«مسجد خانم» بنای هفتاد ساله قاجاری که فراموش شده است
مسجد و مدرسه خانم جایگاه خاص و منحصر بفردی در معماری ایرانی و اسلامی دارد این بنا از دوره قاجاریه در زنجان واقع گردیده است. این بنای تاریخی دارای شبستان و ایوان حجره های متعدد است. این بنا در تاریخ ۵۴ شمسی به ثبت تاریخ ملی رسیده است. در ادامه مطلب از پرشین وی با این بنا بیشتر آشنا خواهیم شد.
مسجد خانم زنجان
مسجد خانم از بناهای دوره قاجاریه در محله فخیم الدوله زنجان، واقع شده است.
این بنای تاریخی در اردیبهشت ۱۳۵۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است(dot)
مسجد خانم:
در داخل بافت تاریخی شهر زنجان و در ضلع غربی خیابان سبزه میدان واقع شده است.
عکاس: معصومه جوادی نسب
این مسجد و مدرسه از جمله بناهای مذهبی و تاریخی شهر زنجان است، که در
محله قدیمی فخیم الدوله قرار دارد.
مسجد خانم فاقد گنبد و دارای ۲ مناره بسیار زیبا است
این بنا توسط استاد اسماعیل بنا و به
سفارش یکی از بانوان متمکن در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.
تاریخ ساخت این بنا به استناد کتیبه سردر در این بنای مذهبی اسلامی به سال ۱۳۲۳ هجری قمری برمیگردد
«مسجد خانم» بنای هفتاد ساله قاجاری که فراموش شده است
تزئینات کاشی کاری سردر حجره ها که قسمتی از آنها بر اثر مرور زمان
از بین رفته است.تزئین بالای سردر دو حجره از مسجد که توضیح و تصویر وسط آن که به دوره پهلوی
برمی گشته، تراشیده و تخریب شده و به جای آن طرح ساعت نقاشی شده است
آشنایی با مسجد زنجان
ساخت مساجد و مدارس و
بناهای عام المنفعه از سوی بانوان متدین و مقتدر در طول تاریخ جامعه ما سابقه ای طولانی دارد، این امر
بر ارزش، اعتبار و جایگاه ویژه این بنای مذهبی بیش از پیش افزوده است.
مدرسه چهار باغ اصفهان و مسجد گوهر شاد در مشهد نیز از این دست هستند
این بنا به درخواست « جمیله خانم»
دختر حسین قلی خان ذوالفقاری نظام الدوله خواهر ذوالفقار خان اسعد الدوله ساخته شده است(dot) «جمیله خانم»
قبل از اتمام بنا وفات کرده و دختر خود « قمر تاج خانم» را به عنوان نخستین متولی آنجا، به
موجب وقفنامه ای که در ۲۲ محرم الحرام سال ۱۳۲۶ هجری قمری تنظیم گردیده، برگزید
این بنای تاریخی در اردیبهشت ۱۳۵۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این بنا به درخواست
«جمیله خانم» دختر حسین قلی خان ذوالفقاری نظام الدوله ساخته شده و به همین دلیل به مسجد خانم معروف است.
بنای مسجد مشتمل بر سردر ورودی با دو مناره کوتاه، صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره های متعدد و تزیینات
کاشی کاری و گچ بری است.
مناره های قطور و کوتاه با تزیین آجر کاشی و محرابی زیبا با تزیینات پر کار کاشی در صحن شبستان
ستون دار، از ویژگی های خاص این بنا است.
تزیینات روی ایوان ها و مناره ها به سبک دوره قاجار و بیش تر با استفاده از رنگ های زرد،
سیاه، فیروزه ای و سفید انجام شده است.
اخیرا بر روی این بنای مهم تاریخی مرمت ها و تعمیراتی صورت گرفته است.
بیشتر بدانید از معماری مسجد و مدرسه خانم
این بنا از آثار دوره قاجاریه است و شاخصههای معماری عصر قاجاریه را به نمایش میگذارد
مسجد و مدرسه خانم جایگاه خاص و منحصر بفردی در معماری ایرانی-اسلامی دارد و همین موضوع آن را به یکی از جاهای دیدنی استان زنجان تبدیل کرده است. در میان آثار تاریخی برجای مانده در کشور، این جایگاه خاص از یک سو از نقطه نظر سبک معماری، شیوه و تکنیک تزئینی است که به بهترین شکل گویای معماری دوره قاجار است. بررسی معماری بنای مسجد مدرسه خانم نشان میدهد که بنای مزبور مسجد-مدرسه بوده و قسمت اعظم مساحت آن به فضای مدرسه اختصاص یافته است. بنا از آثار دوره قاجار است که طبق کتیبه موجود در نیمه اول قرن چهاردهم ساخته شده است.
فضاهای تشکیل دهنده مسجد شامل صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجرهها، سردر و دو مناره زیبا است. ورودی مسجد، دارای پلان U شکل است بهطوریکه حس دعوتکنندگی را به افراد القا میکند. مسجد دارای دربی چوبی و همچنین طاقنماهایی در جدارهها با تزئینات آجر و کاشی است. قسمت مسجد بنا منارههایی قطور و کوتاه بر فراز سردر دارد که تزیینات بدیع آجر و کاشی را در خود دارد و قابل مقایسه با منارههای مدرسه سپهسالار قدیم تهران است.
آشنایی با مسجد خانم زنجان
حجرههای مدرسه در سه جبهه شمالی، شرقی و غربی بنا قرار گرفتهاند و هریک ایوانچه ای در مقابل خود دارند. جبهه جنوبی حیاط شبستان طویلی دارد که یک ردیف ستون آجری در میانه آن قرار دارد. اتاق در طرف شرقی شبستان فضای مدرسه است و از حیاط کوچک مجاور خود نور میگیرد.. شیوههای به کار رفته در معماری مسجد مدرسه خانم منحصرا از خصوصیات معماری دوره قاجار است.
برای مثال تزیینات پرکار بخش بزرگی از درب ورودی، سطوح فوقانی حجرههای مشرف به میانسرا،
نقوش هندسی موجود در آنها و رنگهای استفاده شده در بنا به بهترین شکل گویای معماری
عصر قاجاریه است. نقوش هندسی مسجد مدرسه خانم در شهر زنجان، گل و بوته است که
با رنگهای رایج در دوره قاجار یعنی رنگهای زرد، نارنجی، سیاه و سفید و صورتی رنگآمیزی
شده است. این مسجد مدرسه در بافت تاریخی شهر زنجان، نمایانگر معماری قاجاری است.
میانسرای مسجد خانم هشت ضلعی است که در ضلعهای شرقی، غربی و شمالی بنا ۱۲حجره برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است.
معرفی مسجد تاریخی زنجان
در اطراف صحن مسجد، دوازده حجره قرار دارد و وسط صحن، یک حوض زیبا به همراه باغچههای درختکاری شده قرار گرفته است
صحن مسجد خانم دارای هندسه هشتضلعی است بهطوریکه اطراف آن را دوازده حجره تشکیل
داده است. صحن دارای حوضی زیبا در وسط، به همراه چهار باغچه درختکاری شده در اطراف آن
است. معماری به گونهای است که فضایی مطلوب و دلنشین از ترکیب فضای سبز در کنار کاشیهای
رنگارنگ به وجود آمده است. حجرههای مسجد خانم که محل اقامت طلاب علوم دینی بودهاند،
در اضلاع شمالی، شرقی و غربی مجموعه، ساخته شدهاند و دارای پنجرهها و درهای چوبی کندهکاری شده هستند. علاوه براین، به اندازه دو پله با ازاره سنگی از سطح زمین فاصله گرفتهاند.
آشنایی با مسجد تاریخی زنجان
سردر شبستان از سمت میانسرا با کاشیهای زرد رنگ خودنمایی میکند. فضای داخلی،
دارای ستونهایی با طرح مارپیچ سنگی و همچنین جدارهها و طاقهای نیمدایره آجری است.
کاشیهای استفاده شده در این فضا، همانند جدارههای خارجی با رنگهای متنوع و قاجاری
در کنار آجر اجرا شدهاند. داخل شبستان مسجد خانم، محرابی با طاق نیمدایره وجود داردکه با تزئینات شگفت و پرکار، از کاشی ساختهشده، بهطوریکه نگاهها را به سمت خود هدایت میکند. مسجد مدرسه خانم در تاریخ دهم اردیبهشت ماه در سال ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۵۵ بهعنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد. برای بازدید از مسجد مدرسه خانم بهتر است بدانید که این بنای تاریخی در سبزه میدان شهر زنجان، خیابان قایمیه، کوچه فخیمالدوله قرار گرفته است.
خبر آنلاین / کجا رو