انگیزه شما برای عبادت کردن چیست ؟

همه ی انسان هایی که خدا و معبود همیشگی را قبول داشته باشند سعی بر ان دارند تا رضایت او را جلب کننند و دست به هر کار خیردمندانه ای میزنند تا مورد رضایت خدا باشد .درست که خدا به عبادت و طاعت مانیازی ندارد ولی ما بنده عاشق خداییم و برای رضایت او تلاش میکنیم . برای ایجاد و راه های انگیزه در عبادت مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

انگیزه در عبادت

امام علی (علیه السلام) می فرماید: اگر خداوند از نافرمانی خود بیم نمی داد، واجب بود بهشکرانه نعمت هایش نافرمانی نشود.

عبادت

پرستش یا قولی است یا عملی.پرستش قولی عبارت است از یک سلسله جمله ها و اذکار که به زبان میگوییم، مانند قرائت حمد و سوره و اذکاری که در رکوع و سجود و تشهد نماز می گوییم و ذکرلبیک که در حج می گوییم.پرستش عملی مانند قیام و رکوع و سجود در نماز یا وقوف عرفات و مشعرو طواف در حج.غالبا عبادتها، هم مشتمل است بر جزء قولی و هم بر جزء عملی، مانند نماز و حج،که هم بر جزء قولی مشتمل اند و هم بر جزء عملی.

گروهی از محققان، عبادت را به دونوع روحی(قلبی) و بدنی تقسیم کرده و عبادت اسلامی را، از نظر کمی و کیفی، از عبادات دیگر آیین ها برتردانسته اند.گروهی نیز عبادت را، از نظر چیستی و برداشت مردمان، به دوگونه عامیانه و عارفانه تقسیم کرده اند.برداشت مسلمانان از آموزه های ویژه عبادت، مانند: نماز، روزه و حج به طورکلی بر دو گونه است:

۱ عامیانه و کاسبانه۲ عارفانه و عاشقانهدر برداشت نخست، عبادت و پرستش، نوعی معامله و مبادله کار با فرد، است.همان گونه که کارگر درمقابل نیروی کارش مزد می گیرد، این گونه عابدان نیز در برابر رنج عبادت و پرستش، چشم داشت پاداش ومزد دارند.تنها تفاوت کارگر و این گونه عبادت گران آن است که کارفرما از نیروی کار بهره می گیرد؛ ولی خدا که کارفرمای ملک و ملکوت است، به اطاعت آدمیان نیاز ندارند.

مراتب عبادت

امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) می فرماید: خداوند، سبحانه و تعالی، موجودات را بیافرید و چون بیافرید از فرمانبرداریشان بی نیازبود و از نافرمانیشان در امان؛ زیرا نه نافرمانی نافرمایان او را زیانی رساند و نه فرمانبرداری فرمانبرداران سودی.(نهج البلاغه،ترجمه عبدالحمید آیتی، ج ۱، ص ۲۰۰، خ ۱۸۴)

انگیزه ترس از عذاب و جهنم

اگر بندگی و عبادت، از اول بر اساس طمع در نعمت دنیایی و آخرتی باشد، عبادت مزدورانه است.اما اگر انسان بر اساس فرهنگ وحیانی عمل کند.یعنی مطالعه آثار الهی و نعمت های او، انسان را وادار نماید که از روی سپاس آن همه نعمت، خدا را عبادت نماید؛ همان عبادت سپاسیخواهد بود

هویت و چیستی عبادت عامیانه، همان اعمال بدنی و حرکات ظاهری است که به وسیله زبان و دیگراعضاء انجام می گیرد.در برداشت عارفانه، عبادت، نردبان قرب به خدای سبحان، معراج انسان، مایه لقای روان و پرواز بهسوی کانون نامرئی هستی است.در پرتو پرستش، استعدادهای روحی آدمی پرورش می یابند، نیروهای ملکوتی انسان ورزش می کنند وروح بر بدن چیرگی می یابد.در این برداشت، عبادت عالی ترین واکنش انسان در برابر پدید آورنده جهان، اظهار عشق و اشتیاق به کانون کمالو گام نهادن در جاده نیکبختی است.

عبادت پیکری دارد و روحی.آنچه با زبان و دیگر اعضا انجام می شود، جنبه جسمانی عبادت است.مفهومی که پرستشگر ازعبادت دارد، انگیزه ای که او را سمت عبادت می کشاند، بهره ای که از عبادت می برد و نیزآن راهیابی اش به بساط قرب حق تعالی، عناصر تشکیل دهنده روح عبادت به شمار می آیند.علی (علیه السلام) عبادت را، به لحاظ انگیزه ها و اهداف عابدان، سه گونه می داند:

۱- عبادت تاجران (پرستش کاسبکارانه برای جلب منفعت)

۲- عبادت بردگان (پرستش از روی ترس برای دفع ضرر و زیان)

۳- عبادت آزادگان (پرستش آزاد ازقید سود و زیان و فقط برای شکر خدای سبحان)

گروهی، خدا را به شوق بهشت می پرستند، این عبادتبازرگانان است؛ گروهی خدا را از ترس عذابش می پرستند، این عبادت بردگان است؛ و گروهی خدا را برای سپاسگزاری می پرستند، این عبادت آزادگان است.(نهج البلاغه، ترجمه ی عبدالحمید آیتی، ج ۲، ص ۴۰۱، حکمت ۲۲۹)، دو نوع اول،از شائبه شرک خفی و شرک جلی و خود پرستی تهی نیست.دستیابی به درجه سوم، دشوار نیست.دو قسم اول، هویتیعامیانه دارد و قسم سوم، هویتی عارفانه و عاشقانه.عبادت عامیانه از نظر فقهی صحیح است؛ اما باید بکوشیم عبادت ما عارفانه شود.

انواع و اقسام عبادت

انگیزه ی الهی

واکنش آزادگان که از قید بهشت و جهنم رهیده اند، در برابر خدای سبحان سپاسگزارانه و عارفانه است، نه ازبیم آتش خدا را می پرستند و نه به طمع بهشت.از نظر آنان، حتی اگر گناه کیفر نداشته باشد، شکرنعمت خدای متعال، انسان را از معصیت باز می دارد.امام علی (علیه السلام) می فرماید: اگر خداوند از نافرمانی خود
بیم نمی داد، واجب بود به شکرانه نعمت هایش نافرمانی نشود.(نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، حکمت ۲۹۰)، عبادت ازمنظر امیرمؤمنان (علیه السلام) هویتی عارفانه دارد.سخنان آن حضرت، سرچشمه برداشت عارفانه از عبادت است.

سخنان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز تأیید کننده همین برداشت است.آن بزرگوار می فرماید: ارجمندترین مردمان کسیاست که عاشق عبادت باشد، آن را در آغوش کشد، با دلش دوستش بدارد و بدنش با آن پیوند تنگاتنگداشته باشد و خود را برای عبادت فارغ البال سازد.چنین کسی پروا ندارد در دنیا با دشواری رو به روگردد یا آسانی (بحارالانوار، ج ۶۷، ص ۲۵۳).

به طور کلی، عبادت براساس محبت خدای متعال بهترین عبادت است؛ زیرا کسی که به انگیزه رهایی از دوزخ یارهیابی به بهشت عبادت می کند، مطلوب اصلی اش خدا نیست، و خدا را وسیله رسیدن به هدف قرار دادهاست.در این مجال برای مشخص شدن ماهیت و چیستی عبادت حبّی و سپاسی (عبادت از روی عشق و شکرگزاری)، چندمطلب عرض می کنیم:

در نگاه حضرت علی (علیه السلام)، عشق و اخلاص عناصر اصلی پرستش به شمار آیند.عبادت بدونعشق کامل نیست و بدون اخلاص پذیرفته نمی شود.نشانه اخلاص در عبادت هماهنگی درون و بیرون و کردار و گفتارانسان است.امیرمؤمنان (علیه السلام) می فرماید: و آن کسی که نهان و آشکار و کردار و گفتار او دو گونه نبود، امانت را گزارده و عبادت را خالص به جای آورده

انگیزه در روایات

اولاً: اساساً عبادت در واقع، کامل ترین جلوه گاه آزادی انسان از قید اسارت و هواهای نفسانی است؛ و عبد از نظر لغت، به انسانی گفته می شود کهسر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد، اراده اش تابع اراده او و خواستش تابع خواست اواست.در برابر او مالک چیزی نیست و در اطاعت او هرگز سستی به خود راه نمی دهد.

به تعبیر دیگر، عبودیت آن گونه که در متون دینی آمده، اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است وبه همین دلیل تنها کسی می تواند، معبود باشد که نهایت سزاواری و شایستگی هر نوع کمال از آن اوبوده و تمام نعمت هایی که به انسان می رسد از او باشد.انسان وقتی در برابر چنین وجودی، نیایش وکرنش و خضوع و عبادت می کند، به طور یقین یا از روی محبت و عشق است و یا ازروی سپاس گزاری از آنچه فیض، رحمت، نعمت و مانند آن است.

لذا عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی، یعنی کمال مطلق نیندیشد، جز در راه او گامبر ندارد و هر چه غیر او است فراموش کند.حتی خویشتن را فراموش نماید و این گونه عبادت است کههدف آفرینش را تأمین خواهد کرد.(مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۳۷۸) این گونه بندگی و پرستش، درواقع نمودار سپاس گزاری از حق بوده و نشان دهنده محبت و عشق بنده به خداوند است.اما اگر عبادت درهمان آغاز از روی ترس یا طمع صورت بگیرد، گرچه مطلوب است، اما کامل و ایده ال نخواهد بود.

ثانیاً: اگر بندگی و عبادت، از اول بر اساس طمع در نعمت دنیایی و آخرتی باشد، عبادت مزدورانه است.اما اگرانسان بر اساس فرهنگ وحیانی عمل کند.یعنی مطالعه آثار الهی و نعمت های او، انسان را وادار نماید که ازروی سپاس آن همه نعمت، خدا را عبادت نماید؛ همان عبادت سپاسی خواهد بود.

با توجه به این بیان معلوم می شود که عبادت سپاسی، بعد از توجه به نعمت و شناخت نعمت ودر مقام شکرگزاری از نعمت ها انجام می شود؛ برخلاف عبادت مزدورانه که در همان آغاز از روی طمع صورتمی گیرد.

ثالثاً: در آیه ای از قرآن، درباره عبادت سپاسی و پرستش از روی شکرگزاری آمده است: «انّ الذین تعبدون مندون اللّه لایملکون لکم رزقاً فابتغوا عند اللّه الرزق و اعبدوه و اشکرواله» (عنکبوت/ ۱۷) یعنی کسانی را که غیراز خدا پرستش می کنید مالک رزق شما نیستند، روزی را نزد خدا بطلبید و او را پرستش کنید وشکر او را بجا آورید.از این آیه بدست می آید که اساساً انگیزه عبادت ها، حس شکرگزاری در مقابل مُنعِمحقیقی است، پس عبادت شاکرانه است که بهترین و کامل ترین نوع عبادت ها محسوب می شود.(تفسیر نمونه، ج ۱۶،ص ۲۳۳)

رابعاً: از آن جا که عبادت شاکرانه در واقع از روی عشق و اخلاص و محبت صورت میگیرد و هیچ گونه شائبه ترس و طمع در میان نیست، به همین جهت در بعضی روایات به جای «شکر»سخن از «حبّ» است، یعنی عبادت عاشقانه که تنها از روی دل دادگی و عشق به خدا و سپاس اوانجام می گیرد.

و سخن آخر اینکه :

در نگاه حضرت علی (علیه السلام)، عشق و اخلاص عناصر اصلی پرستش به شمار آیند.عبادت بدون عشق کامل نیست وبدون اخلاص پذیرفته نمی شود.نشانه اخلاص در عبادت هماهنگی درون و بیرون و کردار و گفتار انسان است.امیرمؤمنان (علیه السلام)می فرماید: و آن کسی که نهان و آشکار و کردار و گفتار او دو گونه نبود، امانت را گزارده و عبادت را خالص به جای آورده.(نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، نامه ۲۶)

ایران