قلعه بهستان زنجان به قدمت قرن پنجم هجری قمری

قلعه بهستان زنجان به قدمت قرن پنجم هجری قمری است این
قلعه یکی از ۲۰ قلعه تاریخی در شهرستان ماهنشان در زنجان
است قلعه بهستان که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنا شده است
در ادامه مطلب از پرشین وی قصد داریم  شما را با  قلعه بهستان بیشتر آشنا خواهیم شد

قلعه بهستان

قلعه بهستان یکی از ۲۰ قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان در استان زنجان است که قدمت آن به قرن پنجم هجری
قمری تخمین زده می‌شود.

به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاکمان جهت دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت قلعه بهستان کرده‌اند.

طبقات بالای قلعه جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار
می‌گرفت.

قلعه بهستان که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنا شده است به علت وزش بادهای تند
و فرسایش و همچنین عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه در حال تخریب است.

سازندگان قلعه بهستان با در نظرداشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده‌اند و اتاق‌ها
را بوجود آوردند و به هر تعدادی که به اتاق‌های آن اضافه شده راه‌های ارتباطی آنها به مجموعه نیز بصورت
دالان‌هایی افزوده شده.

فضای کلی قلعه بهستان به ۳ دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها تقسیم می‌شده‌ تکه گاه دارای سقفی تیزه‌دار و
دارای محل‌هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیه‌سوز بوده‌است.

قلعه بهستان

آشنایی با قلعه بهستان

این دژ دارای راه‌پله‌های زیگ‌زاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که روزگاری از پایینی‌ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک و تقریباً ناممکن است.
راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است که بالای این پله‌ها،
اتاقی به شکل طاق محراب‌های مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راه‌پله‌های زیاد با
عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است.

هم اکنون به دلیل تخریب زیاد تنها با کوهنوردی می‌توان بر بالای قلعه بهستان با تخته سنگ‌های عظیم مسطح آن
رسید.

قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد ۷ در ۳ متر و از
جنس سنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لوله‌های آب گلی نیم‌متری به اسم گنگ آب آن تأمین
می‌شده‌است.

قلعه بهستان

برخی، پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند.
مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵
کیلومتری شهر ماه‌نشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون قلعه بهستان در ۱۲ کیلومتری ماه‌نشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای
را به نمایش گذاشته‌است.

اما بر اساس پژوهش‌های باستان شناسی، پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان به اثبات رسیده. این دژ در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز این دژ پابرجا بوده و کاربرد داشته‌است.
این دژ به شماره ۱۴۵۸ به نام قلعه بهستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.

بیشتر بدانید از قلعه بهستان (کهن دژ)

«کهن دژ» یکی از جاهای دیدنی ماهنشان و از ۲۰ قلعه تاریخی منطقه است.
این قلعه در استان زنجان در نزدیکی روستای بهستان است که به همین دلیل
به آن «قلعه » هم می‌گویند. نام دیگر این جاذبه،‌ »قلعه دیو» است،
چون مردم قدیم معتقد بودند دیوها روی تخته سنگ‌های مسطح بالای
ستون‌های قلعه که ظاهری عجیب هم دارد، استراحت می‌کنند.
این قلعه در کنار رود قزل‌اوزن و دقیقا پایین جاذبه معروف دیگری به
نام «دودکش‌های جن» ماهنشان قرار دارد. ظاهر قلعه هم برخلاف
سایر قلعه‌های باستانی کمی عجیب و داخل همین دودکش‌های جن ساخته شده است که ظاهری متفاوت به قلعه می‌دهد.

کهن دژ

همچنین جنس قلعه مانند جنس دودکش‌ها از خاک سفت شده است.
شکل این قلعه، درواقع نوعی سنگ (خاک خیلی سفت‌شده) قارچی‌شکل
است که بر اثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک شبیه است
که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است و در اصطلاح زمین‌شناسی
به این پدیده‌ها «دودکش پری» (Hoodoo) گفته می‌شود. قلعه ب
هستان در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

قلعه دژ

شکل ظاهری بیرون قلعه شبیه دیواره‌ای از دودکش‌های به هم چسبیده
و تعدادی دودکش‌های جدا است. در پایین قلعه روزنه‌هایی به چشم
می‌خورد که ظاهر آن را را مرموز و اسرارآمیز کرده است. در مورد انگیزه
و دلایل وجود قلعه بهستان و ساخت آن در منطقه می‌توان چنین تصور
کرد که با توجه به شرایط خاص آن زمان، حاکمان محلی به یک مکان
مستحکم و مناسب تدافعی که بتواند از خود و مردم دفاع کنند، اقدام به ساخت آن کرده‌اند.

کهن دژ بهستان

مادها از طریق کناره‌های رودخانه قزل ‌اوزن وارد فلات ایران و در روستاهایی مثل مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند. وجود قلعه‌های دفاعی مثل قلعه بهستان در ۱۲ کیلومتری ماهنشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای را به نمایش گذاشته است. در دوره افشاریه این منطقه محل استقرار ایل افشار بوده است که بیشتر در حاشیه رودخانه قزل ‌اوزن ساکن بودند. تا قبل از این گفته می‌شد که قلعه بهستان در دوره ساسانیان یا به گفته برخی دیگر از کارشناسان به دوره‌ی هخامنشیان برمی‌گردد، ‌اما بررسی تازه‌تر نشان داده است دیرینگی این دژ به دوره مادها می‌رسد.

آشنایی با قلعه دژ

قلعه بهستان یکی از ۲۰ قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان است که دوران استفاده و رونق از آن تا دوره‌های اسلامی و قرن ۵ تا ۷ هجری قمری ت خمین زده می‌شود. سفال‌های در این قلعه پیدا شده‌اند که مربوط به دوران اسلامی است. وجود سفال‌های بدون لعاب ساده و طرح زینتی و تنها دارای شکل‌های هندسی،‌ همچنین پیدا شدن قطعات سفال‌های با زیرلعاب‌های با رنگ سبز و کرم حیات در این قلعه تا قرون پنجم هجری قمری مصادف با دوره اسلامی به خوبی به اثبات می‌رساند. با توجه به جنس خاص این قلعه (خاک سفت‌شده) به علت وزش بادهای تند، فرسایش، همچنین عبور رودخانه قزل‌اوزن از کنار قلعه،‌ متاسفانه در حال تخریب است که نیاز به مراقبت و توجه بیشتری نسبت به قلعه‌های سنگی دارد.

فضای کلی قلعه بهستان به ۳ دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها تقسیم می‌شده‌

طبقات بالای این قلعه برای دفاع و طبقات پایین‌تر به‌عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم استفاده می‌شد. این دژ دارای راه پله‌های زیگ زاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که روزگاری از پایین‌ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده است که به دلیل فرسایش طبقات پایینی آن، تردد در این مسیر خطرناک و تا حد زیادی ناممکن شده است. راه پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه به‌عنوان یکی از مناطق دست‌نخورده و سالم دژ بهستان به حساب می‌آید که بالای این پله‌ها، اتاقی به شکل محراب‌های مسجد تزیین شده که به دوره اسلامی تعلق دارد. اجرای این نوع طاق تزیینی ویژه دوران معماری اسلامی و یادآور کوچه‌های سر پوشیده طاق‌دار در شهرهای این دوره است. در حال حاضر به دلیل تخریب زیاد این بخش، تنها با کوهنوردی می‌توان به بالای قلعه با تخته سنگ‌های عظیم مسطح رسید.

سیری در ایران / کجارو