تبریز چه صنایع دستی دارد؟

صنایع دستی تبریز

سفالگری ( خاک سفید )

سفالگری با خاک سفید بومی منطقه با پیشینه سفالگری در زنوز پیوند تنگاتنگی دارد .
چرا که حدود شصت سال پیش استاد عباس و مرحوم استاد احمد قابچی از زنوز به تبریز آمده و با
تأسیس کارگاه سفالگری در محله درب سرخاب تبریز این روش تولید را آغاز و تا به امروز پی گرفتند .
در این شیوه کلیه مراحل ساخت سفال به شیوه کاملاً سنتی انجام میشود و عمدتاً شامل ظروف کاربردی همچون بشقاب
، کاسه ، فنجان ، نعلبکی ، پارچ آب ، قوری ، قندان و ….
میشود .
پوشش این نوع سفال با دو نوع لعاب ترانسپارانت بی رنگ و ترانسپارانت فیروزه ای انجام میگیرد که آوازه این
نوع سفالها با لعاب فیروزه ای به فراتر از مرزهای کشورمان نیز رسیده است.
همچنین عده ای از هنرمندان این استان با ایجاد تزئیناتی بر روی سفال خاک سفید ، با استفاده از تکنیکهای
نقاشی ، برجسته کاری ، کنده کاری و مشبک کاری زیبایی دو چندانی به این آثار میبخشند .
برخی از این آثار به کشورهای اروپایی نیز صادر میشود .

شیوه اجرای کار:

۱- آماده سازی گل به روش سنتی با استفاده از خاک بدون فرآوری صنعتی.
۲- چرخکاری و تراش بدنه.
۳- اجرای تزئینات به روش زیر لعابی با یکی از روشهای نقاشی با رنگ ، کنده کاری ، برجسته کاری
، مشبک کاری ، روش تلفیقی.
۴- پخت اول (خام پخت) در دمای حدود ۹۰۰ درجه سانتیگراد.
۵- لعاب زنی به روش سنتی.
۶- پخت دوم یا پخت لعابی در دمای حدود ۱۰۵۰ درجه سانتیگراد.

سوزن دوزی

سوزن دوزی در بخش ممقان در ۵۰ کیلومتری غرب تبریز از دیرباز رواج داشته است.
در سال های اخیر با توجه به درآمد اندکی که از این صنعت عاید هنرمند سوزن دوز می شد ،
به تدریج علاقه به این هنر کاهش یافت ؛ ولی با تلاش سازمان صنایع دستی ، صنعت سوزن دوزی دوباره
رونق یافته است .
به جای ماده اولیه سوزن دوزی که در گذشته ابریشم طبیعی بود ، امروزه از ابریشم مصنوعی استفاده می شود
.

قالی بافی

به استناد منابع بسیار، در قرن سوم هجری ، آذربایجان از بزرگترین مراکز بافت قالی و زیلو بود .
در دوره سلجوقیان و ایلخانیان هنر قالی بافی در آذربایجان رواج کامل داشت و بر مبنای مینیاتورهای نسخ خطی خمسه
نظامی اثر قاسم علی و برخی آثار دیگر که بیشتر نقوش قالی و طرز بافت آن را نمایش می دهند
، آشکار می شود که قالی بافی در دوره تیموریان و سپس در دوره صفویه سیر تکاملی خود را طی
نمود و نقوش جدیدی چون س جاده ای ، گل و بوته ، ترنج و لچک ، حیوانات ، خصوصاً نقش
گل شاه عباسی متداول گردید و تنوع رنگ ها و استفاده از ابریشم ، ظرافت و زیبایی و کیفیت قالی
ها را تا حد قالی پرده نما ، بالا برد .
نمونه های چنین فرش هایی هم اکنون در بسیاری از موزه های دنیا در معرض نمایش قرار دارد .

تبریز از مراکز عمده قالی بافی ایران است و از زمان جانشینان هلاکوخان مغول و پس از آن ، مرکز
داد و ستد قالی بوده است.
در دوره صفوی نیز قالی های بسیار نفیس در آذربایجان بافته می شد .
از این رو به جرأت می توان گفت که حفظ و احیای هنر قالی بافی در ایران مرهون هنرمندان قالیباف
و بازرگانان آذربایجان است.
امروز هم آذربایجان یکی از مراکز مهم تولید انواع قالی در ایران است و بافتن انواع قالی در بیشتر شهرها
و روستاهای آذربایجان رواج کامل دارد و قالیبافی از صنایع دستی مهم استان محسوب می شود .

تولیدات این هنر از نظر صادرات اهمیت بسیار دارد و یکی از اقلام صادراتی عمده ایران را تشکیل می دهد.
این امر موجب اشتغال نیروی عظیم انسانی نیز شده است .
صنعت قالیبافی در سراسر استان به صورت کارگاهی در مناطق شهری ، و تک بافی تقریباً در اغلب روستاهای آذربایجان
رواج دارد و هر ساله تعداد قابل توجهی از انواع قالی و قالیچه در طرح ها و نقش های متنوع
و بافت های گوناگون به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می شود .

قلمزنی روی مس

قلمزنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس ، طلا،
نقره ، برنج و یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش و بر
روی اجسام فلزی .
قلمزنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که در دسته بندی ، در رده هنرهای صناعی و در گروه
فلزکاری قرار دارد .
امروزه برای قلمزنی ابتدا داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا
است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ
شدن ظرف در حین کار شود.
سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار
می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند
.

قلمزنی مس

قلم‌های این هنر متنوع هستند و نام‌های خاص خود را دارند مانند قلم سایه و قلم نیم‌بر.
پس از ایجاد نقش‌ها ، قیر را جدا می‌کنند و روی شیارها گرده زغال می‌ریزند و روی ظرف را با
روغن جلای سیاه می‌پوشانند .
به این ترتیب نقش‌های قلمزده شده به شکل خط‌ هایی تیره و مشخص دیده می‌شود .
نمونه‌ای از هنر قلم زنی استان مرکزی که یک بادیاب (بادیه ، جام بزرگ پایه‌دار) مسی بود در ورودی سازمان
مالکیت‌های معنوی WIPO در سوئیس قرار دارد.

کفش دوزی

کفش‌های قدیمی تبریز در انواع گیوه ، نعلین ، اروسی ، سگکی ، صندل ، قُندره و دهان‌دولچه‌ای
ساخته می‌شد.

کنده کاری
کنده کاری را معمولاً بر روی چوب انجام می دهند و چوب را به شکل های مختلف در
می آورند.

گلیم بافی
گِلیم یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم ، موی بز، پشم گوسفند
و یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می‌شود.
گلیم به شکل سنتی‌اش ، معمولاً برای پوشاندن زمین ، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می‌شود ولی
امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه‌های شهری نیز خریداری می‌شود .

معرق کاری
مُعَرَّق‌کاری یا موزاییک سازی یکی از رشته‌های صنایع دستی است.
معرق سازی در ایران از سده ۶ هجری و دوره سلجوقیان با ساخت کاشی معرق پیشرفت کرد و در سده
هشتم کامل‌تر و ظریف‌تر شد.
در سده نهم و دهم هجری نیز رشد بسیار زیادی کرد .
شهرهای اصلی معرق سازی در این دوره اصفهان ، یزد ، کاشان ، هرات ، سمرقند و آران و بیدگل
بودند .

هنر موزاییک از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد.
در بین النهرین و مصر باستان نوعی موزائیک در اندازه‌های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می‌شد ولی
رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایه‏ی دیوارنگاری به کار می‌بردند .
صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی
به اوج شکوفایی خود رسید ( مثلاً موزاییک‌های کلیسای سان وتیله در راونا )

منبت کاری
منبت یکی از هنرها
و صنایع دستی است.
در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می‌گیرند .

نگار گری

نگارگری

نقاشی یا نگارگری به اثری که رنگ بر روی سطحی مانند کاغذ بوم یا دیوار به جا
می‌گذارد ، می‌گویند.
نگارگری نسبت به زبان نوشتاری دارای پیشینه بسیار قدیمی‌تری است .
نقاشی‌های یافت شده در غارها نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه با کشیدن نقش حیوانات و شکارشان به نوعی خود را
آماده نبرد با آنها می‌کردند .
نقاشی عمل بکار بردن رنگ دانه محلول در یک رقیق‌کننده و یک عامل چسباننده (یک چسب) بر روی یک سطح
(نگهدارنده) مانند کاغذ ، بوم یا دیوار است .
این کار توسط یک نقاش انجام می‌شود .
این واژه بخصوص زمانی به کار می‌رود که این کار حرفه شخص مورد نظر باشد .
قدمت نقاشی در بین انسان‌ها ، شش برابر قدمت استفاده از زبان نوشتاری است .
در قیاس با نقاشی ، طراحی ، سلسله عملیات ایجاد یک سری اثر و نشانه با استفاده از فشار آوردن
یا حرکت ابزاری بر روی یک سطح است.

سی ایران