میزان نفقه چگونه تعیین می شود؟

میزان نفقه

هنوز هم فکر بعضی قدیمی ها همانی است که بود.
آنها هنوز با زندگی به سبک جدید که زن ها تقریبا حرف اول و آخر در خانه را می زنند،
اُخت نشده اند.
از نظر آنها خیلی از پول خرج کردن ها و هزینه تراشیدن ها، اسراف و ولخرجی است که کشیدن ترمزش
فقط با دست شوهر، شدنی است.
آنها هنوز هم بر این باورند که از مرد باید همانقدر خواست که در توان دارد، حالا اگر توان او
کم باشد و کفاف خواهش های خانواده را ندهد، هیچ اشکالی ندارد.

اصلا بعضی هایشان اعتراض دارند که مثلا چرا فلان دختر که به خانه شان آمده و عروس شان شده، وضعیت
مالی پدر و مادرش را فراموش کرده و حرف از فلان و فلان می زند.
آنها مدام می پرسند که مگر این دختر چه حسنی دارد که به آنها می نازد و زندگی رنگارنگ می
خواهد؟

حرف های این اهالی قدیم، اما به مذاق جدیدی ها خوش نمی آید.
زنان امروز خواسته های امروزی دارند و نمی توانند به سبک ۵۰ سال قبل و ماقبلش زندگی کنند، اما به
هر حال این اختلاف نظرها در عرف وجود دارد و قانون هم تا حدی حرف های قدیمی ها را تایید
می کند.

در قانون مدنی ایران به همه نیازهای متعارف زن از قبیل مسکن، لباس، اثاث منزل و هزینه های درمانی و
بهداشتی « نفقه » گفته می شود که باید از سوی مرد تامین شود.
ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه نیز این است که این تامین نیازها بر مبنای شؤونات خانوادگی زن، عرف
و عادت ساکنان هر منطقه و وضع مالی مرد تعیین شود که در صورت توافق نداشتن زن و مرد، دادگاه
میزان آن را مشخص خواهد کرد

بعد از آن که شورای نگهبان به بخش های مختلف لایحه حمایت از خانواده
ایراد گرفت و آن را برای رفع اشکالات به مجلس پس فرستاد، ماده ای را در برداشت که به نفقه زنان مربوط بود؛ ماده ای که بصراحت تاکید می کرد: « نفقه زنان متناسب با شأن آنها تعیین خواهد شد.»

اما این که شأن و شخصیت زن چیست و چطور تعیین می شود و این که آیا عادلانه است نیازهای
اولیه زنان با شأن و جایگاه اجتماعی شان محاسبه شود، از سوالاتی است که بین افکار عمومی مطرح شده، همان
سوالاتی که آرش دولتشاهی، وکیل دادگستری در گفت وگو با «جام جم» به آنها پاسخ داد.

شأن و شخصیت زن در نفقه یعنی چه؟

نکته: براساس قانون، اگر زن تحصیلکرده یا بیسواد، از شهر یا روستا و از خانواده فقیر یا ثروتمند باشد، میزان
نفقه متفاوتی دارد چون نیازهای این دو قشر با هم فرق می کند

در قانون، نفقه ارتباط مستقیم با شأن
زن ندارد، یعنی همه زنان باید نیازهای اولیه شان تامین شود، اما غلظت و میزان این نیازها با شأن و
جایگاه اجتماعی زنان ارتباط مستقیم دارد یعنی در تعیین میزان نفقه، این مسائل که یک زن ساکن روستا و بیسواد
باشد، یا تحصیلکرده، ساکن شهر و عضو یک خانواده ثروتمند باشد، لحاظ می شود، چون طبیعتا نیاز یک زن در
گروه اول با نیاز یک زن در گروه دوم کاملا فرق دارد.

در قانون، نفقه ارتباط مستقیم با شأن زن ندارد، یعنی همه زنان باید نیازهای اولیه شان تامین شود، اما غلظت
و میزان این نیازها با شأن و جایگاه اجتماعی زنان ارتباط مستقیم دارد یعنی در تعیین میزان نفقه، این مسائل
که یک زن ساکن روستا و بیسواد باشد، یا تحصیلکرده، ساکن شهر و عضو یک خانواده ثروتمند باشد، لحاظ می
شود، چون طبیعتا نیاز یک زن در گروه اول با نیاز یک زن در گروه دوم کاملا فرق دارد.

برخی این تفکیک میان زنان را نوعی تبعیض می دانند، یعنی معتقدند چرا مثلا دختری که در خانواده ای فقیر
متولد شده و سال ها رنج نداری را تحمل کرده پس از ازدواج هم باید سطح توقعش را در حد
خانه پدری نگه دارد و باز هم زندگی در فقر را تحمل کند.
به اعتقاد شما این موضوع کمی ناعادلانه نیست؟

در قانون هیچ تفکیکی میان نیازهای زنان از طبقات مختلف اجتماعی وجود
ندارد، یعنی به زعم قانون، تمام زنان باید نیازهای اولیه شان تامین شود که میزان این تامین نیاز بستگی به
جایگاه و موقعیت اجتماعی زن دارد.
این موضوع اصلا ناعادلانه نیست بلکه به نظر می رسد منطقی هم هست، اگر بگوییم زنی که از طبقه اجتماعی
پایینی برخاسته، باید خواسته هایش نیز مطابق همان طبقه اجتماعی باشد چون نباید چنین زنانی زیاده خواهی داشته باشند.

از طرفی مردانی که برای ازدواج به سمت زنانی با موقعیت اجتماعی پایین می روند نیز این پیش فرض
را داشته اند که همسرشان در حدشان و شوونات خودش از آنها تقاضا دارد و نه بیشتر.
البته در این میان باید به یک نکته مهم توجه کرد و آن این که اگر زنی در موقع ازدواج
سلامت جسمی داشته و پس از مدتی مبتلا به بیماری شود، زوج موظف به تامین مخارج درمانی او است.
پس چنانچه وضعیت زن در مدت زندگی مشترک متحول شود و نیازهای اساسی او تغییر کند زوج مکلف خواهد بود
نیازهای ضروری او را متناسب با وضع جدید تامین کند هر چند این احتیاجات با شأن زوجه در هنگام ازدواج
تناسبی نداشته باشد.
در واقع با ارتقای موقعیت اجتماعی زن در طول زندگی، قهرا بر تعهدات مالی زوج افزوده خواهد شد.

حتی اگر شوهر چنین زنانی توان مالی خوبی هم داشته باشد باز هم این زنان باید متناسب با شأن و
جایگاه خودشان طلب تامین نیاز بکنند؟

در بحث نفقه، قانون توجهی به توان مالی مرد ندارد، اما مطابق رویه های
موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ، به توان مالی مرد نیز توجه می کنند، به طوری که اگر
مرد توان مالی خوبی داشته باشد، حتما نفقه بالایی برای زن تعیین می کنند.

البته بعضی از مردان برای ازدواج سراغ دخترانی از طبقه بالای اجتماعی می روند و با به دست آوردن دل
آنها، ازدواج می کنند، اما در زندگی مشترک چون افراد متمولی نبوده و نیستند در مقابل خواسته های زن مدام
تاکید می کنند که ندارند.
وضعیت نفقه این دسته از زنان چه می شود؟

باز هم تاکید می کنم که قانونگذار در بحث نفقه چه
در قوانین سابق و چه در قوانین جدید به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد نه به توان
مالی مرد، اما در رویه هایی که در بیشتر محاکم اجرا می شود به مردانی که با زنانی از طبقه
بالا ازدواج کرده اند می گوید شما که می دانستی زن از نظر اقتصادی چه وضعیتی دارد، حالا نمی توانی
از زیر بار دادن نفقه مطابق با شأن او شانه خالی کنی.

پس در محاکم به چنین مردانی گفته می شود که خود کرده را تدبیر نیست، اما در عین حال رویه
ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان
در نظر می گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد فقیر را می کنند

سایت حقوقدانان