نحوه پیدایش نمد مالی

نمد مالی

کهن ترین شیوه وروش فراهم سازی زیرانداز که تاکنون شناخته شده نمدمالی است.
این مقاله یه چگونگی بافت و تهیه نمد و تاریخ پیدایش آن می پردازد.

نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود.
در فرانسه به آن فوتر می‌گویند.
نمد درلغت پارچه ای کلفت است که ازپشم یاکرک مالیده سازند وازآن فرش وکلاه و جامه کنند.

نمد مالی

نمد ساده ترین نوع کف پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی دارند.
در نمد مالی در واقع از خاصیت طبیعی پشم که عبارت از در هم پیچیدن الیاف آن در اثر رطوبت
و فشار است استفاده می شود.
احتمال دارد که اولین بار بافندگانی که الیاف پشمی خود را شسته و برای گرفتن رطوبت آن با چوبدستی ضربه
هایی به پشم می زده اند، موفق به کشف این خصوصیت پشم و در نتیجه موفق به بوجود آوردن صنعت
نمدمالی شده باشند.

نمدهای ایران، در هر منطقه از این سرزمین، رازی سر به مهر دارند که با شکل‌های تجریدی و نمادین و
رنگ‌های برگرفته از طبیعت، بخشی از فرهنگ هنرهای عامیانه ما را تشکیل می‌دهند.

نمد در آسیا به‌ویژه در ایران از زمان‌های قدیم به عنوان لباس، کلاه و خیمه و زیرانداز به کار می‌رفته
و در شرایطی سخت تولید می‌شده است.
تهیه و ساخت نمد در ایران همچنان به‌صورت سنتی صورت می‌گیرد و هنرمند ایرانی با نقش و نگار و دستان
توانمند و هنرمندانه خود بدان روح تازه‌ای می‌بخشد.

تاریخچه نمدمالی

نمدمالی صنعتی است که با تمام اعضای بدن در ارتباط است و نمدمال با عشق تمام به کار، همراه با
حرکات موزون و دلنشین دست و پا و خواندن شعرهای لطیف و موزون خستگی مفرط ناشی از کار مداوم را
همراه با عرق کردن فراوان از تن خسته خود بیرون می کند و به انتظار فرش کردن دستمایه تلاش خود
می نشیند.

دستمایه ای که نقش های رنگارنگ طبیعی جلوه ای از طبیعت زیبا را با نقوش ساده و صمیمی به بینندگان
نشان می دهد تا منظر زیبای صنعت دست بشر را که خداوند سبحان دراختیار اشرف مخلوقات قرارداده است، نظاره گر
باشد.

تولیدات صنایع دستی ، صرف نظر از درآمدزا بودن، برآورنده بسیاری از نیازهای خانوار تولیدکننده یا ساکنان منطقه تولید نیز
هست و از بین این نوع تولیدات، نمد جزو صنایعی است که چنین خصوصیتی دارد.

تاریخچه نمد

نمدمالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی است که گفته می شود ابتدا در آسیای میانه به وجود آمد.
ازدوره نوسنگی مردمی که باپشم سروکار داشته اند نمد را می شناختند .
اسناد ومدارک چینی ۲۳۰۰ پیش از میلاد درباره پادری ظ¬زره وسپر نمدی خبر میدهد .
درگورهای عصر مفرغ درآلمان نمدهایی پیدا شده که تاریخ آن به ۱۴۰۰ پیش از میلاد می رسد .
در گور سکاهای سده پنجم پیش از میلادمسیح که در قسمتهای مستور از برف ویخ روسیه مرکزی پیدا شده اشیاء
نمدی زیادی چون پرده قالی، عرقچین جل اسب و پتو به دست آمده است .

قبایل ترک که از این نواحی مهاجرت کرده اند و چادرنشینهای ایرانی نیز تا به امروز استادان مسلم هنر نمد
سازی هستند.
نه تنها کپنک نمدی با کلاه وآستین یکپارچه درست می کنند بلکه در تزیین وآرایش نمد با نقشه هایی که
از پشم رنگ شده در دور نمد به کار می برند استادهستند .

روشی که این چادر نشینان به کار می بردند ساده بوده وتا امروز هم پایدار بوده است.
قدیمی ترین نمد موجود در گنجینه سلطنتی (شو سو یین) در”نارا” واقع در ژاپن متعلق به قرن هشتم پیش از
میلاد است.این نمد ها را از راه دادوستد یا به عنوان پیش کش به ژاپن می آوردند.
شیوه نمد مالی و تهیه نمد از زمانهای گذشته تا کنون تغییری نکرده است و در نقاط مختلف تقریبا یکسان
می باشد اما موادی که به پشم می افزایند گونا گون است مثلا در مازندران آب خالص در باختران و
فارس صابون بدین منظور مصرف می شود.

در نواحی دشت گر گان تا بابل و آمل و رامسر و کلار دشت نمد مالی انجام می گردد.
ایلات ترکمن نیز نمد را جهت پوشش سقف و اسکلت چوبی کلبه و یورت خود می مالند و نوعی نمد
مرغوب نیز با نقشهای گوناگون برای زیر انداز و مفروش کردن کف کلبه فراهم می سا زند.
نمد مالی در نواحی اصفهان بروجن بختیاری نیز رایج بوده است.
در باختران در شهرهای قصرشیرین سر پل ذهاب اسلام آباد غرب و کرند نمد مالی متداول است .

در میان نمدمالان سمنان ومازندران مشهور است پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می خوا ست از پشم گوسفندش برای
بافتن پارچه استفاده کند پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش بر داشت
و از روی ناامیدی پشم را مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت اشک ها به درون الیاف پشم
راه یافت وآ نها را به هم چسباند آنگاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه
ای برایش ساخته شده است بدینسان نخستین نمدآفریده “شد و یاد پسر حضرت سلیمان تااین زمان به عنوان “رب النوع
“نمد مالان شمال ایران زنده مانده است.

روایت داستانی به نقل از کتاب سیری در صنایع دستی ایران به روایت داستان عامیانه ا ی که در میان
نمدمالان سمنان ومازندران مشهور است پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می خوا ست از پشم گوسفندش برای بافتن پارچه
استفاده کند پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش بر داشت و از
روی ناامیدی پشم را مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت اشک ها به درون الیاف پشم راه یافت
وآ نها را به هم چسباند آنگاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه ای برایش
ساخته شده است بدینسان نخستین نمدآفریده شد و یاد پسر حضرت سلیمان تااین زمان به عنوان ” رب النوع “نمد
مالان شمال ایران زنده مانده است.

هم اکنون این هنر قدیمی به صورت نیمه صنعتی تهیه می‌شود یعنی کار ۵۰ درصد آن به صورت دست ساز
و ۵۰ درصد دیگر توسط دستگاه انجام می‌شود.
به عنوان مثال در روستای ابرسج شاهرود ۵۰ نفر با ۱۵ دستگاه مشغول تولید نمد هستند.
قیمت دستگاه‌ها و تهیه آن برای صنعت گران بسیار بالا است هر دستگاه بالغ بر ۱۰ میلیون تومان قیمت دارد.
به گفته سید حسن ذاکری استاد نمد مالی،دستگاه‌های مورد استفاده در روستای ابرسج شاهرود کوچک است و نزدیک به ۱/۵
میلیون تومان قیمت دارد و این دستگاه‌ها کیفیت تولید نمد را پایین می‌آورد که این خود یکی از مشکلات رشته
نمدمالی است.
درحال حاضر این هنر به صورت استاد شاگردی آموزش داده می‌شود .

مهم‌ترین تولیدات نمدی امروز به صورت زیراندازهای نمدی، جلودری، تن پوش‌های نمدی، نمد چوقا و امثال آنهاارائه می‌شود.

مناطق تولید نمد

نمدمالی در مناطق روستایی علی آباد کتول، سمنان، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا گلستان، روستاهای مازندران، سبزوار و قوچان خراسان
رضوی و استان لرستان و بندرترکمن و شهرستان اقلید رواج دارد.
طرح و نقوش نمد ترکمنی از بی نظیرترین نقوش از جهات تنوع و تعدد در هنرهای سنتی کشور به شمار
میرود.

نمد ترکمن از انواع مهم و معروف نمد ایرانی بوده که در ترکمن صحرا به ان “کچه” گفته میشود.
ترکمنها به نمدمالی “کچه باسماق “می گویند و آن را بمنظور پوشش اسب، زین و پوشاندن دیوارهای آلاچیق استفاده می
کنند.
کچه های تیره برای فرش کردن کف ودیواره آلاچیق نیز به کار میرود و این نوع گاهی دارای نقشهای تزیینی
نیز میباشد.

بهترین نمد ترکمن مربوط به قوم یموت است و هماکنون نیز بیشتر در مناطق یموتنشین رواج دارد زیرا پرورش و
نگهداری گوسفندان نیز در این خانوادهها مرسوم است.

بدلیل اینکه تولید نمد نیاز به قدرت بدنی فراوان دارد در بیشتر نقاط ایران نمدمالی توسط مردان انجام می شود
اما نمد ترکمن را صرفا زنان تولید می کنند.

نمدمالی کوهستان بیشتر در روستاهای کوهستانی شهرستانهای گرگان، رامیان علی آبادکتول و مینودشت رواج داشته و در این مناطق به
نمد “لمد” گفته می شود.

قطع واندازه تولیدات نمدی استاندارد نیست و بستگی به درخواست متقاضی دارد و نمدترکمنی به شکل منحنی است و نحوه
اندازه گیری آن به وسیله وجب دست که در ترکمنی به “قاریش” معروف است انجام می گیرد.

جام نیوز