خریدند.
البته تا ۱۴ سالگی همچنان فریدون مشیری را الگوی خودم می دانستم.

از روحیات مرحوم مشیری بیشتر بگویید.
رابطه تان چطور بود؟

– مرحوم مشیری جواهر بود.
رابطه ما فراتر از شاگرد و استادی بود.
ایشان به دلیل دوستی با برادرانم به خانه ما رفت و آمد داشت.
حضور مشیری برای من سرشار از درس بود.
انرژی زیادی برای شعر گفتن داشت.
بسیاری را با شعر آشنا کرد.
زبانش برای شعر به گونه ای بود که مردم به راحتی با آن ارتباط می گرفتند و جوان ترها به
راحتی از آن الگوبرداری می کردند.
من همیشه فکر می کردم هر بار ایشان را می بینم باید چندتا شعر داشته باشم.
معتقد بودم ایشان باید شعرهای من را بشنوند.
مرحوم مشیری نیز با اشتیاق شعرها را می شنیدند و وزن ها را به من می گفتند.

اولین شعری که با آن معروف و شناخته شدید کدام بود؟

– اولین مجموعه شعرم به نام باغ لال سال
۵۰ همزمان با کتاب مرحوم حسین منزوی توسط یک انتشارات چاپ شد.
این همزمانی باعث شد تا کتاب در مقام مقایسه قرار بگیرد.
آن موقع ها مثل الان نبود.
کتاب ها واقعا خوانده می شدند و بزرگان بر روی آنها نظر می دادند.
نقد می کردند و جایگاه طرف را به او نشان می دادند.
آن موقع فضا به گونه ای بود که طرف باید در یک کتاب خودش را معرفی می کرد.
من هم با مجموعه باغ لال شناخته شدم.

از آن زمان تا امروز ترانه های زیادی از شما معروف شده اند؛ علت این ماندگاری را در چه می
بینید؟

– ترانه گفتن و ماندگار شدن ام بستگی به شرایط دارد.
من پیش از انقلاب حدود هزار و ۱۰۰ ترانه برای بیشتر خواننده های نامدار سروده ام و خوانندگانی مثل مرضیه،
ستار، ایرج، عارف و حبیب ترانه هایم را می خواندند.

سفارش ترانه هم می گرفتید؟

– نه به آن شکل.
آن موقع ها اینطور نبود که شاعر در جایی شعر را بگوید و در نقطه ای دیگر آهنگساز ملودی را
بسازد و بعد خواننده بخواند.
فاصله ای هم بین خواننده ها نبود و اهمیت ماجرا تنها در این بود که ترانه توسط یک حنجره خوش
خوانده شود.
اشعار هم سفارشی نبود.
رابطه دوستانه ای بین شاعر و خواننده و آهنگساز بود و گاهی این سه نفر، دور هم می نشستند و
چند روزی با هم زندگی می کردند تا به درک مشترکی از کار برسند.
ما هم اول روی یک ریتم آهنگ فکر می کردیم و بعد آهنگساز آهنگی را می زد که گویی زخمه
ها بر رگ و ریشه ما می خورد و بعد بر اساس آن شعری می گفتم.
حتی گاهی پیش می آمد که خواننده بیت ها را با آهنگ می خواند تا از نشست شعر بر ملودی
مطمئن شود.
درک این سه حس از هم باعث ماندگاری کارهای قدیمی بود.
در واقع پیش اندیشی برای کارها نبود.

خاطره ای از این جلسات ترانه سازی دارید؟

– تمام آن روزها خاطره است، به خصوص جلساتی که با ایرج
خواجه امیری داشتیم.

پس با این خواننده صمیمی تر بودید.

– با ایرج کارهای زیادی داشتیم.
هنوز هم با هم دوستیم.
گاهی یادی از گذشته ها می کنیم.
الان برای فرزندش نیز شعر می گویم.
احسان را اول به خاطر پدرش و بعد به خاطر صدای زیبایش بسیار دوست دارم.

شما که اصالتا تهرانی هستید و سال ها ساکن تهران بوده اید چطور سر از بندر در آوردید؟

– من
متولد بندرعباس هستم و بعد از تولدم به تهران آمدیم.
اولین سفرم به بندرعباس با اجازه خانواده ام به همراه فریدون مشیری بود.
آن زمان مرحوم مشیری از مدیران مخابرات بود و موقعی که می خواست برای سرکشی به بندر برود، من را
هم که آن موقع ۱۴ سالم بود همراه خود برد.
البته برادرم آن زمان ساکن بندرعباس بود.
این سفر نقش زیادی در آینده من داشت.
در همین سفر با مدیر فرهنگ بندرعباس آشنا شدم.
۱۵ روزی را میهمان بندر بودم و همان سفر باعث شد به بندرعباس علاقه مند شوم.
سال ۵۲ به بندر رفتم و آنجا ماندگار شدم.
مردم بندر آنقدر خونگرم و اصیل هستند که اگر مدت کوتاهی با آنها زندگی کنی دیگر نمی توانی از ایشان
جدا شوی.
الان هم در بندر، چاپخانه و انتشاراتی دارم.

پس شما هم وارد کار چاپ و نشر شدید؟

– بله.
من از ۹ سالگی به چاپخانه رفته ام و معتقدم چاپخانه مانند دانشگاه است.
به خصوص چاپخانه های آن موقع با گارسه ها و حروف چینی هایش کم از تحصیل نداشت.

شما الان در موقعیتی شبیه سال های پیش مرحوم مشیری هستید.
اگر جوانی بیاید و مستعد باشد برایش همان کاری را می کنید که مشیری برای شما کرد؟

– البته یک
یاز دلخوشی هایم برای زنده بودن این است که برای جوانان انرژی بگذارم.
این به شخصیت انسان برمی گردد که چقدر تاثیرگذار باشد اما اگر حتی کمی از یادی که از مرحوم مشیری
می شود در حد خودم از من بشود، برایم کافی است.

گویا در بندرعباس استعدادهایی را نیز کشف کرده اید که مرحوم ناصر عبداللهی یکی از آنهاست.
درباره او بیشتر بگویید.

– اینکه بگویم ناصر عبداللهی کشف من بود ادعای بزرگی است.
ظرفیت در خود انسان هاست و اینکه ما جذب ظرفیت و توانایی کسی می شویم و فضایی را برایش فراهم
می کنیم به این معنی نیست که ما باعث معروف شدنش شده ایم.
مرحوم عبداللهی نیز توانایی و استعداد داشت و از صداهای بندر بود.

هفته نامه تماشاگران امروز