مانع های اجرای حق حضانت
حق حضانت
از نظر قانونی دختران تا سن ۹ سالگی و پسران تا سن ۱۵ سالگی با فردی زندگی خواهند کرد که
حضانت آنها را به عهده دارد.
از این مقطع سنی به بعد کودک خود تصمیم میگیرد با چه کسی زندگی کند و تمایل او به ادامه
زندگی با پدر یا مادر وضعیت تازهای را برای او به وجود میآورد.
البته این مسئله به توافق پدر و مادر بستگی دارد اما در اغلب موارد به سبب عدم توافق پدر و
مادر بر سر این مسئله، کار تعیین حضانت کودک به دادگاه کشیده میشود.
در دادگاههای خانواده بحث حضانت مشکلاتی را ایجاد میکند.
مادری که فرزند را به دنیا میآورد، میخواهد از فرزند خود مراقبت کند و همیشه این نگرانی را دارد که
اگر فرزند او به ۷ سالگی برسد، سرنوشت او چه می شود؟ قانون این حق را بهطور دائم از مادر
گرفته و این مسئله عامل اصلی پیچیده شدن پروندههای خانوادگی در زمینه حضانت است.
دادگاهها نمیتوانند خارج از قانون عمل کنند و اگر سوء رفتار پدر در دادگاه اثبات نشود حضانت فرزند را به
پدر میدهند.بنابر قول مشهور، دوران نگهداری و سرپرستی (حضانت)، با بلوغ و رشد به پایان میرسد و کودک، پسازبلوغ، اختیار
دارد تا سرپرست زندگی خود را برگزیند.
زیرا نگهداری و سرپرستی، به خاطر ناتوانی کودک در نگهداری خودش بوده است و اصل، ولایت نداشتن اشخاص بر یکدیگر
است و پسازبلوغ و رشد، چنین چیزی مطرح نیست.
معنی لغت حضانت چیست ؟
حضانت،ازحضن گرفته شده و برابر فارسی آن، «پهلو» است، قسمت زیر بغل تا برآمدگی لگن.
به معنای نگهداری چیزی میباشد، همچون پرندهای کهاز تخمهای خود در زیر بال نگهداری میکند: «حضن الطائر بیضه».
هنگامی که زنی، بچهاش را در آغوش میگیرد، گفته میشود: «حضنت ولدها»از نظر اصطلاحی حضانت به معنای، حق نگهداری و
سرپرستی طفل که به شخصی واگذار میشود، میباشد.
شروط حضانت:
اشخاصی که حضانت را میتوانند به عهده بگیرند، به شرح ذیل آورده شده است:-حضانت حق انحصاری پدر و مادر است؛
تا زمانی که پدر و مادر کودک زنده هستند و صلاحیت نگهداری از فرزند خود را دارند، حضانت با آنان
است و هیچیک از خویشان پدری یا مادری نمیتوانند دراین مورد ادعایی کنند.-وضع خاص جد پدری؛ تا زمانی که پدر
ومادر زنده هستند، حضانت با آنان است و هیچیک از خویشان، از جمله جد پدری، حقی بر نگاهداری و تربیت
کودک ندارد.
ولی، پس از مرگ پدر و مادر، هرگاه جد پدری زنده باشد، ولایت به حکم قانون بر عهدهی او است.
– حضانت پس از جدایی زن و شوهر؛ قانون مدنی تا ۷ سالگی کودک، به مادر حق تقدم داده و
از آن پس اولویت را به پدر میدهد.-حضانت پس از فوت پدر یا مادر؛ در مورد فوت والدین، حضانت به
جد پدری و در صورت نبودن او به وصی واگذار میشود.
هرگاه از این گروه کسی نباشد، حضانت با قیمی است که به پیشنهاد دادستان از طرف دادگاه منصوب میشود.
مانع های اجرای حق حضانت:
-جنون؛ اگر افراد مورد اشاره دیوانه باشند حق حضانت ندارند.-شوهر کردن مادر به شخص غیر از پدر طفل؛ چون شوهر
کردن با شوهر دیگر او را از انجام وظایفش بازمیدارد.-کفر؛ چون بر طبق فقه کافران نمیتوانند بر مسلمانان ولایت (حضانت)
داشته باشند.
مسئولیتهای ناشی از حضانت:
-مسئولیت حقوقی در برابر کودک: حضانت کودک تنها حق پدر ومادر نیست؛ نوعی وظیفهی اخلاقی و اجتماعی نیز هست.
پس، اگر کودک به علت حضانت بد و عدم توجه صدمهای ببیند فردی که حضانت او را قبول کرده است
، مسئول خسارات خواهد بود.-مسئولین مدنی در برابر دیگران؛ فرد حضانت کننده مسئول تمامی خساراتی است که از سوی فرزندان
آنان به دیگران وارد میگردد.
به استناد قانون کسی که حضانت را بر عهده دارد بر مبنای تقصیر در نگهداری و تربیت آن میتوان مطالبه
خسارت نمود.
-مسولیت تضامنی پدر و مادر؛ تمامی مسئولیتهای ناشی از تکلیف مربوط به نگهداری و مواظبت بر عهده حضانتکننده بوده و
مسئول زیان اشخاص ثالث میباشد.
مواد قانونی (مهم) مرتبط با حضانت:
ماده های قانون مدنی در ارتباط با حضانت:ماده ۱۱۶۸: نگهداری اطفال هم حق و
هم تکلیف ابوین است.ماده ۱۱۶۹: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی میکنند، مادر تا
سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.تبصره-بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت
طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه میباشد.ماده ۱۱۷۱: در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آن
که زنده است خواهد بود.
هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
ماده ۱۱۷۲: هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهدهی آنها است از نگاهداری او
امتناع کند.
در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا
به تقاضای مدعیالعموم نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده او است، الزام کند و
در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به
خرج مادر، تأمین کند.ماده ۱۱۷۳: هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت
او است صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه میتواند به تقاضای اقربای طفل یا
به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی ، هر تصمیمی که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ
کند.
ماده ۱۱۷۴: در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته
باشند، هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمیباشد حق ملاقات طفل خود را دارد.
تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.ماده ۱۱۷۵:
طفل را نمیتوان از ابوین و یا از پدر یا مادری که حضانت با اوست، گرفت، مگر در صورت وجود
علت قانونی.ماده ۱۱۷۶: مادر مجبور نیست که به طفل خود شیر بدهد مگر در صورتی که تغذیه طفل به غیر
از شیر مادر ممکن نباشد.
ماده ۱۱۷۷: طفل باید مطیع ابوین خود بوده و در هر سنی که باشد باید به آنها احترام کند.ماده ۱۱۷۸:
ابوین مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها
را مهمل بگذارند.ماده ۱۱۷۹: ابوین حق تنبیه طفل خود را دارند ولی به استناد این حق نمیتوانند طفل خود را
در خارج از حدود تأدیب، تنبیه کنند.
مادههایی از قانون مجازات اسلامی در ارتباط با حضانت:
ماده ۶۳۲: اگر کسی از دادن طفلی که به او سپرده
شده است در موقع مطالبهی اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند، امتناع دارند، امتناع کند به مجازات از سه ماه
تا شش ماه حبس یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون ریال محکوم خواهد
شد.ماده ۶۳۳: هرگاه کسی شخصاًً یا به دستور دیگری طفل یا شخصی را که قادر به محافظت از خود نمیباشد،
در محلی که خالی از سکنه است، رها نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال و یا جزای
نقدی از سه میلیون ریال تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهد شد و اگر در آبادی و جائی که دارای
سکنه باشد رها کند تا نصف مجازات مذکور محکوم خواهد شد و چنانچه این اقدام سبب وارد آمدن صدمه یا
آسیب یا فوت شود رها کننده علاوه بر مجازات فوق، حسب مورد به قصاص یا دیه یا ارش نیز محکوم
خواهد شد.
ماده ۱۳ قانون حمایت خانواده: در هر مورد حسب اعلام یکی از والدین یا اقربای طفل یا دادستان یا اشخاص
دیگر تشخیص شود که تغییر در وضع حضانت طفل ضرورت دارد اعم از اینکه قبلاً تصمیمی در این مورد اتخاذ
شده یا نشده باشد و یا به طریق اطمینانبخشی ترتیب نگاهداری و حضانت طفل داده نشده باشد، دادگاه پس از
رسیدگی، حضانت طفل را به هر کسی که مقتضی بداند، محول میکند و هزینه حضانت بر عهدهی کسی است که
به موجب تصمیم دادگاه مکلف به پرداخت آن میشود.
ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده: هر دادگاه خانواده تشحیص دهد کسی که حضانت طفل به او محول شده از انجام
تکالیف مربوط به حضانت خودداری کرده یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذیحق شود او را برای هر بار تخلف
به پرداخت مبلغی از هزار ریال تا ده هزار ریال و در صورت تکرار به حداکثر مبلغ مذکور محکوم خواهد
کرد.
دادگاه در صورت اقتضا میتواند علاوه بر محکومیت مزبور، حضانت طفل را به شخص دیگری واگذار نماید.
در هر صورت حکم این ماده مانع ار تعقیب متهم چنانچه عمل او طبق قوانین جزائی، جرم شناخته شده باشد
و نخواهد بود.محل مراجعه جهت طرح دعوی: دادگاههای خانواده شهرستان و بخشها.
بابافارس