کاربرد ذکر حی و قیوم در دعاها وسخنان ائمه معصومین(ع)
دُعا، طلب و درخواست بندگان از خدا یا آنچه معبود میپندارند، برای رسیدن به خواستههاست برای دعا آداب و شرایطی از جمله خواندن خدا با اسماء الحسنی، ذکر شده است.
آثار ذکر یا حی یا قیوم را در پرشین وی ببینید.
آثار ذکر یا حی یا قیوم
حجت الاسلام اسما عیل پور ازاساتید حوزه علمیه نبی اکرم وملقب به خطیب اصفهانی در سومین مقاله خود به ذکرمبارکیاحی یاقیوم پرداختند.باسمه تعالیای همه هستی زتو پیدا شده خاک ضعیف ازتو توانا شده زیرنشین علمت کائنات ما به قائم چوتو قائم به ذاتآنکه تغییر نپذیرد تویی آنکه نمردست ونمیرد توییمرحوم حکیم سناییایشان فرمودند ذکر مبارک روزچهارشنبه یاحی یا قیوم است یعنی ای کسی که زنده وپایداری و وجود پدیده ها درپرتو ذات توست ، خداوندمتعال قیوم همه موجودات است همان گونه که مرحوم سنایی گفته اند: ( مابه تو قائم چو قائم به ذات)مفهوم حی ومفهوم قیوم را مورد بررسی قرارمی دهیم :
حی به معنای حیات و زندگی است و موجودی که دارای حیات است به او حی می گویند و خداوندمتعال حی ولا یموت است ، زنده ای که هرگز نمی میرد( آنکه تفسیر نپذیرد تویی آنکه نمردست ونمیرد تویی)مفهوحی و حقیقت آن برای ما روشن نیست حی همانند وجود است که به تعبیرمرحوم سبزواری:( مفهومه من اعرف الاشیاء)و ( کنهه فی غایه الخفاء) مفهوم وجود از روشن ترین و شناخته ترین اشیاء است ولی ژرف آن درغایت و نهایت خفاء و پنهانی است حیات هم این گونه است مفهوم حیات روشن ولی حقیقت آن نامعلوم ،تنها از آثار آن می توان به زنده بودن یک پدیده راه برد یک موجود زنده حرکت ، رشد، نمو و… دارد که نشانه زنده بودن است.
خواص ذکر یا حی یا قیوم
مرحوم ظریحی درمجمع البحرین در توضیح واژه ( حی) چاپ قدیم گفته اند : ( الحی القیوم أی: الباقی الذلاسبیل للفنا علیه) ذاتی که باقی و دایم است و راهی برای فناء و نابودی در او وجود ندارد.زمخشری می گوید:حی آن ذاتی است که عالم وقادر است ( دانا وتوانا) و قیوم کسی است که دائماًپابرجاست و همیشه به تدبیر خلق مشغول و حافظ بندگان است.استاد خطیب نامی ایران مرحوم حجه الاسلام فلسفی در کتاب گرانقدر خویش به نام آیه الکرسی ، پیام آسمانی توحیدصفحه ۹۶ چنین گفته اند: حیات مانند وجود مفهومش روشن ولی حقیقتش ناشناخته و مجهول است حیات مانند وجود دارای مراتب و درجات مختلف است غنی بالذات ، فقیربالذات ، واجب بالذات ، ممکن بالذات ، حیات ازلی و ابدی
و حیات حادث و پایان پذیر.
کلمه حی درمورد حیات باری تعالی که عین ذات و قائم بذات او است و ذاتش اصل و حقیقت حیاتاست ، و هم چنین در مورد حیات ممکنات که عارض برذات و قائم به ذات باری تعالی است ،
نیز اطلاق می شود حیات یک کمال حقیقی است ذات اقدس الهی که معبود واقعی و جامع جمیع کمالات استباید دارای حیات باشد و اگرصفت حیات برای خداوندثابت و محقق نباشد لازمه اش این است که بعضی از ممکناتکه دارای صفت حیات هستند از خداوند خالق و معبود حقیقی کامل تر و برتر باشند.
فضایل ذکر یا حی
و در صفحه ۶۹ گفته اند : قیوم معانی متعددی دارد از جمله : در مفردات راغب قیوم را اینگونه معنا کرده ( القیوم القائم الحافظ لکل شئ و المعطی له ما به قوامه و ذالک هو المعنی المذکور
فی قوله تعالی : ( الذی اعطی کل خلقه ثم هدی ) قیوم برپادارنده و حافظ تمام موجودات است قیومکسی است که بهر موجودی آنچه را که مایه ی قوام و بقاء اوست عنایت کرده است و این هماناست که از آن در قرآن شریف یاد شده : خداوندی که بهر موجودی آنچه لازمه خلقتش بوده عطا فرموده وسپس هدایتش کرده است.یاحی لایموتای آنکه به ملک خویش پاینده تویی وزدامن شب صبح نماینده تویی
کار من بیچاره قوی بسته شدهبگشای خدایا که گشاینده توییهرگزدلم از یادتو غافل نشود گرجان بشود ، مهرتو ازدل نشودافتاده زروی تو درآیینه دل عکسی که به هیچ وجه زایل نشودابوسعیدابوالخیر(ره)واژه حی را بررسی کردیم و اینک مفهوم قیوم را توضیح می دهیم:ارباب لغت و فرهنگ نویسان ادبیات زبان عرب برای قیوم چند معنا ذکر کرده اند از جمله:درکتاب تاج العروس قیوم را این گونه بیان کرده 🙁 القیوم هوالقائم بنفسه لابغیره ، و هومع ذالکیتقوم به کل موجود ) قیوم ذاتی است که قائم وپابرجا ی به خویشتن است (روی پای خود ایستاده )
و نیازی به غیر ندارد وبا این حال هر موجودی در پرتو وجود او پابرجاست به تعبیر مرحوم سنایی : (ما به تو قائم ، چوتوقائم به ذات)
جام جم – باشگاه خبرنگاران جوان