هنر فرشبافی در ورامین

فرشبافی در ورامین

در منطقه ورامین قالیبافی همچون بسیاری از مناطق دیگر همواره در کنار کشاورزی مد نظر بوده ولی به دلیل اینکه
در این منطقه شغل اصلی مردم کشاورزی است، قالیبافی به عنوان ممر درآمدی درکنار سایر شغل ها دنبال شده است.شهرستان
ورامین به علت قرارگیری بر سر راه مهاجران و کوچ نشینان، اقوام مختلف جمعیت را در خود جای داده است.
اقوام مختلف کرد، لر، ترک و عرب در ورامین ساکنند.
مهاجران کرد و لر در شمال ورامین، عربها در جنوب و ترکها در شرق و غرب آن سکونت دارند و
تقریبا اغلب این اقوام به کار بافندگی مشغولند.

فرش ورامین

فرشهای ورامین را می توان به دو گروه تقسیم کرد:

یکی فرشهای ایلاتی که خود ورامینی ها آن را “زمین بافت ” می نامند و دیگری فرشهای سفارشی که اغلب
به سفارش مردم تهران بافته می شد که در اینگونه فرشها همه نوع نقشه شهری یافت می شود.اقوام ساکن در
ورامین هر کدام روشهای بافت مخصوص خود را دارند و هر کدام از این اقوام توشه ای از سرزمین اجدادی
خود به ورامین آورده اند.

تارو پود قالیهای ورامین از پنبه و پرز آن از پشم مرغوب بوده؛ ابعاد قالیهای ورامین بیشتر در اندازه مخصوص
۲ متر در ۳ متر است و بافته های روستایی ورامین از گلیم های بزرگ در طرح های “چشم گیر”
و رنگهای تیره تا مفرشها و خورجین هایی که اغلب ریشه پشمی تیره دارند و طرح های که حاکی از
منابع گوناگون چادرنشینی هستند را در بر می گیرد.نقشهای به کار رفته در قالی ورامین هندسی است که در بافته
های شهرهای حاشیه کویر به کار برده می شود و طرحی که در قریب به اتفاق قالیهای ورامین مشترک بوده
“نقش مکرر” است.

در بیشتر فرشهای ورامین نقش، تکرار یک نگاره است که یا همه متن را پوشانده و یا در وسط در
اندازه های بزرگتر تکرار شده، به ندرت به تک ترنج توجه شده و اغلب از نگاره هایی چون میناخانی یا
انواع ستاره های هندسی استفاده شده است .

در طرح میناخانی گل کوچک چند پری که در اطراف آن چهار عدد گل سفید که یادآورگل نرگس است قرار
دارد و نقش های مختلف روی این قالیها توسط یک حرکت زیبا و هم نوای شاخه های نازک به همدیگر
متصل شده اند.این نقشها روی زمینه آبی رنگ قالی که معمولا عاری از لچک و ترنج می باشند، خود را
برجسته می سازند که این نقش ها به نوعی حالت یک شبکه گل آذین را تشکیل می دهند.

فرشبافی در ورامین

از جمله طرح های مورد استفاده دیگر، طرح های افشان، شاه عباسی، گلدار یا نرنجی و ظل السلطانی و قلم
سرمه ای می باشند، نقشه قلم سرمه ای که گاه به آن گلدانی و یا نخلی نیز می گویند رابطه
معقولی با نام آن ندارد و اهالی خود نیز دلیل روشنی بر این نامگذاری ندارند.در این طرح گلدانها در صفوف
منظم قرار داشته و ما بین آنها را برگهای نخل به رنگ قرمز زینت می دهد، نقشه شاه عباسی که
خود اهالی آن را به نام شاه عباسی بندی یا شتری می نامند در زمینه ای شامل گل و بوته
و پرندگان جلوه گر می شود.

در ترکیب رنگ قالی ورامینی از رنگ های سرمه ای و آبی استفاده زیادی شده است.
قرمز و نارنجی و سبز و قهوه ای و بادمجانی هم مقدار متعادلی کار شده، حال آنکه به رنگ زرد
توجه کمتری شده و بجز لرها، بقیه اقوام از زرد، حداقل استفاده را کرده اند.

قالی ورامینی هر چقدر کهنه تر باشد ارزشمندتر است.
مردم ورامین هیچگاه قالی خود را نمی شویند و بر روی آن به ندرت جارو استفاده می کنند و تنها
با تکان دادن خاک را از آن می زدایند.

مرکز ملی فرش ایران