قلعه حاج وکیل اراک ؛ چه ویژگی‌های معماری قلعه حاج وکیل آن را از سایر بناهای تاریخی اراک متمایز می‌کند؟

قلعه حاج وکیل مربوط به اواخر دوره قاجار است . این بنا در اصل یک شرکت تجاری انگلیسی (سویسی الاصل) به نام زیگلر بود که پس از انحلال، قسمتی از آن توسط یکی از متمولین شهر اراک به نام حاج محمد حسین میثمی وکیل خریداری شد و از آن پس به نام قلعه حاج وکیل شهرت یافت ساخت این قلعه به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد و بنای آن متعلق به شرکت تجاری انگلیسی به نام زیگلر بود. بعد از فروپاشی این شرکت، قسمتی از بنا توسط حاج محمدحسین میثمی وکیل خریداری شد و از آن زمان به بعد به قلعه حاج وکیل مشهور شد. در سال ۱۳۷۰ این قلعه به مالکیت میراث فرهنگی استان مرکزی درآمد و در تیر ماه ۱۳۹۸ به موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان مرکزی تبدیل شد. کشف گنجینه‌های تاریخ در قلعه حاج وکیل با ما در پرشین وی همراه باشید.

قلعه حاج وکیل اراک

شهر اراک در زمان حکومت قاجاریان در امر تجارت و خرید و فروش فرش رتبه اول را به خود اختصاص داده و از اقتصاد خوبی برخوردار بود. با توجه به همین امر شهر اراک از مراکز مهم فرش ایران شناخته می شد و بسیاری از کمپانی های خارجی امتیاز تجارت فرش را در زمان ناصرالدین شاه بدست آورده بودند که یکی از آن ها شرکت تجاری انگلیسی، (سوئیسی الاصل) به نام زیگلر بود.

از آنجایی که یکی از اهداف این شرک در انحصار داشتن تمامی مراحل تولید و فروش در این صنعت بود در جای جای شهر کارگاه های رنگرزی و بافت فرش را راه اندازی نمود و همچنین محل هایی را نیز برای اسکان نیروهای خارجی خود احداث کرد که عمارت کلاه فرنگی اراک یکی از آن ها می باشد.

بناهای ساخته شده در اراک

عمارت کلاه فرنگی اراک در محوطه ‌ای به مساحت ۳۸۰۰ مترمربع و با زیر بنایی در حدود ۹۰۰ مترمربع توسط انگلیسی ها احداث گردید و شامل قسمت های مختلفی همچون حیاط، شبستان، ایوان، قسمت زیرزمین، همکف و بالاخانه می باشد. در بخش شمالی ساختمان ایوانی سر تا سری وجود دارد که از ستون ها و تزئینات آجرکاری زیبایی برخوردار می باشد. همچنین بنا دارای زیرزمینی است که در زمان رونق از آن به عنوان انبار کالاها استفاده می‌ شده است.

در سال های بعد و پس از انحلال شرکت این قلعه توسط فردی به نام محمد حسن وکیل خریداری شد و از آن پس این عمارت به نام وی معروف گشت. از تزئینات این عمارت فاخر می‌توان به آجرکاری های ستون و نمای ساختمان، کاشیکاری های هفت رنگ قسمت بیرونی بنا و نقش های هندسی آن اشاره نمود.

آثار تاریخی ایران

قلعه حاج وکیل مربوط به اواخر دوره قاجار است که در شهر اراک و در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شمارهء ثبت ۱۷۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.بانی این بنا در اصل یک شرکت تجاری انگلیسی به نام زیگلر بود که پس از انحلال، قسمتی از آن توسط یکی از متمولین شهر اراک به نام حاج محمد حسین میثمی وکیل خریداری شد و از آن پس به نام قلعه حاج وکیل شهرت یافت.

ساختمان فعلی بخش کوچکی از کل مجموعه اولیه است و قسمت وسیعی از آن با خانه‌های مسکونی تبدیل شده، اکنون این بنا دانشگاه جامع علمی کاربردی صنایع دستی است.در زمان حکومت قاجاریان اراک یکی از مراکز مهم فرش به شمار می رفت و عده ای از شرکت های خارجی امتیاز تجارت فرش را در زمان حکومت ناصرالدین شاه به دست آوردند.

چه چیزهایی در موزه قلعه حاج وکیل به نمایش گذاشته شده است ؟

موزه قلعه حاج وکیل در اراک، به عنوان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان مرکزی، مجموعه‌ای از آثار ارزشمند را به نمایش می‌گذارد. این موزه شامل حدود ۲۵۰ اثر شاخص از هنرمندان محلی است که در زمینه‌های مختلف صنایع دستی فعالیت دارند.

آثار به نمایش گذاشته شده

فرش‌های دستباف: شامل طراحی‌های متنوع و بافت‌های با کیفیت.

گلیم: نمونه‌هایی از بافت‌های سنتی و محلی.

آثار قلم‌زنی: شامل اشیاء فلزی که با دقت و هنر خاصی ساخته شده‌اند.

آثار چوبی: شامل مصنوعات چوبی دست‌ساز.

خوشنویسی و نگارگری: آثار هنری که نمایانگر فرهنگ و هنر ایرانی هستند.

آثار ویژه

در این موزه، چندین اثر خاص نیز به نمایش درآمده‌اند، از جمله:

کمانچه استاد وحید کشاورز

سه تار استاد حمید اشتری

قیچک استاد امین کشاورز

دهل استاد احسان طیبی (که دارای مهر اصالت یونسکو است)

فرش‌هایی با طراحی هنرمندان اراکی

موزه قلعه حاج وکیل دارای ۳۰۰ متر مربع وسعت و ۹ اتاق است که انواع آثار در آن‌ها به نمایش گذاشته شده‌اند. همچنین، فضایی برای کارگاه‌های صنایع دستی در طبقه زیرین و حیاط قلعه وجود دارد که در آن‌ها هنرمندان در رشته‌های مختلف مانند چرم، میناکاری، سفال و سرامیک فعالیت می‌کنند

چه زمانی بهترین وقت برای بازدید از قلعه حاج وکیل ست ؟

بهترین زمان برای بازدید از قلعه حاج وکیل اراک، فصل بهار و پاییز است. در این فصول، دما معتدل و هوا دلپذیر است که تجربه بازدید را راحت‌تر می‌کند.

ساعات بازدید: قلعه حاج وکیل همه روزه به جز روزهای تعطیل از ساعت ۹ صبح تا ۱۳ بعدازظهر باز است

آثار ملی ایران

کارخانه های زیادی برای تجارت فرش در اراک وجود داشت که برای در اختیار داشتن تمامی مراحل تولید فرش مجموعه هایی را در این شهر احداث کردند.

این اثر تاریخی را در ۲۶ آبان سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسانده اند.ساختمان فعلی قلعه حاج وکیل که قسمت کوچکی از کل مجموعه اولیه را شامل می‌شود، در حال حاضر شامل حیاط، ایوان، شبستان، قسمت همکف و بالاخانه است و در مساحت حدود ۹۰۰ مترمربع و در محوطه‌ای به مساحت ۳۸۰۰ مترمربع قرار دارد. بخش شمالی ساختمان برونگرا و بخش جنوبی آن نیمه درون‌گرا است.

برخی از بخش‌های خارجی ساختمان و ستون‌ها با استفاده از کاشی‌های لعاب‌دار تزئیناتی زیبایی بیشتری به ساختمان بخشیده‌اند؛ اما در داخل ساختمان، تزئینات خاصی وجود ندارد. لازم به ذکر است که قلعه حاج وکیل در حال حاضر به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر اراک شناخته می‌شود و با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی آن، در حال حاضر تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است.

در قلعه حاج وکیل اراک عکاسی مجاز است. این قلعه به عنوان یک جاذبه گردشگری و موزه، فضایی مناسب برای عکاسی فراهم می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند از معماری زیبا و آثار هنری موجود در این مکان عکس بگیرند