آشنایی با صنایع دستی اراک , گیوه سِنِجان

صنایع دستی اراک

صنایع دستی اراک , سِنِجان (در گویش محلی سنجون) روستایی در دامنه کوهستان قصبه است.
باغ‌های گردو دارد و سبزی مصرفی اراک را تامین می‌کند.
این روستا چند سالی است که به شهر تبدیل شده است، اما هنوز دیوارهای کاهگلی و ساختمان‌های قدیمی با تیرهای
چوبی در آن خودنمایی می‌کنند.
گیوه‌بافی تنها صنعت دستی این منطقه است.
گیوه سنجان در گذشته نزدیک، برای فروش به شهرها و روستاهای مختلف ارسال می‌شده است به‌گونه‌ای که در روستاهای اطراف
کرج و در منطقه چهارباغ به نام گیوه “سیمین‌جانی” طرفداران ویژه‌ای داشته است و داشتن آن برای افراد یک خانواده
نوعی اعتبار محسوب می‌شده است.
هنوز هم این گیوه مشتریانی در تبریز، بغداد، سمرقند، حلب و مصر دارد.

گیوه و روش ساخت

پاپوش یا پاافزاری است که از دو قسمت جوراب و زیره تشکیل شده است.
بخش جوراب شکلی همانند جوراب‌های معمولی بدون ساق دارد و بنابراین، هم دارای رویه و هم کفی است.
گیوه، نوعی از کفش یا پاپوش اصیل ایرانی است که در فصول گرم و خنک مصرف داشته است.
اکنون تنها در برخی از شهرستان‌ها و روستاها از آن استفاده می‌شود.
گیوه راست و چپ ندارد و به‌دلیل استفاده از نخ و بافتی پارچه‌ای، پا در آن عرق نمی‌کند.
جوراب گیوه از نخی به قطر یک میلیمتر و به رنگ سفید بافته می‌شود.
انواع رنگی یا با نخ پلاستیکی نیز وجود دارد اما گیوه سنجان از نخ پنبه‌ای است.صنایع دستی اراک سوزنی که
این رویه با آن بافته می‌شود به طول متوسط ۱۰ سانتی‌متر و به قطر دو میلی‌متر است.
این سوزن شبیه سوزن‌های جوال‌دوز است با این تفاوت که نوک آن انحنای کروی دارد.
این مهم برای جلوگیری از صدمه زدن به نخ در حین دوختن است.
نخ‌ها از جنس پنبه هستند و به‌رنگ‌های طوسی و مشکی نیز دیده می‌شوند.
جوراب را اغلب زنان این روستا در خانه‌هایشان می‌بافند و به مغازه‌ها می‌فروشند.
مردان جوراب را پس از مرطوب کردن و کوبیدن برای شکل‌دهی اولیه، قالب‌بندی می‌کنند.
قالب‌ها دو شکل کلی دارند و از جنس چوب هستند.
قالب زیرین “زیرخُل” نام دارد که برای قالب‌بندی دوری کف است.
قالب زبرین “خُل” نامیده می‌شود و برای شکل‌دهی به رویه است.
بعد از نهادن زیرخل و خل، گوه‌ای به طول پنج سانتیمتر که از شاخه درخت تراشیده شده است مابین این
دو قرار می‌گیرد.

از ابزاری سه‌کاره به‌نام “گاز کارکشی” برای کوبیدن گیوه استفاده می‌شود.

گاز کارکشی برای چکش‌کاری، میخ‌کشی و کشش جوراب استفاده می‌شود.
به‌این ترتیب رویه و کفی جوراب تحت فشار قرار می‌گیرند و بعد از نیم ساعت شکل قالب به خود می‌گیرند.صنایع
دستی اراک با گاز کارکشی که مانند انبردست است برای کشیدن دوری پاشنه در اطراف قالب زیرین استفاده می‌شود.
بعد از قالب‌بندی، آستری دور رویه که نواری بافته شده از نخ به عرض چهار سانتیمتر است، با سریشم به
رویه چسبانده می‌شود و سپس دوخته می‌شود.
نخ‌ها موم اندود می‌شوند.
دلیل آن این است که به‌راحتی از تار و پود جوراب و نیز چرم‌ها عبور کند و البته پوششی برای
عمر بیشتر گیوه در محیط نمناک و مرطوب است.
چسباندن آستر و دوخت آن برای دوام بیشتر جوراب است و به‌گونه‌ای در دورتادور رویه قرار می‌گیرد که هنگام پوشیدن

گیوه تمام محیط کف پا در کنار آن قرار می‌گیرد.صنایع دستی اراک دست آفرید