آداب قبرستان رفتن از منظر اسلامی چگونه است؟
امروز آخرین روز هفته است و معمولا پنجشنبه ها ما بر سر قبر عزیزان خود حاضر می شویم و برای آنها فاتحه می خوانیم و از خداوند مهربان برای گذشتگان خود طلب آرامش و مغفرت داریم. قبرستان رفتن نیز در دین ما آدابی دارد. آداب قبرستان رفتن را در پرشین وی بخوانید.
آداب قبرستان رفتن
۱- بر اساس روایات و بر طبق فتوای مراجع در رساله های عملیه به طور کلی رفتن به قبرستان و
ماندن در آن در شب مکروه است.
۲- مستحب است در نزد قبر میت خواندن سوره حمد و ناس و فلق و توحید و آیه الکرسی هر
کدام سه مرتبه و سوره قدر هفت و نیز یازده مرتبه.از رسول خدا(ص) چنین نقل شده است: هر که بر
قبرستان عبور کند و ۱۱ مرتبه سوره توحید را بخواند و ثوابش را به اموات آن قبرستان هدیه کند به
تعداد آن مردگان اجر و پاداش می یابد.در روایات معتبر آمده است که اگر کسی به نزد قبر برادر مومن
خود برود و رو به قبله دستش را بر روی قبر بگذارد و ۱۱ مرتبه سوره قدر را بخواند از
ترس بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود.و در روایت دیگر آمده است که خداوند او و صاحب قبر هر دو را بیامرزد.
آداب قبرستان رفتن از نظر اهل بیت
در روایت آمده که حضرت باقر(ع) نزد قبر یکی از شیعیان ایستادند و این دعا را خواندند : ( اللهم
ارحم غربته و صل وحدته و آنس وحشته و آمن روعته و اسکن الیه من رحمتک ما یستغنی بها عن
رحمه من سواک و الحقه بمن کان یتولاه).طبق روایاتی که از حضرات معصومین(ع) وارد شده است زیارت اهل قبور مؤمنین
در روزهای دوشنبه و پنج شنبه و جمعه مستحب مؤکد است و سنت پیامبر اسلام(ص) و سیره اهل بیت(ع) نیز
چنین بوده است و فعل معصوم نیز برای ما حجت است و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که
حضرت فرمود: ((هدیه بفرستید برای مردگان خود)) پس سوال شد چیست هدیه مرده ها؟
فرمود: صدقه و دعا و نیز فرمود ارواح مؤمنین هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه ها و منزل های خود فریاد می کنند هر یک
از ایشان به آواز حزین با گریه ای اهل من و اولاد من ای پدر من و مادر من و
خویشان من مهربانی کنید بر ما…))
۲- بر اساس آیات و روایات، ارتباط خاصى میان قبر برزخى و قبر خاکى، یعنى بین روح انسان در برزخ
و بدن مادى او در قبر خاکى وجود دارد.این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادى که در
طول زندگى دنیوى با یکدیگر یک نوع اتحاد داشتهاند، سرچشمه مىگیرد که با قطع تعلق روح از بدن پس از
مرگ به کلى از میان نمىرود، بلکه یک نوع ارتباط در حدّ پایینترى میان روح برزخى و بدن مادى و
خاکى وجود دارد، البته نه در حد و اندازهاى که در زندگى دنیوى و در دوران تعلق روح به بدن
وجود داشت و نه با آن کیفیت و کمیت، بلکه در میزانى ضعیفتر و با کم و کیفى دیگر.
آداب قبرستان رفتن از منظر اسلامی
از همین رو، قبر خاکى با قبر و عالم برزخى روح ارتباطى دارد که نقاط دیگر این ارتباط را ندارند، و به
همین جهت است که على رغم حضور روح در عالمى فوق ماده، زمان و مکان [برزخ] توجه خاصى به بدن
مادى و نقطهاى که بدن خاکى در آن است، دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر خاکى و قبر
برزخى است که دستورات و احکام خاصى در باب قبر، تشییع جنازه، کفن، دفن، حرمت قبر، استحباب زیارت قبور، دعا،
طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آنها در شریعت اسلامى وجود دارد.
این ارتباط روح با قبر خاکى موجب می شود که بتوان از این طریق بهتر با روح رابطه برقرار و به او توجه کرده و نیز توجه
او را جلب کرد، بدین جهت در روایات تأکید فراوانى بر زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت و تلاوت
قرآن کریم بر سر قبرها شده است، هر چنداین آداب در هر جایى براى مردگان خوب است.
۱- به دلیل ارتباط قبر برزخى با قبر خاکى بر انجام این آداب بر سر قبرها تأکید بیشترى شده و
از استحباب بیشترى برخوردار است.از طرفى ارواح نیز بر اساس این ارتباط با بدن مادى و قبر خود از حضور
مؤمنان مسرور و مبتهج میشوند.
درباره بهترین زمان برای زیارت اموات بیشتر بدانید
از بهترین مواقع زیارت، بعد از ظهر روز پنجشنبه تا غروب است. صبح شنبه و صبح جمعه از اذان صبح تا طلوع آفتاب هم زیارت اهل قبور فضیلت دارد.
در روایت است که فاطمه (س) بعد از وفات پدر بزرگوارش هفتهای دو روز (روز دوشنبه و روز پنجشنبه) به زیارت شهدا میرفتند.
اما زیارت اهل قبور در شب کراهت دارد، چراکه در حدیث است که ارواح شب ها؛ جمع میشوند
در وادی اسلام و توجه خصوصی به قبر آنان خوش آیندشان نیست (گفته شده است که ارواح مومنین
در شبها به وادی السلام و ارواح گناه کاران و کفار به برهوت برده میشوند.) پس اگر انسان
(بالاجبار و یا ضرورتا) در شب عبورش در قبرستان افتاد؛ بهتر است ابتدا فاتحه و زیارت عمومی بخواند
و سپس وارد شود؛ و مکروه است ماندن بر سر قبر غیر پیغمبر و امام، خصوصا در شب مگر برای غرض صحیحی مثل تلاوت قرآن.
در کامل الزیاره از حضرت صادق (ع) روایت شده که فرمودند: مردگان را، چون پیش از طلوع آفتاب زیارت
کنید مى شنوند و جواب شما را مى دهند و اگر بعد از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند، ولی جواب نمى دهند.
آداب قبرستان رفتن در کلام امام صادق
امام صادق(ع) مىفرماید : «قسم به خداى متعال، مردگان رفتن شما را [بر سر قبورشان] مىدانند و با حضور شما
مسرور مىشوند و با شما اُنس مىگیرند و بهرهمند مىشوند»، (وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۸۷۸ و نیز در این
باب نگا: عروج روح، استاد محمد شجاعى، مقدمه و تدوین محمدرضا کاشفى، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ اوّل، ۱۳۷۹ ش،
ص ۷۱ ـ ۷۶).۲- امّا مهمترین اثر دنیوى زیارت اهل قبور براى انسان، تذکر مرگ و یادآورى این رخداد مهمّ
است و این خود، موجب باز داشتن انسان از بازىهاى دنیوى، (نگا: نهجالبلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدى، خطبه ۸۴،
ص۶۶) مانع انجام کارهاى زشت و ناروا، (همان خطبه ۹۹، ص ۹۲) باعث انجام اعمال و کردار نیک، (همان، کلمات
قصار، ۳۱، ص ۳۶۴) سبب بى رغبتى و کم خشنودى از دنیا، (همان،کلمات قصار ۳۴۹، ص ۴۲۳) و زمینهساز عبرت
آموزى است، (همان، خطبه ۲۲۱، ص ۲۵۲).
پرسمان ـ باشگاه خبرنگاران جوان