فرزندخوانده داشتن دیگر رویا نیست

فرزندخوانده داشتن

قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست برای اولین بار سال ۱۳۵۳ در کشورمان تصویب شد، اما با گذشت
زمان و تغییر دیدگاه ها و سیاست های سازمان هایی مانند بهزیستی قسمت هایی از این قانون نیاز به بازنگری
پیدا کرد، زیرا براساس این قانون، بسیاری از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست شانس کمی برای فرزندخوانده شدن داشتند، به
همین دلیل بازنگری های لازم انجام و قانون جدید حمایت از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب سال ۱۳۹۲به
شکلی تدوین شد تا نیازهای کودکان بهزیستی بهتر از قبل بر طرف شود و خانواده های بیشتری امکان سرپرستی کودکان
را داشته باشند.

برخلاف قانون سابق اکنون دختران مجرد و ایرانیان مقیم خارج نیز می توانند سرپرستی کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست را
به عهده بگیرد، اما نکته اینجاست، با این که حدود یک سال از تصویب قانون جدید حمایت از کودکان بی
سرپرست و بدسرپرست می گذرد، تاکنون همه آیین نامه های اجرای آن تکمیل نشده، بنابراین برای رفع مشکل خانواده ها
و کودکان بهزیستی بهتر است این آیین نامه ها هرچه زودتر تصویب و از سوی دولت ابلاغ شود.

با اجرایی شدن این آیین نامه ها تعداد کودکان در شیرخوارگاه ها و مراکز شبه خانواده سازمان بهزیستی کاهش پیدا
می کند، چون براساس قانون جدید شرایط واگذاری تسهیل شده و بچه های بیشتری می توانند صاحب پدر و مادر
شده و پدر ومادرهای زیادی نیز می توانند صاحب فرزند شوند.
اما این آیین نامه ها اکنون بین لوایح دولت گم شده و در اولویت بررسی مسئولان قرار ندارد.

محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره آیین نامه هایی که هنوز آماده نشده اند به جام جم
می گوید: برخی از آیین نامه های اجرایی مانند نحوه تنظیم شناسنامه کودکان بهزیستی یا واگذاری سرپرستی آنها به ایرانیان
مقیم خارج از کشور تنظیم شده و به هیات وزیران فرستاده شده، اما هنوز تصویب و ابلاغ نشده، چون برای
اجرایی شدن باید در کمیسیون اجتماعی مطرح شود و در هیات وزیران به تصویب برسد.

صدور شناسنامه برای کودکان

براساس ماده ۲۲ قانون جدید بعد از صدور حکم قطعی سرپرستی مفاد حکم از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال
و بهزیستی ابلاغ شده و اداره ثبت احوال مکلف است نام و نام خانوادگی کودک و مفاد حکم سرپرستی را
در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا سرپرستان وارد کند به این شکل در شناسنامه درج می شود که کودک
فرزند خوانده است و اولیای واقعی او کیست.

فاطمه رضایی، کارشناس حقوق کودکان سازمان بهزیستی می گوید:این روند چون جزئیات زیادی دارد، به آیین نامه اجرایی ارجاع شده،
به همین دلیل هنوز مشخص نیست که مفاد حکم در شناسنامه درج می شود یا شماره حکم، چون شناسنامه های
جدید برای درج چنین مطالبی جا ندارند.
بنابراین باید منتظر آماده شدن آیین نامه اجرایی آن بود که قرار است از سوی سازمان ثبت احوال ارائه شود.

به گفته رضایی، بهزیستی پیش نویسی دراین باره به ثبت احوال ارائه کرده و مهم این است که به دلیل
منافع کودک و خانواده سوابق مربوط به کودک در اسناد محرمانه درج شود، بنابراین سوابق از بین نمی رود و
در اسناد ثبت احوال باقی خواهد ماند.رضایی یادآور می شود: باید فرهنگ حال حاضر جامعه تغییر کند و شخصی از
فرزند خوانده شدن یا قبول فرزندخواندگی ناراحت نباشد، وقتی چنین فرهنگی در جامعه ایجاد شود درج مشخصات والدین اصلی کودک
در شناسنامه او ایرادی نخواهد داشت.

ایرانیان مقیم خارج و فرزندخواندگی

براساس قانون قبل که مصوب سال ۵۳ بود فقط اشخاص مقیم ایران می توانستند کودکی را به فرزندخواندگی بگیرند، به
این شکل اتباع بیگانه به دلیل این که در کشورمان ساکن بودند می توانستند فرزند خوانده داشته باشند، اما ایرانیان
مقیم خارج از کشور نمی توانستند براحتی کودکی را به فرزندخواندگی بگیرند، برای رفع این مشکل در قانون جدید، تابعیت
ایرانی در نظر گرفته شد، بنابراین چه ایرانیانی که مقیم کشورهستند و چه آنها که خارج از کشور زندگی می
کنند، می توانند سرپرستی کودکی را به عهده بگیرند.

تا قبل از تصویب قانون جدید ایرانیان مقیم خارج کشور برای به فرزندخواندگی گرفتن کودکان دردسرهای زیادی را متحمل می
شدند، برای نمونه آنها مجبور بودند اقامتگاهی در ایران را به مسئولان معرفی کرده و به صورت موقت شش ماه
در ایران ساکن شوند.
به این ترتیب بعد از این مدت آنها با اخذ اجازه از دادستان از کشور خارج می شدند.

رضایی می افزاید: اما اکنون ابزار نظارت در خارج از کشور نیز فراهم شده و ما می توانیم از طریق
سفارتخانه، سرکنسولگری ها یا موسسات فرزند خواندگی کشورهای دیگر از وضع کودکانی که در کشوری بجز ایران به فرزندخواندگی سپرده
شده اند، باخبر شویم.
براساس آیین نامه اجرایی این قانون ایرانیان مقیم خارج از کشور باید درخواست ومدارک خود را به سفارتخانه های ایران
تحویل بدهند و پس از بررسی مدارک اگر شرایط خانواده مناسب بود زوج متقاضی برای انتخاب و تحویل گرفتن کودک
به ایران سفر می کنند.

دختران مجرد و فرزندخواندگی

براساس قانون جدید دختران مجرد نیز می توانند سرپرستی کودکان مونث را به عهده بگیرند، زیرا مسئولان سازمان بهزیستی براین
باورند که داشتن یک خانواده تک سرپرست بهتر از نگهداری کودکان در مراکز شبه خانواده است، اما هر دختر و
زن مجردی نمی تواند کودکی را به فرزندخواندگی بگیرد، برای نمونه چنین شخصی باید دست کم ۳۰ سال داشته، از
موقعیت اجتماعی و فرهنگی مناسبی برخوردار بوده وبه اصول و ارزش های کشورپایبند باشد، افزون براین دختران مجردی می توانند
سرپرستی کودکی را به عهده بگیرند که شرایط ازدواج برای آنها بعید، سن ازدواج شان گذشته یا سن باروری آنها
سپری شده باشد.

انتقال اموال به نام فرزندخوانده

براساس ماده ۲ قانون قبلی، هدف از سرپرستی تامین منافع مادی و معنوی طفل عنوان شده بود، اما در این
باره راهکار مناسبی ارائه نشده بود، به این علت سازمان بهزیستی دستورالعملی داخلی تدارک دیده بود و براساس آن به
افرادی که قصد سرپرستی کودکان را داشتند پیشنهاد می داد تا قسمتی از دارایی خود را به نام او کرده
یا برای این کار در آینده وصیت یا تعهد به انتقال دهند.

کارشناس حقوق کودکان سازمان بهزیستی درباره تفاوت قانون قدیم و جدید حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست تصریح می
کند:در قانون جدید این دستورالعمل به شکل قانون درآمده، اما چون همیشه موضوع سرپرستی نسبت به اموال برای کودک برتری
دارد، در ماده ۱۴ و ۱۵ قانون جدید آورده شده اگر سرپرستی به مصلحت طفل باشد و امکان تملیک اموال
نباشد، فرد باید تعهد به انتقال اموال بدهد و چنانچه این امکان نیز وجود نداشت دادگاه می تواند این تعهد
را نیز نگیرد.
این درحالی است که در موارد خویشاوندی این ماجرا به نفع کودک است.
برای نمونه چنانچه دایی کودکی بخواهد سرپرستی او را به عهده بگیرد، اما اموالی نداشته باشد قطعا سرپرستی برای کودک
مهم تر از داشتن اموال است.

وی درباره دیگر آیین نامه های این قانون یادآور می شود: ارگان هایی مانند نیروی انتظامی، ثبت احوال و دادگاه
ها، کارگزینی ادارات و سازمان های بیمه مکلف شده اند همکاری های لازم را با سازمان بهزیستی داشته باشند.

افزون براین برخی افراد نیز هستند که بدون مراجعه به سازمان، سرپرستی کودکی را به صورت غیرقانونی به عهده گرفته
و اکنون برای گرفتن شناسنامه با مشکل روبه رو شده اند، در آیین نامه جدید راهکارهایی برای تعیین تکلیف چنین
افرادی نیز پیش بینی شده است.

به گفته وی، سرپرستی موقت یا امین موقت و خانواده امین از روش های دیگر سرپرستی کودکان است.

به این شکل که سرپرستی موقت برخی از بچه ها که جد پدریشان در قید حیات است، اما صلاحیت نگهداری
از کودکان را به دلیل حکم مراجع قضایی برای مدت مشخصی از دست داده اند، می توان به افراد واجد
شرایط داد.

این درحالی است که براساس قانون قبلی کودکان با حداکثر ۱۲ سال سن می توانستند فرزندخوانده شوند، اما در قانون
جدید این سن به ۱۶ سال افزایش یافته است، الوند یادآور می شود: شاید این سوال برای برخی ها پیش
بیاید که چه افرادی راضی به سرپرستی کودکان شانزده ساله می شوند، اما چون دراین قانون بحث سرپرستی موقت نیز
مطرح است و کودکانی هستند که اولویت واگذاری سرپرستی موقت آنها به اقوام شان مهیاست این نکته در نظر گرفته
شده است.

افتخاری به نام سرپرستی کودکان

براساس قانون جدید می توان سرپرستی کودکان بدسرپرست و بی سرپرستی که تا ۱۶ سال
دارند به افراد متقاضی و واجد شرایط سپرد، در این میان اغلب افرادی که قصد به عهده گرفتن سرپرستی کودکی
را دارند تمایل دارند نوزادانی را که در شیرخوارگاه های بهزیستی نگهداری می شوند، به فرزندخواندگی بگیرند، این در حالی
است که بخش زیادی از کودکان بهزیستی اکنون خردسال هستند، به همین دلیل کمتر شخصی حاضر است سرپرستی دائم آنها
را به عهده بگیرد.

نکته اینجاست فرهنگی در جامعه حاکم است که فرزند خوانده داشتن یا فرزندخوانده بودن را مناسب نمی داند به
همین دلیل زوج هایی که تصمیم به چنین کاری می گیرند دست به ظاهر سازی می زنند، آنها اغلب نوزاد
شیرخوار را انتخاب کرده و در جمع اقوام خود وانمود می کنند که برای انجام کاری مجبور هستند مدتی را
در شهر دیگری سپری کنند به این شکل آنها پس از این که کار سرپرستی شان انجام شد ادعا می
کنند صاحب فرزند شده اند.
نکته اینجاست که به سرپرستی گرفتن کودکان بهزیستی باید مایه افتخار افراد باشد نه این که آنها این موضوع را
پنهان کرده و با فاش شدن این راز در آینده سبب آسیب دیدن روحی و روانی کودک شوند.

این درحالی است که افرادی که تمایل به سرپرستی این کودکان دارند باید حساب شده تر عمل کنند، زیرا این
کودکان خیلی زودبه آنها وابسته شده و وقتی دوباره به مراکز بهزیستی سپرده می شوند بیشتر از قبل آسیب می
بینند.
افزون براین باید یاد آور شد هرچند نگهداری از کودکان کم توان ذهنی و استثنایی دشوار است، اما نیکوکاران می
توانند با مراجعه به مراکزی که از این کودکان نگهداری می شود به آنها روحیه بدهند، برای نمونه افراد خیر
می توانند چنین کودکانی را با هماهنگی با مسئولان مرکز برای تفریح به پارک برده و لحظات شادی را برای
آنها فراهم کنند.

جام جم