هنر سازسازی |ظریف ترین هنرهای ایرانی

سازسازی

یکی از مهجورترین هنرهای ایرانی که مجال بیان نیافته هنر سازسازی است که به تنهایی گستره ای است از ,
زیر شاخه های متنوع که هر کدام درنوع خود با ظرافت و پیچیدگی هایی توام است،

از آن جمله می توان به ساخت تار، سه تار، عود، سنتور، کمانچه، نی، تمبک و… اشاره کرد .

آشنایی با هنر سازسازی

در بررسی تاریخی ساخت انواع ساز اطلاعات چندانی مگر در دوره قاجاریه حاصل نمی شود. چنین استنتاج شده ,
که به احتمال قریب به یقین اکثراً نوازندگان ساز خود آلات موسیقی مورد نیاز خود را می ساختند .

ساخت تنبک

در قدیم بدنه تنبک را از چوب ، سفال و گاه فلز می ساختند. امروزه برای ساخت آن از نئوپان و پلاستیک نیز ,
استفاده می کنند، اما بیشتر تنبکها از چوب ساخته می شوند.

بهترین نوع چوب برای آن ، چوبِ تنه کهنه درخت گردوست که به اصطلاح سازندگان ساز، «سایه خواب » شده ,
و شیره نباتی آن خارج شده باشد.

اجزای تنبک عبارت اند از: دوره یا دهانه بزرگ که روی آن پوست کشیده می شود، تنه ، نفیر یا گلویی ،
کالیبر یا دهانه کوچک .

تنه را گاه خاتم کاری می کنند و گاه روی تنه شیارهایی می دهند تا هنگام نوازندگی ، به کمک آنها صداهای ,
مطلوب ایجاد شود.

دو تار و کمانچه ترکمن

انواع دوتار ترکمن

«دوتار ترکمن سه نوع دارد. نوع کوچک آن بیشتر برای کودکان و نوجوانان مناسب بوده و مورد استفاده آموزشی دارد.
اما نوع متوسط آن بیشتر در تک نوازی استفاده شده و دوتار بزرگ که صدای بیشتری دارد،
مورد استفاده بخشی‌هاست.

کارگاه سازسازی

البته دوتار ترکمن در گذشته بسیار کوچک‌تر از دوتارهای امروز بوده. دلیل آن هم این است که روایتی هست ,
که در آن دوران با توجه به برخی ممنوعیت‌ها، بخشی‌ها به دلیل ترس از آشکار شدن ساز یا صدای آن،
کاسه‌ای کوچک برای دوتار می‌ساخته‌اند تا علاوه بر کوچک شدن ساز، صدای آن نیز کمتر باشد.

ساز دیگر موسیقی ترکمنی، کمانچه است. کمانچه ترکمن با کمانچه های موسیقی سنتی ایرانی تفاوت دارد؛
سه سیمه است و کوچک تر و ضخیم تر.

ساخت تار و سه تار

سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند,
و هم‌زمان نواخته می‌شوند و مجموعهٔ آندو رامعمولاً سیم «بم» مینامند.

با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا ,
لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه‌تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند ,
(این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می‌شود).

سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی ,
به نام مشتاق علیشاه به این ساز افزوده است.

برخی از جمله عده‌ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می‌گویند.

درباره ساز سازی بیشتر بدانید

زمان بخ وجود آمدن ابزار موسیقی

از آن زمان که بشر توانست صدا را درک نماید تفکر و اندیشه موسیقیایی او نیز به موازات ضرورتها ،ابزار و آلات ,
مخصوص به خود را خلق نمود . با نگرشی اجمالی بر کتب تاریخی می توانیم به این نتیجه دست یابیم,

که اکثریت سازهای ساخته شده توسط پشتیبان چه از لحاظ ساختار صنعتی و چه از نظر ساختار صدایی نشات گرفته,
از ذهنیت ،تفکر و فرهنگ مردم آن اقلیم بوده است .

طی کاوشها و حفاریهای انجام شده در مناطق باستانی ایران ،سازهای یافت شده که ،با تامل در ساختمان آن ,
می توان به این نتیجه دست یافت که بشر در ابتدا با دخل و تصرف در طبیعت پیرامون خود ،
توانسته سازهایی در خور تفکر و ذهنیت خود بسازد .

در این مرحله از تاریخ سازهایی به وجود آمده غالبا از سنگ ،چوب،استخوان انسان یا حیوانات ، شاخ چهار پایان,
و پوسته سخت تنان دریایی بوده است . با پژوهشهای انجام شده در این سازها توسط باستان شناسان ،
مشخص گردیده که مواد تشکیل دهنده هر ساز رابطه مستقیمی با اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه دارد.

یعنی سازهای یافت شده در مناطق نزدیک به دریا بیشتر از پوست سخت تنان و در مناطق کوهستانی بیشتر سازها,
از شاخ چهار پایان و در مناطق پست و هموار سازها از چوب ساخته می شده است .

در نتیجه در مواد تشکیل دهنده سازها در سرزمین های مختلف باعث ایجاد صداهایی متفاوت در سازهای ,
هر منطقه گردیده که امروزه این امر را در موسیقی محلی ایران مشاهده می کنیم . به عنوان مثال,
جنس سازهای شمالی ایران تفاوت عمده ای با ساز های غرب ایران دارد .

هنر ایرانی , ایران دزرت