قالی بلوچ و آشنایی با ویژگی های آن

قالی بلوچ

قالی بلوچ , بلوچ ها شامل طایفه های نیمه چادرنشین بی شماری هستند که در نقاط مختلف استان خراسان و
هم چنین استان سیستان و بلوچستان و حتی گنبد کاووس از قرن ها قبل به کار دامداری و قالی بافی اشتغال داشته اند.
تیره هائی از آن ها به ویژه قالی بافی را چندان شایسته اهمیت نمی دانند.
مهم ترین طایفه بلوچ ها را « بهلوری » ها تشکیل می دهند که در شرق خراسان و به خصوص
در اطراف تربت حیدریه و تربت جام زندگی می کنند و فرش بافی نیز در بین آن ها از
اهمیت ویژه ای برخوردار است.
تیره های دیگر از بولچ ها (سالارخانی ها و رحیم خانی ها)در اطراف خواف و سرخس تخته قاپو شده و
به قالی بافی به همان درجه از اهمیت می نگرند که بهلوری ها و سرانجام بلوچ های مستقر درزابل و
حومه آن از تیره های سارانی، رخشانی، بارانی و جهاندیده که دست بافت های آنان از نظر کیفیت به مرغوبیت
قالیچه ها،‌ گلیم ها و خروجین های تیره های ذکر شده در بالا نبوده و بیشتر شباهت به بافت های
افغانستان دارد.

قالیچه های بلوچی اکثر سبک وزن بوده

و نوع گره آن ها فارسی و بیشتر از پشم های محلی تهیه می شوند.
در گذشته بلوچ ها از پشم شتر نیز قالیچه می فاتند.
تار و پود و پرز قالیچه های بلوچی اکثر از پم است ولی گاهی نیز از نخ های پنبه ای
برای تار و پود دست بافت های خود استفاده می کنند.
رنگ های قالیچه های آنان به طور عموم طبیعی بوده و در زمینه های تیره مانند قرمز سماقی، قهوه ای،
بژ و سیاه می باشند و این دلیلی است که در بازار این دست بافت ها را گاهی « سیاه
کار» می نامند یکی از طرح های مورد علاقه بافنده های بلوچی طرح آخوندی است که بیشتر درناحیه سرخس بافته
می شود.
درزمینه بژ رنگ قالیچه که به صورت محراب طراحی شده نقش درختی خدنگ و استوار که مملو از برگ ها
و گل های سه پره و پنج پره است دیده می شود.قالی بلوچ

بلوچ ها به پیروی از بافنده های ایل افشار قالیچه هائی با طرح های مرغی نیز می بافند.

طرح طاووسی یکی از انواع آن است.
در این طرح چهار طاووس قرمز و سبز درزمینه سرمه ای فرش، ترنج کوچک الماس مانندی را در بر گرفته
اند و ممکن است این موتیف چهار طاوسی در طول فرش در چند نوبت تکرار شود.
درزمینه لچک های به هم پیوسته فرش که اغلب به رنگ بژ هستند نیز نقش های این پرندگان توأم
با گلدان های گل بافته شده اند.
حاشیه این قالیچه ها با شکل های هندسی پوشیده شده است.
بلوچ ها بیشتر در اندازه های کوچک می بافند.

– ساختار

استفاده از پشم برای تار و پود و پرز ، مختص قالیهای اصیل ب لوچی است که اکنون تارهای پشمی جای
خود را به تارهای پنبه ای داده اند .
یکی دیگر از ویژگیهای قالیهای بلوچی استفاده از موی بز ( قهوه ای تیره و مشکی ) در دوخت شیرازه
است ، که امروزه دیگر کاربردی ندارد .
استفاده از گره فارسی بیان کننده مشخصه دیگری در این قسم از بافته های خراسان می باشد و بندرت ازگره
ترکی در آنها استفاده می شود .
شیوه بافت معمولاً یک پوده ( پود نازک ) است و گلیم بافی های طویلی در ابتدا و انتهای
قالیها دیده می شود.

– طرحهای رایج

قالیهای بلوچی اغلب در سبکهای هندسی بافته می شوند و نقوش آنها تا حد زیادی متأثر از اقوام دیگر چون
ترکمن ها ، افشاری ها و حتی افغانی ها مى باشد .
بطوریکه در نوشته ها و کتابهایی که در مورد قالیهای شرقی نوشته شده اند ، بافنده های بلوچ را کپی
کار می نامند ولی در هر صورت نقوش بافته شده ، حال و هوای محلی و قومی به خود گرفته
اند .

عمده طرحهای بلوچی از قرار زیر هستند :

طرح درخت زندگی :
این طرح تنها در قالی های محرابی بلوچ دیده می شود .
در دو سوی محراب گاه کتبه هایی با آیات قرآنی و یا شهادتین مشاهده می شوند .
اساس طرح بر درخت زندگی استوار است که از آن شاخه های پربرگ منشعب شده اند .

طرح طاووسی :
طرحی که در آن تمام زمینه بوسیله مرغی که طاووس نامیده می شود ، پر شده است در این طرح
این مرغ بصورت مسلسل وار در ردیفهای مورب بافته می شوند و تمام زمینه بوسیله آن پر می شود .
قالی بلوچ

طرح بوته سراسری :
بوته در طرحهای بلوچ شکلی خاص دارد .
چنانکه دورتادور آن دندانه دار شده است و تنه بر روی یک پایه استوار است .
طرح میناخانی کلاه دراز یا کلاه بلند سه خشتی .
گاو و برج سنگ چولی گل شفتالو فتح الله خانی یعقوب خانی مدد خانی و…

– رنگبندی
بهترین روش تشخیص یک قالی قدیمی بلوچ رنگ آن است .
بافندگان بلوچی بیشتر تمایل به رنگهای تیره دارند و شاید این دلیلی است که در بازار این دست بافتها را
بعضاً سیاهکار می نامند رنگهای اصلی مورد استفاده در قالیهای بلوچی عمدتاً عبارتند از : آبی، قرمز ، قهوه ای
، مشکی و تونالیته های آنها .
فرش ایرانی