قرض دادن، مستحب یا واجب

همانطور که میدانید قرض گرفتم مکروه است ولی در شرایطی برای فرد پیش می اید که مجبور میشود این کار رو انجام دهد تا مشکلش حل شود .در این بخش قصد داریم احکام دین و قرض برای شما بیان کنیم . این نکته ی مهم این است که اگر در قرض گرفتن هنگامی که قصد باز پرداخت پول را دارید و بیشتر از مبلغ قرص پس دهید ربا است و این کار حرام است .مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

احکام دین و قرض

همانطور که درخواست صدقه و کمک بدون احتیاج، کراهت زیادی دارد و حتی در صورت احتیاج نیز مکروه است.ولی ازطرف دیگر ردّ سائل هم مکروه است؛ اگرچه گمان داشته باشیم بی ‌نیاز است.لذا مقداری اگر چه اندک، به درخواست کننده بدهیم.در دین اسلام همان‌گونه که کسب درآمد از هر راهی مجاز نیست، خرج کردن مال نیز درهر راهی درست نیست، یکی از نیکوترین راه‌های مورد تأیید اسلام برای صرف مال، صدقه دادن آن در راه خداست،دادن مال در راه خدا را «تصدّق» و مال داده شده را « صدقه » می‌نامند.

اسلام، وام و قرض دادن به دیگران را وام و قرض‏ دادن به خدا مى‏داند و براى آن پاداشى چندبرابر قرار داده است.«من ذا الذى یقرض اللّه قرضاً حسناً فیضاعفه له أضعافاً کثیرهً و اللّه یقبض و یبسط» (بقره،۲۴۵)

آداب پیش از قرض گرفتن

 شرایط صحت صدقه

۱.قصد قربت

۲.لفظ یا هر عملی که دلالت بر تملیک مجانی مال به طرف مقابل می کند.

۳.تحویل دادنمال به طرف مقابل

احکام صدقه

۱.بعد از تحویل صدقه به فقیر یا وکیل فقیر، برگشتن و انصراف ازآن شرعاً ممکن نیست.

۲.واسطه شدن برای رساندن صدقه به دیگری مستحب است.از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقلشده است: کسی که صدقه شخصی را به نیازمندی برساند، مانند صدقه دهنده اجر دارد و اگر صدقه در دست چهل هزار نفر بچرخد و سپس به فقیر برسد، برای هر چهل هزار نفر اجر کامل است….

۳.آنچه به فقیر صدقه داده ایم کراهت شدید دارد که با یکی از عقود (مثل بیع، مصالحه) به ملک خوددرآوردیم؛ یعنی همان را مثلاً از فقیر بخریم.۴.ردّ سائل مکروه است؛ اگرچه گمان داشته باشیم بی ‌نیاز است.لذا مقداری اگرچه اندک، به او بدهیم.۵.درخواست صدقه و کمک بدون احتیاج، کراهت زیادی دارد.بلکه در صورت احتیاج نیز مکروه است.مخفیانه یاعلنی بودن صدقه در روایت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است: صدقه مخفیانه خشم پروردگار راخاموش می‌کند و گناهان را از بین می‌برد؛ همان‌گونه که آب آتش را خاموش می‌کند و هفتاد باب بلا رادفع می‌کند.(مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل)

۱.مواردی که سرّی دادن تأکید نشده است:الف) دفع تهمت: یعنی برای اینکه در معرضتهمت قرار نگیریم، علنی صدقه بدهیم.(مثلاً برای اینکه متهم نشویم انسان بخیل یا خسیسی هستیم، صدقه را علنی می‌‌دهیم)ب) بخواهیمدیگران یاد بگیرند و اقتدا کنند.

استحباب قرض دادن

۲.علنی دادن صدقه افضل است در صدقات واجب، مثل خمس، زکات، فطریه.

۳.در غیر موارد فوقصدقه مخفیانه و سرّی افضل است.

شرایط صدقه‌دهنده

۱.بلوغ

۲.عقل

۳.عدم محجور بودن (سفیه یا ورشکسته نبودن)

شرایط افراد صدقه‌گیرنده

۱.تمام صدقات را؛ چه واجب و چه مستحبی، به فرد هاشمی(کسی که نسبش به هاشم، جدّ پیامبر (ص) می‌‌رسد) می‌توان داد.ولی زکات (اعم از زکات مال و زکات فطره) رادر صورتی می‌توان به هاشمی داد که پرداخت‌‌کننده خودش هاشمی باشد.۲.در صدقات مستحبی، فقر، ایمان یا اسلام صدقه گیرنده شرطنیست.لذا به غنی، کافر ذمی و سنی نیز می‌توان صدقه مستحبی داد.اما به کافر حربی و ناصبی (دشمن اهل بیتعلیهم السلام) نمی‌‌توان صدقه داد.۳.موارد مصرف زکات واجب، فطریه و خمس در بخش‌‌های مربوط به آنها آمده است.

سوال: قرض دادن مستحب است یا واجب؟ آیا اگر پول داشته باشیم و به کسی قرض ندهیم، بهشت بر ما حرام می‌شود؟در منابع فقهی حکم به وجوب قرض دادن – حتی در صورت توانایی – نشده، بلکه مستحب موکد دانسته شدهاست.(علامه حلی، یوسف بن علی، تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، ترجمه و شرح، شعرانی، ابو الحسن، ج ‌۲، ص ۳۷۹؛امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ‌۲، ص ۳۹۰)با این وجود قرض دادن به برادران دینى، سنتی اسلامى و ازمستحباتی است که در آیات و روایات تأکید فراوانی بر آن شده و خوددارى از آن در صورتی که توانمالی‏ وجود داشته باشد، عملى ناپسند و مورد نکوهش است.

روایات فراوانی در مورد قرض وجود دارد که به یک موردآن اشاره می‌کنیم:پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در نکوهش کسانی که توان مالی دارند، اما از قرض دادن
خوددارى می‌کنند فرمود: «کسى که برادر مسلمان و نیازمندش براى قرض گرفتن به او روى بیاورد و او با این‌کهتوانایى ‏دارد، خواسته وى را تأمین نکند، خداوند از بهشت محرومش می‌سازد».

(عاملی، شیخ حرّ، وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۳۸۹)توضیحاین‌که: ما با تمام اموال و سرمایه‌ها‌ متعلق به پروردگارمان هستیم.وقتی که خدا سرمایه از آن خدا است، و برایقرض دادن و برطرف کردن نیاز دیگران هیچ عذر و بهانه‌ای نیست؛ چرا حاجت برادران دینی را برآورده نکنیم.چه بساخداوند ما را وسیله قرار داده جهت برآورده کردن احتیاجات نیازمندان و ما نباید بی‌اعتنا باشیم.خداوند می‌خواهد مشکل بعضی‌ها رابه دست ما برطرف سازد و در عوض، اجر و پاداش فراوانی هم به ما بدهد.وقتی ما نسبت به دستورخدا و پیامبر که در توانمان هست بی‌اعتنا باشیم، روز قیامت خداوند هم برای ورود ما به بهشت بی‌اعتنا خواهدبود.

با این وجود این روایت ناظر به حرمت خودداری از قرض نیست؛ زیرا محروم شدن از بهشت نه بدان دلیلاست که شخصی که قرض نداده واجبی را ترک کرده و حرامی را انجام داده است، بلکه بدان معنا استکه در صورت خودداری فرد متمکن از قرض‌دادن، خداوند او را از برخی بخشش‌ها و تخفیفاتی که در قیامت شاملنیکوکاران می‌شود محروم خواهد کرد و در عمل او نه به دلیل قرض‌ندادن، بلکه به دلیل گناهانی که انجام دادهو مشمول بخشش نشده از بهشت محروم خواهد شد.

آیه الله مکارم شیرازی(دام ظله):

سوال: عموماً در منازل پول خرد به عنوان صدقه کنار گذاشته می شود.گروهی بیان می دارند که حتماً باید این پول خرد صدقه داده شود و حق عوض کردن پول را نداریم و در صورتی که پول جابجا شود مشکل دارد.آیا این مسأله صحیح می باشد؟جواب: تعویض صدقات با پول دیگر در صورتی که کسری در آن نشود اشکالی ندارد.

آیه الله خامنه ای (دام ظله):

سوال: وظیفه انسان در برابر گدایانى که در برابر دیگران دست دراز مى‏کنند و زندگى خود را با گدایى اداره مى‏نمایند چیست؟ آیا کمک به آنان جایز است؟
جواب: سعى کنید صدقات را به فقرایى که متدیّن و عفیف هستند بدهید.

تبیان