مشهورترین طراحان قالی ایران
طراحان قالی
تکمیل و تعالی نقشه قالی ایرانی به مرور زمان صورت گرفته است.
بنابر شواهد تاریخی، قالیهای ایران تا حدود ۴۵۰ سال پیش مقارن سلطنت شاه طهماسب با طرحهای هندسی بافته میشدند
و شاید تا حدودی به تحقیق بتوان گفت تنها بعد از این زمان بود که طرحهایی با خطوط منحنی و
دوار در نقش قالی ایران وارد شد و در این زمان، هنر قالی مانند دیگر هنرهای زیبا به حد کمال
خود رسید.
طراحان قالی
هنگام بحث درباره طراحان نقش قالی ایران اگر از گذشتههای بسیار دور عهد صفوی که تنها نام انگشت شمار تنی
چند از این هنرمندان از جمله رضا عباسی، میرک و سلطان محمد تبریزی بر صفحات تاریخ هنر ایران باقیمانده است
بگذریم و ادامه مبحث را با گذشتن از یک فضای خالی تاریخی به دوره پایانی عهد قاجاریه کشانده و تاریخ
نقش قالی را از زمان نقاش بزرگ کرمان محسن خان شروع کرده و به زمان حال برسانیم، به نام بسیاری
از هنرمندان نقش قالی و تذهیب بر میخوریم که حاصل تخیل و قدرت نقش آفرینی هنر قالی بافی ایران جلوه
ابدی بخشیدهاند(dot) طراحان بزرگ نقش قالی ایران در ۱۵۰ سال اخیر در پنج مرکز مهم قالی بافی ایران به شرح
زیر دسته بندی میشود:
کرمان
سر سلسله نقاشان بزرگ ایران، محسن خان نقاش معروف کرمانی است متولد سال ۱۲۱۱ شمسی
و متوفی سال ۱۲۹۰ شمسی؛ فرزند این هنرمند بزرگ حسنخان یکی از طراحان نام آور و برجسته نقش قالی است.
شاگردان حسنخان به ترتیب عبارتند از زمانخان، احمد علیخان کربلایی، اکبر فدایی، کاشی نقاش، حاج محمد جعفر، عزیز الله بهارستانی،
رضا بهرهمند و حسین رسولی راوری که هر کدام از آنها با ابداع نقشهای جدید و دلفریب هنر نقش قالی
را در خطه کرمان به اوج کمال خود رسانیدند(dot) در نسل سوم نقاشان کرمانی به نامهای محمد علی شاهرخی پسر
حسنخان،اکبر بهارستانی فرزند عزیزالله بهارستانی، عباس سروری،احمد کیوان، علی صوتی و حسین واعظی بر میخوریم(dot)
اصفهان
در طراحی قالی اصفهان
بیتردید باید ابتدا به نام عیسی بهادری اشاره شود.
او پس از اتمام مدرسه کمال الملک، سال ۱۳۱۵ به سرپرستی هنرستان هنرهای زیبا اصفهان برگزیده شد؛ به مدت ۳۰
سال در این سمت شاگردان زیادی را در همه رشتههای هنرهای تزئینی بویژه در نقاشی و تذهیب و نقش قالی
تربیت کرد و طرحهای بسیار جالبی را به مجموعه طرحهای ایرانی افزود؛ جواد رستم شیرازی، پورصفا، هوشنگ جزیزاده، محمود فرشچیان
و جعفرقلی دادخواه همگی از دانش آموختگان این هنرستان و از شاگردان و همکاران او بودند(dot) احمد ارچنگ متولد ۱۲۹۳
شمسی هنرمند برجسته دیگری است که از او طرحهای چشم نواز و زیبایی در نقش قالیبافی مانده است؛ شاگردان با
استعداد این هنرمند به نامهای عباس کرباسیون و رحمت الله شادمان در ادامه کار استاد هم اکنون به کار طراحی
در اصفهان اشتغال دارند؛ جعفر رشتیان، طراح معروف دیگری درا صفهان که تا چندی پیش در قید حیات بود در
زمینه طرحهای منظرهای نمونههای بسیار با ارزشی از خود بر جای گذاشت.
نمیتوان از نقش قالی اصفهان صحبت کرد و به نام حسین مصور الملکی متولد ۱۲۷۰ شمسی از نقاشان مشهور نقش
قالی اصفهان اشاره نکرد.
مشهورترین طراحان قالی
کاشان
در دفتر طراحان بزرگ و صاحب سبک کاشان در ۱۱۰ سال اخیر ابتدا به نام رضا صانعی میرسید رضاخان که
از پیشکسوتان هنرمند نقش قالی است بر میخوریم.
این هنرمند نامدار سال ۱۲۶۵ شمسی در شهر کاشان متولد شد.
او مانند سایر هنرمندان همعصر خود، نقاشی و طراحی را نزد میرزا احمد و برادرش میرزا علی اکبر آموخت و
خیلی زود خود به مرحله استادی رسید.
آثار او بیشتر بصورت دورنما و پرتره است.
همکار و داماد او میرزا نصرالله صانعی نقاش زاده نیز از استادان فن نقش قالی است که بیشتر در سبک
کلاسیک کار میکرده است(dot) دبیرالصنایع، آقا رضا وفا و میرزا عباس صنیعی نیز از استادان فن هستند و هنر نقاشی
قالی کاشان به مقیاس زیاد، مدیون ذوق و نوآوری و خلاقیت هنری آنان است؛ محمد و نظام افسری، دو تن
از اعضای خانواده هنرمند افسری در کاشان هستند که در رشته نقش قالی به مرحله استادی رسیدند؛کارهای این دو نقاش
چیره دست بیشتر در مایه طرحهای طبیعت و صورت سازی است(dot) در یادآوری سایر هنرمندان صاحب شهرت این رشته باید
به نامهای محمد صنیعی، فرزند میرزا عباس صنیعی و مرتضی درویش و بالاخره سید محسن صانعی فرزند رضا صانعی که
در شهر مشهد به کار طراحی قالی اشتغال دارد اشاره شود(dot)
تبریز
شهر تبریز میراثدار نگارگری مکتب تبریز است
که خود همواره به عنوان نوآورترین شهر در طراحی قالی جهان مطرح بوده است.
تبریز از سویی به واسطه قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و ارتباط با کشورهای اروپایی و از سویی جسارت
طراحان در ابداع فرمها و رنگ آمیزیهای جدید از ویژگیهای منحصر به فردی برخوردار است.
از قدیمیها رسام ارژنگی و میر مصور، مینیاتوریست و نقاش قالی و از بنیانگذاران مدرسه صنایع مستظرفه تبریز بودهاند(dot) همچنین
از استادان درگذشته میتوان به حبیب الله امین افشار و محمد تقی خیابانی،ابراهیم رضایی،ابوالقاسم اماقانی، قلی نامی و اکبر برگی
اشاره کرد و از هنرمندان دوران معاصر رضا اسکندری، غلامحسین خیابانی و محمد حسین بنام را میتوان نام برد که
هر کدام با ذوق و کوشش فراوان سعی دارند برگ جدیدی بر دفتر طرحهای جاودانی قالی ایران بیفزایند(dot)
مشهد
از طراحان مشهور و قدیمی مشهد میتوان از عبدالحمید صنعت نگار متولد ۱۲۸۷ شمسى نام برد که طراح نقشه بسیاری
از قالیهای بافته شده در کارگاه عمو اوغلی بوده است، علی اکبر طرحچی، فرزند عباس طرحچی معروف به نگارنده نیز
از طراحان قدیمی و پر سابقه مشهد است؛ از نسل جوانتر محمد حسین فخرالواعظین مهدوی متولد ۱۳۱۰ شمسی فرزند شیخ
عبدالکریم فخرالواعظین مهدوی، طراح و نقاش قدیمی کرمانی و احمد بهبودی و حسین شهیدینژاد هستند که در گروه هنرمندان کارگاههای
قالیبافی آستان قدس رضوی و شرکت سهامی فرش ایران قرار دارند.
فرش البرز