آشنایی با ابزار دار قالی

دار قالی

دار قالیبافى دستگاهى که جهت بافت قالى از آن استفاده مى شود دار قالى مى نامند و اساس آن
چهار چوبى مرکب از دو چوبى مرکب از دو چوب عمودى و دو چوب افقى است که به وسیله اتصالاتى
در یکدیگر چفت و بسته مى شوند.

دار قالی

 اجزاء اصلى:o سردار و زیردار

: عبارتند از دو تیر افقى موازى با زمین که اسکلت اصلى دار را به همراه راست روها تشکیل مى
دهند.

o راست روها : دو تیر عمودى موازى با هم که عمود بر سردار و زیردار قرار گرفته اند.

o هاف : میله اى استوانه اى شکل و نازکتر از چوب کجو که در دارهاى کجودار این چوب بین
سردار و کجو قرار و براى نشستن بافنده مورد استفاده قرار مى گیرد.

o گوه : زبانه اى گونیا شکل است که در شکاف مستطیل شکل راست روها قرار مى گیرد و براى
سفت و شل شدن تارها در دارهاى چوبى از آن استفاده مى شود و به این صورت که با کوبیدن
گوه به سمت داخل فاصله سردار و زیردار بیشتر شده و تارها سفت و محکم مى شود.
در صورتى که یک گوه شل تر و سفت تر از دیگرى باشد دار از شکل خود خارج و قالى
کج مى شود.

دارهاى افقى (دارزمینى یا خوابیده)

قدیمى ترین و ساده ترین دستگاه قالیبافى است که از جنس چوب یا آهن مى باشد و استفاده از در
میان ایلات و عشایر و بعضى از روستاها رایج است.
این نوع دار از دو چوب سردار و زیردار و هاف و کوجى و چهار میخ چوبى یا فلزى که
به وسیله آن ها دار را بر روى زمین مى کوبند و مهار مى کنند تشکیل شده است.
با این نوع دارها معمولا قالیچه بافته مى شود و این نوع دار براى بافت فرش هاى بزرگ و پهن
مناسب نیست.
از مزایاى این دار این است که ساده و ارزان است، به راحتى نصب مى شود، حمل و نقل آن
آسان است و با توجه به محل زندگى عشایر که در چادرها و خانه هاى کم ارتفاع زندگى مى کنند
به راحتى مستقر مى شود.

ایزار قالیبافی

دار عمودى
این دار همان گونه که از اسمش معلوم است به صورت عمودى نصب مى شود و نسبت به
دار افقى پیشرفته تر مى باشد.
از لحاظ شکل و عملکرد به چهار نوع تقسیم مى شوند:

o دار ثابت (فارسى): در این نوع دار از
چله کشى فارسى استفاده مى شود و به خاطر همین چله هاى اضافى روى سردار گره خورده و وقتى قالى
بافته شد عمل پایین کشى ( دوخت زنى) که به مهارت خاصى نیاز دارد انجام مى شود.
در این نوع دار به جاى استفاده از نیمکت از دو نردبان و یک تخته مسطح استفاده مى شود.
از این نوع دار در مناطق فارسى و براى بافتن فرش هاى بزرگ و ظریف استفاده مى شود.

o دار ترکى (تبریزى): این نوع دار از سردار، زیردار، راست روها، پایه، هاف و نیمکت تشکیل شده است.
در این از دار چله ها دور سردار و زیردار پیچیده مى شوند و به دلیل اینکه به طور مرتب
قالى بافته شده به وسیله عمل پایین کشى به پشت دار منتقل مى شود.
برحسب اینکه از جنس چوب یا فلز باشد عمل شل و سفت کردن تارها توسط پیچ یا گوه صورت مى
گیرد

o دار فندک دار: فندک (بندک) عبارتست از میله اى موازى سردار که توسط دو پیچ به سردار وصل
مى شود و چله ها به جاى عبور از روى سردار از روى فندک عبور داده مى شوند.
از این نوع بیشتر در مناطق غرب کشور استفاده مى شود.

o دار گردان : یکى از انواع دارهاى عمودى است که سردار و زیردار با کمک اهرم حول محور خود
مى چرخند و چله هاى اضافى روى سردار پیچیده مى شوند و با بافته شدن قالى چله هاى اضافى از
روى سردار باز شده و قالى بافته شده روى زیردار پیچیده مى شود و براى شل و سفت کردن چله
ها از اهرم هاى خاص استفاده مى شود و به این صورت که روى سردار دو عدد سوراخ عمود بر
هم وجود دارد که با عبور دادن اهرم در داخل یکى از سوراخ ها و کشیدن مداوم اهرم و تکرار
این عمل تارها را سفت مى کنند و سر اهرم به پایین راست روها مهار مى شود.

فرش ایرانی