سفر به میبد ؛ تجربه‌ای فراموش‌نشدنی در کویر میبد ، از کاروانسرا تا یخچال‌های خشتی

یزد یکی از شهرهای قدیمی چهان است که شهرستان های اطراف آن ریشه ای تاریخی و باستانی دارند و بقایایی چند هزارساله از آثار سلسله های قدیمی در آن یافت می شود. یکی از شهرهای دیدنی و تاریخی یزد میبد است که در آن می توان شکوه و قدمت تاریخی را به خوبی مشاهده کرد. پس اگر به تاریخ علاقه مندید سری به این شهر بزنید و حسابی کیف کنید. راهنمای سفر به میبد را در پرشین وی ببینید.

راهنمای سفر به میبد

میبد یکی از زیباترین شهرهای استان یزد است که در شمال این استان قرار دارد و یکی از شهرهای مرکزی ایران از لحاظ جغرافیایی محسوب می‌شود. این شهر که زیلوهای آن شهرت جهانی دارد، در ۵ آذرماه سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر جهانی زیلو برگزیده شد و امروزه با جاذبه‌های بی‌نظیرش میزبان گردشگرانی از سراسر جهان است. قدمت میبد به حدود ۷۰۰۰ سال پیش می‌رسد و این قدمت و اصالت را با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های شهر به خوبی درک خواهید کرد. میبد در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار گرفته است و بالطبع آب و هوایی گرم و خشک دارد که دمای آن در تابستان ممکن است به ۴۳ درجه سانتی‌گراد نیز برسد، اما زمستان‌های میبد سرد و نسبتاً مرطوب است. دیدنی های میبد بی‌شمارند و اگر به تاریخ و فرهنگ این خطه علاقه دارید، جاذبه‌های تاریخی میبد را از دست ندهید.

بافت تاریخی و شهرسازی میبد

اولین و مهمترین و شگفت‌آورترینِ چیزها در میبد، بافت شهرسازی‌ِ هنوز زنده‌ آن است. کوچه‌های دراز و باریک و تودرتو مثل یک لابیرت (هزارتو) که گم شدن و پیدا شدن در آن حس هیجانی رازآلود را به تن و روان آدم روانه می‌کند: دست کشیدن به دیوار‌ها، لطافت سایه‌ ساباط‌ها (کوچه‌های سقف‌دار) در آفتاب تیز و برنده‌ی کویر، کوچه‌های آشتی‌کنان، متروکه‌ها (برای آدم زیاده کنجکاوی که به پوسته‌ شهرها و چیزها افاقه نمی‌کند.) و بادگیرها و درها و پنجره‌ها و خندق و دروازه‌ها و حمام‌ها و یخچال و مسجد و حسینیه‌ها و تکیه‌های شبیه تماشاخانه‌های رومی اما کوچک و ساده و دوست داشتنی.

راهنمای سفر به میبد

جاهای دیدنی میبد

میبد، شهری با قدمتی دیرینه و معماری منحصر به فرد خشتی، یکی از زیباترین شهرهای کویری ایران است. این شهر با جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی فراوان، مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود. در این مطلب، به معرفی برخی از مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی میبد می‌پردازیم.

نارین قلعه: نگین درخشان میبد

نارین قلعه، یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های خشتی جهان و مهم‌ترین جاذبه گردشگری میبد است. این قلعه با معماری دفاعی و پیچیده خود، نمادی از قدرت و شکوه گذشته است. بازدید از نارین قلعه، شما را به سفری در زمان می‌برد و از نزدیک با سبک معماری دفاعی ایرانی آشنا می‌سازد.

یخچال خشتی: شاهکاری از معماری سنتی

یخچال خشتی میبد، یکی دیگر از جاذبه‌های منحصر به فرد این شهر است. این سازه عظیم خشتی، در گذشته برای تولید و نگهداری یخ در فصل گرم سال مورد استفاده قرار می‌گرفت. یخچال خشتی میبد، شاهکاری از معماری سنتی ایرانی و نمادی از هوش و خلاقیت نیاکان ماست.

مسجد جامع میبد: نگینی از معماری اسلامی

مسجد جامع میبد، یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین مساجد ایران است. این مسجد با معماری باشکوه و کاشی‌کاری‌های زیبا، نمونه‌ای کامل از معماری اسلامی است. بازدید از مسجد جامع میبد، شما را به دنیایی از آرامش و معنویت می‌برد.

کاروانسرای شاه عباسی: یادگاری از دوران صفویه

کاروانسرای شاه عباسی میبد، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین کاروانسراهای ایران است. این کاروانسرا در دوران صفویه ساخته شده و در گذشته محل استراحت و تجارت کاروانیان بوده است. امروزه، کاروانسرای شاه عباسی به یک هتل سنتی تبدیل شده است.

موزه زیلو: سفری به دنیای رنگ‌ها و طرح‌ها

موزه زیلو میبد، به نمایش انواع زیلوهای دستباف و ابزارهای بافت آن اختصاص دارد. این موزه، فرصتی عالی برای آشنایی با هنر زیبای زیلو بافی و تاریخچه آن است.

سایر جاذبه‌های دیدنی میبد:

برج کبوترخانه: این برج‌ها در گذشته برای پرورش کبوتر و استفاده از کود آنها در کشاورزی ساخته می‌شدند.

چاپارخانه: این بنا در گذشته محل استراحت چاپارها بوده است.

آب انبار کلار: این آب انبار با معماری جالب توجه خود، یکی از جاذبه‌های دیدنی میبد است.

کارگاه‌های سنتی: در میبد، می‌توانید از کارگاه‌های سنتی سفالگری، زیلو بافی و … دیدن کنید.

میبد، شهری با جاذبه‌های فراوان

میبد، شهری با تاریخ و فرهنگ غنی است که جاذبه‌های گردشگری متنوعی را برای گردشگران فراهم می‌کند. اگر به دنبال سفری به دل کویر و تجربه فرهنگ اصیل ایرانی هستید، میبد مقصد مناسبی برای شما خواهد بود.

دروازه‌های شهر (شارستان)

از دروازه شروع کنیم که خود نشانه‌ی ورود است و دعوت. در دوره‌ ساسانیان رسم بوده دورادور شهر دیوار (بارو) حصارمانند بکشند و بر آن دروازه‌هایی برای تردد و توقف بسازند. میبد دارای چهار دروازه در چهار جهت اصلی جغرافیایی بوده:

دروازه شمس آباد یا دروازه بازار: این دروازه در جنوب شهر جای داشته و به‌جز آثارِ یکی از برج‌های دوگانه‌ی آن چیزی از آن باقی نمانده. بنا به پژوهش‌هایی این دروازه مهمترین ورودی میبد به شمار می‌رفته، چرا که شاهراه ری- کرمان از کناره‌ی جنوبی شهر و این دروازه عبور می‌کرده و از موقعیت خوبی برای تجّار و کاروان‌ها و … برخوردار بوده.

دروازه‌ی کوچُک: دروازه‌ی شرقی و اتصال به بیرونه یا بیاض شهری از طریق آن بوده. کوچُک نام یکی از محله‌های بافت میبد هم هست.  این دروازه به کلی از بین رفته بوده و بازسازی شده‌است.

دروازه شمالی: که به دروازه سید قنبر (نام امام‌زاده‌ای در همان محل) هم خوانده می‌شود. از این دروازه هم جز آثاری از یک برج چیز چندانی برجا نمانده.

دروازه کثنوا: دروازه‌ی غربی میبد و برای دسترسی به باغ‌های بیرونیِ بافت بیشترین استفاده را داشته. هنوز هم اطراف آن باغ‌ها و کوچه باغ‌ها را می‌شود دید. این دروازه و وبرج و باروی اطراف آن هنوز سالم‌ است و باقی مانده و می‌شود با آن به دروازه‌ی زمان سفر کرد. یک راه آن به کاروان‌سرای شاه‌عباسی و یخچال و چاپارخانه می‌رسد که در ادامه از آن‌ها خواهم گفت.

نارین قلعه

نارین‌قلعه در کنج شارستان (شهرِ قدیم) میبد جا دارد. نارین قلعه نه تنها از قدیمی‌ترین و شگفت‌انگیزترین بناهای یزد و میبد که در ایران و جهان است، بلکه یکی از قدیمی‌ترین بناهای خشتی (یا به گفته‌هایی، قدیمی‌ترینِ آن‌ها) در جهان است. این قلعه نشان‌هایی از دوران پادشاهی ساسانی را در خود دارد و هر بار کشف سکه یا تکه سفالی (با طرح نیمه‌حیوان-نیمه‌انسان و …) یا مهر و کتیبه‌ی پهلوی در این بنا، شواهدی شدند بر قدمت دیرینه‌تر این بنا و میبد.

نارین قلعه

از ویژگی‌های درخشان میبد هم این است که رد دوره‌های تاریخی مختلف را در آن می‌توانید ببینید: دوره‌ ساسانی، ایلخانی، آل‌ مظفر، صفوی، قاجاری، پهلوی و امروز. شهری که یک جور کتابِ تاریخِ زنده و حی و حاضر است. با سفر به آن انگار سوار ماشین زمان شده‌اید و در دوره‌های مختلف گشتی می‌زنید.

در جنوب‌غربی بافت تاریخی یا همان شارستان میبد چهار بنا از دوران صفوی باقی مانده: کاروانسرا، چاپارخانه، یخچال و آب‌انبار

۱- کاروانسراهای میبد

در شهرها و میانه‌راه‌ها از دوران صفوی اغلب کاروانسراهایی باقی مانده. بیشترین کاروانسراهای ایران از آن دوره‌اند. اما در بیشتر موارد هم این بناها دچار زوال و فرسودگی و نابودی شده‌اند. کاروانسرای میبد اما بسیار سالم و سرپا و سرحال هستند. بعضی از آن به عنوان کامل‌ترین کاروانسرای به جا مانده از زمان شاه‌ عباس یاد می‌کنند.

۲- یخچال‌های میبد

آن طرف خیابانِ امروزی و درست روبروی این سه بنا، یخچال بزرگ میبد با گنبد شاهکارش قرار دارد. در روزگاری با استفاده از سایه‌ها و سرمای ساعت‌های خنکی در شب‌های چله‌ی زمستان و با رها کردن آبِ قنات در فضایی گسترده و با عمقی بسیار کم یخ‌ تولید می‌کرده‌اند و گاهی تا چند بار این کار را در یک شب تکرار می‌کرده‌اند. یخ عنصر بسیار گران‌بها و اشرافی‌ و گاه تجملی‌‌ای در چنین اقلیمی به شمار می‌رفته.

۳- قلعه مهرجرد

از دیگر بناهایی که به دوره‌ی افشاریه و زندیه منسوب است، قلعه‌ی مهرجرد با فرم معماری زیبا و بی‌نظیر و تو در تو است. این قلعه بیشتر برای انبار غلات به کار می‌رفته. این قلعه دارا اتاق‌‌های کوچک و بزرگ با سقف کوتاه با تاپو‌ ها یا تپو ها (کوزه‌های‌ بزرگ مخصوص زخیره) است. هر کدام از این اتاقک‌ها به افراد و خاندان‌هایی تعلق داشته‌اند و انبارداران و سربازان از آن‌ها نگه‌داری می‌کرده‌اند. این قلعه از طریق راه‌های زیرزمینی هم به خانه‌ها و شهر مربوط می‌شده تا در مواقع جنگ بشود از آن بهترین بهره را برد.

قلعه مهرجرد

مسجد جامع و تکیه‌ها و مراسم مذهبی

شاید باورتان نشود اما میبد بیشترین گردشگران خود را مناسب‌های مذهبی پذیرا می‌شود، به خصوص در ماه محرم و ایامِ تاسوعا و عاشورا. گردشگرهایی که از سرتاسر دنیا برای دیدن آن انواع مراسم که برخی بسیار هم تاریخی و ویژه‌اند، به این شهر می‌آیند. بیشتر کوچه‌های میبد در این روزها با زیلو و فرش و گلیم مفروش می‌شوند و تمام این شهر تاریخی مثل یک خانه یا یک تکیه و مسجد بزرگ می‌شود

مسجد جامع میبد

از مهمترین و تاریخی‌ترین بناهای میبد یکی هم مسجد جامع این شهر است. این مسجد هم از تمدنی چند هزار ساله دم می‌زند. یافته‌های باستان‌شناسی و ساختار عمارتِ این مسجد از این خبر می‌دهند که با یکی از قدیمی‌ترین مساجد به جا مانده از تمدن اسلامی مواجه می‌شویم، مثل کتیبه‌ای یافته شده که درون آن قرار دارد.

تکیه‌های کوچک و بزرگ در میبد

از دیگر چیزهایی که من در میبد بسیار با آن‌ها ارتباط عمیقی داشتم، تکیه‌های کوچک و بزرگ در محله‌های این شهر است. تکیه‌هایی که در ایام ویژه‌ مذهبی در آن‌ها مراسم و تعزیه برپا بوده و هست و در روزهای دیگر محیطی برای جمع شدن و نشستن و گپ و گفت اهالی‌ هستند. ایوان‌های دور تا درو آن و سایه‌اندازی آن‌ها، این فضا برای گرد هم آمدن محیط مناسب و به قول خود میبدی‌ها «خَشی» هستند. در مرکز این تکیه‌ها فضایی به اسم «کلک» قرار دارد که آنها هم نقشی چندوجهی ایفا می‌کرده‌اند. هم برای عوض کردن لباس نمایش از آن‌ها استفاده می‌شده و هم در آن‌ها آتش افروخته می‌شده برای گرما و روشنایی.

بهترین صنایع‌دستی میبد

سفال و زیلوی میبد عمدتاً با طرح‌هایی بسیار ساده و برگرفته از اقلیم این منطقه در دوره‌های مختلف هستند. طرح «خورشید خانم» را که زمانی هم به عنوان یک برند شناخته شده و جایزه‌هایی هم در جهان گرفته است، در مرکز بشقاب‌ها یا به قول خود میبدی‌ها «دوری»‌ها می‌بینید. خورشیدی که این مردم با آن عمیقا در ارتباط بوده‌اند و هستند. رنگ زرد آفتابی که پاشیده شده به همه جا، معماری خانه‌های میبد هم با بده و بستان همین آفتاب تموز شکل‌های خودشان را پیدا کرده‌اند.

بهترین زمان سفر به میبد

میبد به دلیل قرارگیری در منطقه کویری، دارای آب و هوای گرم و خشک است. بنابراین، بهترین زمان برای سفر به میبد فصل‌های پاییز و زمستان است. در این فصول هوا معتدل‌تر بوده و می‌توانید از بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این شهر بدون نگرانی از گرما لذت ببرید.

چرا پاییز و زمستان؟

هوای معتدل: دمای هوا در این فصول به گونه‌ای است که می‌توانید به راحتی در شهر گشت و گذار کنید.

کم بودن جمعیت: با توجه به فصل گردشگری نبودن، جمعیت کمتری در شهر حضور دارد و می‌توانید از آرامش بیشتری بهره‌مند شوید.

برگ‌های پاییزی: در فصل پاییز، درختان و طبیعت اطراف میبد رنگ‌های زیبایی به خود می‌گیرند که جلوه خاصی به شهر می‌بخشد.

غذاهای محلی میبد

میبد به دلیل قدمت تاریخی و تنوع فرهنگی، غذاهای محلی بسیار خوشمزه‌ای دارد. برخی از معروف‌ترین غذاهای محلی میبد عبارتند از:

قیمه یزدی: این غذا که شباهت زیادی به قیمه معمولی دارد، با گوشت چرخ‌کرده و سیب‌زمینی تهیه می‌شود و طعم بسیار لذیذی دارد.

کوفته میبدی: این کوفته‌ها با گوشت چرخ‌کرده، برنج، سبزیجات معطر و ادویه‌های مخصوص تهیه می‌شوند و به صورت آبگوشتی سرو می‌شوند.

آش شولی: این آش خوشمزه با نخود، عدس، بلغور و سبزیجات معطر تهیه می‌شود و معمولاً در فصل سرد سال پخته می‌شود.

شیرینی بادام: این شیرینی سنتی با بادام، شکر و هل تهیه می‌شود و طعم بسیار دلنشینی دارد.

کلوچه میبدی: این کلوچه‌ها با آرد گندم، روغن حیوانی، شکر و هل تهیه می‌شوند و طعم بسیار خوشمزه و بافت نرمی دارند.

اقامت در میبد

برای اقامت در میبد، گزینه‌های متنوعی از جمله هتل‌های سنتی، هتل‌های آپارتمانی و خانه‌های محلی وجود دارد. هتل‌های سنتی میبد با معماری سنتی و امکانات مدرن، تجربه‌ای متفاوت از اقامت را برای شما فراهم می‌کنند. همچنین می‌توانید در خانه‌های محلی اقامت کنید و از نزدیک با فرهنگ و زندگی مردم میبد آشنا شوید.

سوغاتی‌های میبد

میبد سوغاتی‌های متنوع و زیبایی دارد که می‌توانید برای خود و عزیزانتان تهیه کنید. برخی از سوغاتی‌های معروف میبد عبارتند از:

زیلو: زیلوهای میبد شهرت جهانی دارند و یکی از بهترین سوغاتی‌های این شهر هستند. زیلوها با طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی بافته می‌شوند و می‌توانند به عنوان فرش، رومیزی یا تابلو استفاده شوند.

سفال و سفالینه: سفال‌های میبد با طرح‌های سنتی و رنگ‌های زیبا، یادگاری ماندگاری از سفر شما به این شهر خواهد بود.

شیرینی‌های سنتی: شیرینی‌های سنتی میبد مانند شیرینی بادام، کلوچه و قطاب، سوغاتی‌های خوشمزه‌ای هستند که می‌توانید به عزیزانتان هدیه دهید.
صنایع دستی: در میبد می‌توانید صنایع دستی متنوعی مانند منبت کاری، گلیم بافی و محصولات چرمی را پیدا کنید.

نکات مهم برای سفر به میبد:

لباس مناسب: با توجه به آب و هوای گرم و خشک میبد، بهتر است لباس‌های نخی و خنک همراه داشته باشید.

کلاه و عینک آفتابی: استفاده از کلاه و عینک آفتابی در روزهای آفتابی ضروری است.

کرم ضد آفتاب: برای محافظت از پوست در برابر آفتاب، استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF بالا توصیه می‌شود.

آب آشامیدنی: همیشه مقداری آب آشامیدنی همراه داشته باشید.

کفش مناسب: برای پیاده‌روی در کوچه‌های قدیمی و بازدید از جاذبه‌های تاریخی، کفش مناسب بپوشید.

با برنامه‌ریزی مناسب و رعایت نکات ذکر شده، می‌توانید سفری لذت‌بخش به میبد داشته باشید.