آشنایی با خامه دوزی , هنر سنتی مردم زابل

هنر خامه دوزی

هنر خامه دوزی , خامه به معنای:قلم و کلک (برهان قاطع و فرهنگ جهانگیری)و ابریشم،نخ کم تاب از ناظم الاطباء
و خامه دوزی نیز در لغت نامۀ دهخدا چنین توصیف شده است:گلدوزی کردن روی پارچه با خامه(ابریشم نتابیده) را بنابراین
خامه به معنای ابریشم و دوختن فعل باشد.جمع آن نشان دهندۀ نوعی از هنر سنتی با ارزش است.
پس خامه دوزی یا خام دوزی که با نخ ابریشم خام (نتابیده)انجام می شود و به همین دلیل هم به
این نام شهرت یافته صرفنظر از شیوۀ تولید بی شباهت به سوزن دوزی بلوچ نیست .
با این تفاوت که در آن فقط از نخ ابریشم یک رنگ که معمولاً سفید است استفاده به عمل می
آید.

قدمت خامه دوزی ،همزمان با قدمت ابریشم دوزی می باشد

و این دوخت در طول گذشت زمان تحولات شگرفی را پشت سر گذاشته است .
خامه دوزی در حال حاضر فقط در روستا های زابل به حد کامل رواج دارد و نقوش آن بیشتر متشکل
از خطوط منحنی گردان است و به منظور تزئین جانماز، س جاده ، پیش سینه لباس ،سمبوسه ، عرقچین ، جلیقه
، رومیزی ، روتختی ، سفره ،روکوسنی و غیره از آن استفاده می شود.

از نقوش رایج در این هنر می توان به:
حصیر دوزی، توردوزی ،خامه کشی ، بته جقه ای ، نرگسی
، گلی ، نقوش ستاره ای ،نقوش هندسی، انواع گره ها ، خطوط منحنی،الگوهای مختلف تخم خربزه و
یا دم ماهی و غیره اشاره نمود که حصیر دوزی و بته جقه ای معمولاً در وسط و بقیه نقوش
در اطراف دوخته می شوند.

این دوخت علاوه بر روستاهای زابل در یزد نیز به صورت خانگی رواج دارد و برای تزئین بقچه،جانماز،روطاقچه ای و

غیره استفاده می شود.دوخت به شیوۀ دومی گلدوزی به نام پردوزی است و نوع نخ ابریشم رنگ نشده و سفید
است که در اصطلاح به آن خامه می گویند.
نقئش به صورت حاشیه در دور کار،گل به صورت بوته با برگهای فراوان و تک گل در قسمت مرکز کار

بر پارچه می نشینند و نقش زدن اکثراً با قالب های چوبی که به جوهر آغشته می شود بر روی

پارچه انجام می گردد.
گاه نقش به وسیله مداد و یا کاغذ کپی کشیده می شود خامه دوزی در شهرستان تفت نیز رواج کامل
دارد.
سی ایران