شب سوم محرم متعلق به کیست ؛ شب سوگواری برای دختر کوچک امام حسین (ع)

شب سوم محرم به حضرت رقیه (س) دختر سه‌ساله امام حسین (ع) اختصاص دارد. در این شب، عزاداران با یادآوری مظلومیت و غربت این کودک معصوم، اشک می‌ریزند. حضرت رقیه (س) که در خرابه‌های شام با درد فراق پدر جان سپرد، نماد پاکی و بی‌گناهی در برابر ظلم است. در این شب مراسم روضه‌خوانی با حال و هوای خاصی برگزار می‌شود و سخنرانان از سختی‌های اسارت اهل بیت (ع) و رنج‌های حضرت رقیه (س) سخن می‌گویند. این شب، دل‌ها را بیشتر به مظلومیت اهل بیت نزدیک می‌کند و عشق به خاندان پیامبر (ص) را عمیق‌تر می‌سازد.

شب سوم محرم

شب سوم ماه محرم به نام حضرت رقیه (سلام‌الله‌علیها)، دختر سه ساله امام حسین (علیه‌السلام) نامگذاری شده است.

این نامگذاری با هدف یادآوری مظلومیت و مصائب حضرت رقیه، به ویژه در دوران اسارت اهل بیت امام حسین پس از واقعه کربلا، صورت گرفته است. حضرت رقیه (س) پس از شهادت پدر بزرگوارش، همراه کاروان اسرا به شام برده شد و بر اساس منابع تاریخی، در خرابه شام و در سن سه سالگی از دنیا رفت.

نکته مهم اینکه شهادت حضرت رقیه در روز سوم محرم رخ نداده است؛ بلکه بر اساس برخی نقل‌ها، ایشان در سوم یا پنجم ماه صفر سال ۶۱ هجری قمری در شام وفات یافتند. با این حال، شب سوم محرم به نام ایشان نامگذاری شده تا در عزاداری‌های این ایام، مظلومیت و مصائب این کودک خردسال مورد توجه قرار گیرد.

• شب سوم محرم: به نام حضرت رقیه (س)، دختر سه ساله امام حسین (ع)
• دلیل نامگذاری: یادآوری مظلومیت و مصائب حضرت رقیه در اسارت
• زمان وفات حضرت رقیه: سوم یا پنجم صفر سال ۶۱ هجری قمری در شام، نه سوم محرم

این نامگذاری بیشتر ریشه در سنت‌های عزاداری و فرهنگ شیعی دارد و مستند تاریخی دقیقی درباره تعیین این شب وجود ندارد، اما هدف آن زنده نگه داشتن یاد این کودک مظلوم و بیان مصائب اهل بیت (ع) است

 نام‌گذاری روزهای دهه محرم

نام‌گذاری روزها و شب‌های دهه اول محرم به نام شخصیت‌ها و وقایع کربلا، یک سنت قراردادی و ریشه‌دار در فرهنگ عزاداری شیعیان است که بیشتر توسط مداحان و ذاکران اهل بیت برای زنده نگه داشتن یاد شهدای کربلا و ایجاد هماهنگی در مراسم عزاداری انجام شده است. این نام‌گذاری‌ها مستند دینی یا تاریخی مشخصی ندارند و در مناطق مختلف ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشند،

 شب سوم محرم متعلق به کیست؟

رقیه (س) دردانه سه ساله حسین بن علی(ع) است. نام مبارک او در بعضی از کتاب های تاریخی و مقاتل نقل شده است و برخی دیگر مانند ریاض الاحزان از او با نام فاطمه صغری یاد کرده اند. توسل به حضرت رقیه یکی از راه‌های طلب و درخواست حاجات است.

شب سوم محرم

رقیه دختر خردسال امام حسین(ع) که در واقعه کربلا حضور داشت و همراه با کاروان اسرا به شام برده شد و در شام درگذشت. زیارتگاهی در دمشق به وی منسوب است. رقیه(س) در روز سوم صفر سال ۶۱ه ق در سفر اهل بیت به شهر شام از دنیا رفته است.  درباره اینکه آیا امام حسین(ع) چنین دختری داشته است یا نه و نیز درباره نام، چگونگی وفات و مزار منسوب به وی اختلاف‌نظر وجود دارد.

نام مادر او در منابع نیامده است و در برخی گزارش‌های نسب‌شناسی در میان دختران امام حسین(ع) نام برده شده است. ابن فُندُق بیهقی(م ۵۶۵ق) از نسب‌شناسان معروف قرن ششم، در کتاب لباب الانساب برای امام حسین(ع) چهار دختر با نام‌های فاطمه، سکینه، زینب و ام کلثوم نام می‌برد و می‌افزاید زینب و ام کلثوم در کودکی از دنیا رفتند. اما در جای دیگری می‌نویسد: از فرزندان امام حسین(ع)، جز زین العابدین، فاطمه، سکینه و رقیه باقی نماندند.

محمد بن طلحه شافعی (م ۶۵۲ ق) دختران امام را چهار تن دانسته و تنها از زینب، سکینه و فاطمه نام برده‌است و نام دختر چهارم را ذکر نکرده است. نجم الدین طبسی از گزارش ابن فندق و مطالب السئول به این نتیجه رسیده که نام دختر چهارم امام حسین(ع) رقیه و کنیه او ام‌کلثوم است.

روضه شب سوم محرم، به ذکر مصائب دردانه سه ساله امام حسین (علیه‌السّلام)، حضرت رقیه (سلام‌الله‌علیها) پس از شهادت حضرت ابا عبدالله و ماجرای اسارت وی و اهل بیت امام حسین از کوفه تا شام اختصاص دارد. لازم به ذکر است که هر یک از شب‌های ماه محرم به نام یکی از شهدا یا شخصیت‌ها یا وقایعی مرتبط با حادثه کربلا نام‌گذاری شده و این نام‌گذاری به طور تعینی و با گذشت زمان صورت گرفته است. این کار از ناحیه‌ ذاکران اهل بیت (علیهم‌السّلام) به تقلید از شب‌های خاصی مانند: عاشورا و تاسوعا انجام شده است. از همین رو شب سوم محرم، به نام حضرت رقیه (سلام‌الله‌علیها) سه ساله امام حسین (علیه‌السّلام) نام‌گذاری شده است.

روضه شب سوم محرم

ای دل! امشب شب غربت دخت سه‌ساله‌ی حسین است…

دخترکِ نازِ حسین، از دل خرابه شام، پدر می‌خواهد…

بعد از آن‌همه مصیبت، بعد از آتش خیمه‌ها، بعد از نیزه و شمشیر، بعد از تشنگی و غربت…

رقیه‌ی کوچک، آرام آرام در خرابه شام به خواب رفت…

ناگهان با وحشت از خواب پرید، فریاد زد:

«بابا! بابایم حسین کجاست؟ چرا امشب نیامد مرا بخواباند؟»

کاروان اسیران همه اشک ریختند…

زینب کبری (س) او را در آغوش گرفت و آرام کرد، اما دل دخترک آرام نمی‌شد.

تا اینکه یزید لعنه‌الله خبر شد و دستور داد سر بریده‌ی امام حسین (ع) را در طشتی نقره‌ای نزد او آوردند…

دخترک وقتی سر نورانی پدر را دید، با تمام وجود ناله زد:

«بابا جان! چرا موهای تو خاکی‌ست؟ چرا رگ‌های گردنت بریده شده؟ کی تو را به این حال رسانده؟»

و آن‌قدر با آن سر درد دل کرد و گریست…

که طاقت نیاورد… و جان به جان‌آفرین تسلیم کرد…

حضرت رقیه بنت‌الحسین (س) دختر خردسال امام حسین (ع)

حضرت رقیه بنت‌الحسین (س) دختر خردسال امام حسین (ع) است که در واقعه کربلا حضور داشت و پس از شهادت پدر، همراه کاروان اسرا به شام برده شد و در همان‌جا، پس از تحمل رنج‌های فراوان، درگذشت. سن او در منابع مختلف بین سه تا هفت سال ذکر شده است.

نام و نسب

پدر: امام حسین (ع)، سومین امام شیعیان

مادر: در منابع مختلف، ام‌اسحاق یا شهربانو ذکر شده‌اند.

دیگر نام‌ها: برخی منابع او را با نام «فاطمه صغری» نیز یاد کرده‌اند.

ماجرای شهادت

حضرت رقیه (س) پس از واقعه عاشورا، همراه دیگر زنان و کودکان اهل بیت به اسارت درآمد و به شام منتقل شد. بنابر نقل مشهور، او در خرابه شام پس از دیدن سر بریده پدرش، جان داد و در همان‌جا دفن شد. مرقد منسوب به حضرت رقیه در شهر دمشق سوریه قرار دارد.

حضرت رقیه

این فاطمه، همان رقیّه (سلام‌الله‌علیها) است که به علّت نداشتن مادر، امام حسین (علیه‌السلام) بسیار به او علاقه داشت و به زینب (سلام‌الله‌علیها) نیز توصیه می‌کرد که او را نگهداری کند