گیوه دوزی |صنایع دستی چهرمحال و بختیاری

باید بدانید که هنر گیوه دوزی از گذشته های دور در بین مردم چهارمحال و بختیاری رواج داشته است ولی ,
با پیشرفت صنعت کفش های صنعتی هم به بازار آمد و استفاده ازاین نوع پاپوش ها کم شد .اما هنوز کارگاه هایی ,
در این استان وجود دارد که به دوختن گیوه مشغولند .بد نیست بدانید که گیوه در مقابل آب بسیار مقاوم است,
و به راحتی پاره نمی شود از این رو در گذشته برای رفتن به باغ ها از گیوه استفاده می کردند.
با پرشین وی همراه باشید تا با این هنر زیبا بیشتر آشنا شوید .

گیوه دوزی در استان چهار محال و بختیاری

صنعت گیوه دوزی در چهارمحال و بختیاری که بیشتر هنر مردان بختیاری است، سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و چه بسا ,
از لحاظ تاریخی به زمان حضور نخستین قوم بختیاری در این استان باز‌گردد.

در طول تاریخ با گرایش مردم به شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع و وارد شدن کفش‌های صنعتی و خارجی،
از اهمیت این رشته از صنایع دستی در سراسر کشور ایران و به‌خصوص در میان صنعتگران استان چهارمحال و بختیاری ,
کاسته شد.

در گذشته نه‌چندان دور گیوه دوزی ۴ رشته هنری تخت‌کشی، دوال‌کشی، رویه‌بافی و گیوه دوزی ( مونتاژ) را,
شامل می‌شد اما در حال حاضر در شهرکرد و بروجن تعداد معدودی کارگاه گیوه‌دوزی و رویه‌بافی فعالیت دارند.

‌اکنون با وجود تولید بسیار زیاد کفش‌های صنعتی، گیوه‌دوزی فراموش نشده است و صنعتگران و هنرمندان توانایی ,
در استان چهارمحال و بختیاری به فعالیت در این رشته مشغول‌اند.

هنر اصیل گیوه دوزی

در استان چهارمحال و بختیاری هنرمندان بسیار ماهری از شهرستان‌های شهرکرد و بروجن نظیر رمضانعلی رزازی،
محمود رفیعیان در رشته گیوه‌دوزی سرگرم فعالیت‌اند.

در حال حاضر اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری حمایت‌های بسیاری از ,
هنرمندان این استان می‌کند و به‌نوعی در ایجاد انگیزه برای ادامه فعالیت در رشته‌های مختلف صنایع دستی ,
از جمله گیوه‌دوزی بسیار موثر است.

کیفیت بالای گیوه های چهار محال و بختیاری

گیوه‌های تولیدی در این استان از کیفیت بسیار مطلوبی برخوردارند و در حال حاضر در استان چهارمحال و بختیاری گیوه‌,
در شهرستان‌های بروجن و شهرکرد به صورت کارگاهی به دست هنرمندان ماهر این استان تولید می‌شود ,
و به فروش می‌رسد.

بیشتر بدانید هنر «گیوه دوزی» در پستوی تاریخ

هنرها به عنوان صنایع دستی اگر در کنار هم قرار گیرند اصالت و غنای فرهنگ و تمدن ایران را بسیار درخشان تر ,
نشان خواهد داد. یکی از این گزینه ها که هم یک هنر و هم یک صنعت دستی است، پای پوشی ,
به نام گیوه است که حاصل تلفیق چند هنر دست است.

گیوه یک نماد فرهنگی است که در هر منطقه متناسب با شرایط و زیست محیط آن خطه آماده می شود.

شاید هیچ پای پوشی به اندازه گیوه سبک، مقاوم، ضدنفوذ آب و متناسب با شرایط شغلی مانند دامداری،
باغبانی و کشاورزی و همچنین پیاده روی های طولانی در محیط سنگلاخ مناسب نبوده است.

همچنین نوع طراحی و دوخت این پای افزار بنحوی است که هیچگاه لنگه به لنگه نمی شود و پای چپ و راست ندارد ,
و حتی پس از پاره شدن دور انداخته نمی شود و می توان آن را ترمیم کرد.

تخت این پای پوش از چرم و رویه آن از چند نوع نخ تهیه و به عنوان یک پای پوش سنتی مخصوص مردان,
شناخته می شود که یکی از خاستگاه های اصلی آن استان چهارمحال و بختیاری است.

گیوه ملکی

گیوه دوخته شده در استان از لحاظ کیفیت یکی از بهترین انواع گیوه ها بوده که بیشتر با نام «گیوه ملکی» ,
شناخته می شود.

عمده تولید گیوه این استان در شهرهای شهرکرد و بروجن بوده که متاسفانه امروزه افرادی که این حرفه را ,
ادامه می دهند به کمتر از انگشتان دست می رسند.

مراحل انجام گیوه دوزی

اطلاعات دقیقی در مورد تاریخچه و قدمت استفاده از گیوه در دست نیست ولی با توجه به اینکه کماکان از این,
پای پوش سنتی در استان استفاده می شود، مشخص می گردد که ریشه عمیق در سنت و فرهنگ استان دارد ,
و از قدمت چند صدساله سرچشمه می گیرد.

با این وجود طبق اظهارنظر اساتید کهنه کار این رشته می توان قدمت گیوه دوزی به شکل فعلی را,
حدود ۳۰۰ سال تخمین زد.

قدیمی ترین گیوه موجود در استان گیوه ای بچگانه با کف چرمی است که اکنون در موزه مردم شناسی قلعه چالشتر ,
نگهداری می شود. این گیوه قدمتی بیش از ۸۰ سال دارد.

یک کارشناس صنایع دستی در همین خصوص می گوید: اگرچه مستندات روشنی از تاریخچه گیوه در دست نیست,
اما بنا بر روایتی می توان رواج استفاده از این پای پوش را به عصر صفوی پیوند داد.

رضا طاهرپور افزود: در آن دوران گیوه کفش افراد متمول به شمار می رفته و سایر مردم طبقات پایین نیز از پای پوشی,
با عنوان «گالک» استفاده می کردند.

مراحل تولید گیوه

وی همچنین به مراحل تولید یک جفت گیوه اشاره کرد و گفت: این پای پوش در چهار مرحله تخت کشی، رویه بافی،
چرمسازی و گیوه دوزی (مونتاژ) آماده و همه قسمت ها با نخ موم زده به یکدیگر متصل می شود.

به گفته استادکاران این حرفه، یک جفت گیوه در ۲ روز آماده می شود.

درباره انواع گیوه بیشتر بدانید

گیوه که به کلاش هم معروفه ، انواع مختلفی داره : گیوه زیرپارچه ای، گیوه تخت آجیده، گیوه تخت چرمی،
گیوه تخت لاستیکی و گیوه رویه ابریشمی .

گیوه زیر پارچه ای: این نوع گیوه بیشتر در پاوه تولید میشه و کار گیوه کشی در دو مرحله کارگاهی و خانگی ,
انجام می‌شه .

کارای کارگاهی اون درمغازه‌ها و با ابزارهای مختلف و به دست مردها انجام میشه و کلاً مربوط به ,
تخت گیوه است و چون این مرحله نیاز به قدرت بدنی و نیوری زیادی داره ، توسط مردها انجام میشه .

زن ها هم رویه کار رو به وسیله یه سوزن مخصوص میبافن .گاهی از روده گاو برای وصل کردن بافت ها ,
به هم استفاده میشه.

گیوه تخت آجیده (ملکی): گیوه‌ایه که کف تختش با نخ پرک آج خورده درست میشه و استحکام خیلی زیادی داره .
در زمستان و تابستان و روی یخ و سنگ محکم به زمین می چسبه و در شرایط طبیعی,
مناطق کوهستانی خیلی کاربردیه.

نحوه بافت گیوه تخت آجیده

زیره این تولید به وسیله سه کارگر زن تولید میشه . یک نفر دور گیوه رو می بافه ، کارگر دوم رویه گیوه رو می بافه,
و کارگر سوم دم گیر یا شیرازه که از قسمت تکمیلی گیوه است رو می بافه .

بعد از تکمیل زیره، زن ها رویه رو با سوزن می چینن . بین کرمانشاهی ها این گبوه ، به گیوه ملکی معروفه.

گیوه تخت چرمی: این گیوه به‌تدریج جایگزین گیوه تخت آجیده شده و کف اون یک تکه از چرم گاومیشه ,
که به اندازه پا در سایزهای مختلف بریده می‌شه و رویه اون هم گیوه دوزیه.

گیوه تخت لاستیکی: از حدود نزدیک به ۱۵۰ سال قبل به دلیل ارزونی و تخت محکم لاستیک از لاستیکهای فرسوده,
ماشین که برش داده می شد برای استفاده عشایر رونق پیدا کرد ولی به علت گرم بودن کفش بافت این گیوه,
با این زیره کم کم از رونق افتاد حالا فقط برای مناطق روستایی در زمستان استفاده میشه .

گیوه رویه ابریشمی: بیش از ۵۰ ساله که معمول شده ، رویه اون از نخ ابریشمی الوان تهیه می‌شه و درحال حاضر ,
به علت عدم ورود نخ ابریشم از خارج از کشور و هزینه بالای تهیه اون ویسکوز ، پرلون و نخ پلاستیکی جایگزین شده،
این نوع گیوه به عنوان کفش خانگیه و به دلیل ظرافت و زیبایی خاصش زنانه است. ن

قشهایی مثل ترمه، برگ بیدی، زربافت، توت فرنگی، پرچمی، نوری، پروانه، کوزه‌ای روی اون زده میشه ،
رویه اون توسط قلاب بر روی کفه بافته میشه .

میراث آربا , ایرنا , برولاک