عقیقه چیست و احکام آن کدام است

به قربانی کردن حیوان حلال گوشت و یا گوسفند عقیقه میگویند .و این کار یه سنت و کار پسندیده ای می باشد و در قران هم بسیار سفارش شده است .در این بخش قصد داریم احکام و شرایط عقیقه را برای شما بیان کنیم . اگربه دنبال آداب و رسوم عقیقه کردن میتوانید مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

احکام و شرایط عقیقه

عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟

پرسش

عقیقه و احکام و شرایط آنرا بیان کنید.

پاسخ اجمالی

عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند،جهت حفظ فرزند از بلاها.پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند.بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند،ولی اگر چنین نشد اشکالی ندارد و کفایت می کند.

همچنین مستحب است، پس از سر بریدن عقیقه، استخوان‌ها را نشکنند، بلکه از بند مفصل‌ها جدا کنند، ولی استحباب دفنکردن استخوان‌هاى عقیقه و بعضى از کارهایى که در بعضى جاها مرسوم و معروف است، ثابت نشده و مدرکى ندارد.مستحب است یک ران یا یک چهارم از گوشت عقیقه را به قابله بدهند و بقیّه را بین مؤمنان تقسیمنمایند، ولی بهتر آن است که با آب و نمک بپزند و حدّاقل به ده نفر طعام بدهند، و پدرو مادر و هر کسی که خرجش به عهده پدر آن طفل است و عیال او محسوب می شوند -مانند فرزندان – از آن گوشت نخورند.

احکام و آداب عقیقه

خوب است تراشیدن موی سر فرزند و صدقه دادن به طلا یا نقره، به وزن آن موها و عقیقه نمودندر روز هفتم هم زمان، انجام شود.اگر پدری در روز هفتم برای فرزندش عقیقه نکند تا هنگام بلوغ طفل، این استحباب برای پدر است و میتواند برای فرزندش عقیقه کند، ولی بعد از بلوغ، بر خود فرزند استحباب دارد که برای خود عقیقه نماید.

پاسخ تفصیلی

عقیقه در لغت«عقیقه» از مادّه «عقّ» در اصل، به معنای موی سر هر نوزادی است که با آن مو متولّد شده، چهنوزاد انسان باشد یا حیوان، اما الآن، اسم شده برای آن حیوانی که در روز هفتم تولّد نوزاد، برای اوسر می‌برند.[۱]

عقیقه در فقه

گروهی از فقها می‌گویند: عقیقه عبارت است از کشتن گوسفند هنگام ولادت فرزند.[۲] برخی دیگر گفته‌اند: عقیقه، آنحیوانی است که برای فرزند می‌کشند، چه فرزند پسر باشد یا دختر.[۳]

آداب و شرایط عقیقه

کسی که خداوند فرزندی به او عنایت کرده،بنابر نظر برخی از فقها، واجب،[۴] و بنابر نظر مشهور از فقها، مستحب است،[۵] در روز هفتم ولادت فرزندش گوسفندیرا به عنوان عقیقه جهت حفظ فرزند از بلاها ذبح کند و گوشت آن‌را حداقل به ده نفر اطعام کند.[۶]از امام صادق(ع) سؤال شده، آیا صدقه دادن قیمت عقیقه کفایت از عقیقه کردن می‌کند؟ حضرت فرمودند: نه کفایت نمی‌کند؛خداوند دوست دارد طعام دادن و خون ریختن را.[۷]

در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است: «هر مولودى گروعقیقه است»؛[۸] یعنی اگر عقیقه نکنند فرزند، در معرض مرگ و یا انواع بلاها است.[۹]از این جهت اگر پدر
تا هنگام بلوغ فرزند برایش عقیقه نکند، بعد از بلوغ تا آخر عمرش بر خود فرزند مستحب است برای خودعقیقه کند.[۱۰]عمر بن یزید می‌گوید، به امام صادق(ع) عرض کردم: «نمی‌دانم پدرم براى من عقیقه کرده است یا نه؟امام(ع) به من امر کرد برای خودم عقیقه کنم و من هم [بنا به دستور امام] برای خودم عقیقه کردم،در حالی که پیر و سالخورده بودم».[۱۱]

شرایط عقیقه فرزند

در این‌که آیا در عقیقه باید حیوان هم جنس فرزند باشد؛ یعنی اگرفرزند پسر بود عقیقه، نر باشد و اگر فرزند دختر بود عقیقه، ماده باشد و این‌که چه حیوانی را می‌توان
برای عقیقه کشت روایات مختلف وارد شده است.از امام صادق(ع) روایت شده است: «اگر فرزند، پسر بود، برای او حیواننر، عقیقه کنید و اگر فرزند، دختر بود برای او حیوان مادّه، عقیقه کنید».[۱۲]

امّا در روایت دیگر از امامصادق(ع) در مورد عقیقه دختر و پسر سؤال شد، حضرت فرمود: «عقیقه دختر و پسر، یکسان است و فرقی ندارد».[۱۳]یعنی نیاز نیست برای دختر، عقیقه ماده و برای پسر عقیقه نر کشته شود.به تبع روایات، فقها، نیز نظر یکسان در مسئله ندارند؛ لذا برخی از فقها گفته‌اند: برای پسر، گوسفند نر و
برای دختر، گوسفند ماده کشته شود،[۱۴] و عقیقه نیز فقط باید گوسفند باشد، نه غیر آن.[۱۵] البته برخی دیگر ازفقها بر آنند: بهتر این است که عقیقه گوسفند باشد، سپس شتر و سپس هر حیوانی که بتوان آن‌را قربانیکرد.[۱۶] برخی هم معتقدند مساوی بودن عقیقه در نر و ماده بودن با فرزند، مستحب است، اما اگر یکسان هم
نباشند کفایت می‌کند.[۱۷]

نتیجه

خلاصه جمع بین روایات و نظریات مختلف فقها، این است که بهتر آن است که حیوان ذبحشونده، جهت عقیقه، گوسفند باشد، ولی اگر غیر گوسفند از بقیّه حیوانات مثل گاو یا شتر برای عقیقه استفاده کنند،نیز کفایت می‌کند.همچنین، افضل تساوی در جنسیت، بین عقیقه و فرزند است، امّا اگر تساوی در جنسیت هم رعایت نشود،باز اشکالی ندارد و کفایت، می‌کند.

برخی از فقها،[۱۸]می‌گویند حیوانی که عقیقه می‌شود، بهتر است شرایط قربانی[۱۹] را داشته باشد؛ یعنی معیوب نباشد، چاق باشد، سن[۲۰]آن هم رعایت شود، ولی اگر شرایط قربانی را نداشته باشد باز هم کفایت می‌کند.چنان‌که امام صادق(ع) فرمودند: «همانا عقیقهگوسفند گوشتی است(یعنی هدف گوشت است)، به منزله قربانی نیست، هر گوسفندی برای عقیقه کفایت می‌کند، منتها هر چه چاق‌ترباشد بهتر است».[۲۱]

دعا برای سر بریدن عقیقه

امام صادق(ع) فرمودند وقتی می‌خواهید عقیقه را سر ببرید بگوئید: «یٰا قَوْمِ إِنِّی بَرِی‌ءٌ مِمّٰا تُشْرِکُونَ إِنِّیوَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ[۲۲] إِنَّ صَلٰاتِی وَ نُسُکِی وَمَحْیٰایَ وَ مَمٰاتِی لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِینَ لٰا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذٰلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ[۲۳] اللَّهُمَّمِنْکَ وَ لَکَ بِسْمِاللهِ وَ اللهُ أَکْبَرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانِبْنِ فُلَانٍ».[۲۴]لازم به ذکر است که به‌جای فلان بن فلان، اسم فرزند و پدرش ذکر شود.

دعای بعد از سر بریدن عقیقه

امام صادق(ع) فرمودند هنگامی که حیوان را سر بریدید بگویید:

«وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَالسَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلٰاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیٰایَ وَ مَمٰاتِی لِلّٰهِ رَبِّالْعٰالَمِینَ لٰا شَرِیکَ لَهُ اللَّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ اللَّهُمَّ هَذَا عَنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ».[۲۵]

آن‌حضرت همچنین فرمودند بعد ازذبح بگویید:

«بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اللَّهُمَّ عَقِیقَهٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُوِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ ص».[۲۶]

از امام باقر(ع) نیز نقل شده است، وقتی عقیقه را سر بریدی بگو:

«بِسْمِ اللهِوَ بِاللهِ وَ الْحَمْدُ للهِ وَ اللهُ أَکْبَرُ إِیمَاناً باللهِ وَ ثَنَاءً عَلَى رَسُولِ الله وَ الْعِصْمَهَ لِأَمْرِهِ وَ الشُّکْرَلِرِزْقِهِ وَالْمَعْرِفَهَ بِفَضْلِهِ عَلَیْنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَإِنْ کَانَ ذَکَراً فَقُلِ- اللَّهُمَّ إِنَّکَ وَهَبْتَ لَنَا ذَکَراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَاوَهَبْتَ وَ مِنْکَ مَاأَعْطَیْتَ وَ کُلُّ مَا صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَى سُنَّتِکَ وَ سُنَّهِ نَبِیِّکَ وَ رَسُولِکَ وَاخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطَانَ الرَّجِیمَ لَکَسُفِکَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِینَ».[۲۷]

چگونگی تقسیم عقیقه

مستحب است بعد از سر بریدن عقیقه، استخوان‌هایش را نشکنند، بلکه از بندها جدا کنند،[۲۸] ولی استحباب دفن کردن استخوان‌هاى عقیقهو بعضى از کارهایى که در بعضى جاها مرسوم و معروف است، ثابت نشده و مدرکى ندارد.[۲۹]مستحب است یک
ران [۳۰]یا یک سوم[۳۱] و یا یک چهارم[۳۲] گوسفند را به قابله دهند، اگر قابله مادر بزرگ پدری نوزاد باشد،یا از افراد تحت تکفّل وی باشد، چیزی به قابله داده نمی‌شود،[۳۳] و اگر فرزند بدون قابله متولد شد، آن‌رابه مادر فرزند می‌دهند و مادر آن‌را به هر کسی که خواست می‌دهد[۳۴] و بقیّه گوشت را بین مؤمنان نیازمندتقسیم کنند، اما بهتر آن است که بقیّه را لااقل با آب و نمک بپزند و گوشت آن را حدّاقلبه ده نفر از مؤمنان، اطعام کنند هر قدر بیشتر باشند دارای فضیلت بیشتر است.[۳۵]

سنّت است که پدر ومادر و هر کسی که خرجش به عهده پدر آن طفل است و عیال او محسوب می‌شوند – مانند فرزندان- از گوشت عقیقه نخورند، همچنین بهتر آن است که از طعامی که در آن پخته باشد نخورند، و خوردنمادر از آن گوشت کراهت بیشتری دارد اما اشکالی ندارد که مادر از گوشت عقیقه به همسایه فقیرش بدهد.[۳۶]خوباست تراشیدن موی سر فرزند و صدقه دادن به طلا یا نقره، به وزن آن موها و عقیقه نمودن درروز هفتم هم زمان، انجام شود،[۳۷]ولی مستحب است که اوّل، سر فرزند را بتراشند و بعد عقیقه انجام دهند.[۳۸]

اسلام کوئست