نگارگری | آشنایی با ادوار تاریخی نگارگری ایران

نگارگری

نگارگری (مینیاتور) از جمله هنرهایی است که جمال شناسی و کمال یابی را نمی توان تنها با حواس ظاهری شناخت

بلکه باید چشم باطن بیدار باشد تا درک آن به خوبی امکان پذیرد.
با بررسی و تعمق بیشتر در آثار این هنرمندان می توان اینگونه استنباط کرد که ایشان خود را مقید به
تقلید صرف از طبیعت نما دانسته اند، بلکه در عالم خیال و تصورات ذهنی به عالمی غیر از جهان ماده
توهج داشته اند.
بنابراین نقاشی ایرانی علاوه بر صورت های ظاهری و مادی که در صفحه منعکس می شود دارای عالمی معنوی
و روحانی است که در فضای نقش جایگزین می شود.
شناخت زیبایی های هنر نگارگری بدون شناخت آثار ادبی و شعر ایرانی از یک سو و دیدگاههای عارفانه از
سوی دیگر ممکن نیست.
چرا که هنرمند نگارگر برای تصویرسازی خود خود بیش از عالم ماده به عالم معنا توجه دارد.
تصویر او از یک اسب نه اسب موجود در عالم ماده که اسب دنیای مُثُلی (عالم ایده) است.
به همین دلیل در نگارگری ایرانی، تصاویر غرق در نور هستند.
در هیچ نگاره ای سایه وجود ندارد چرا که سایه از نبود نور ایجاد می شود و دنیای ایده و
مثل غرق در نور است و عدم در آن جای ندارد.

شاید برخی گمان کنند که هنرمند ایرانی

از عدم توانایی در کشیدن تصاویر با عمق نمایی صحیح به چنین رویکردی ری اورده است.
این یک اشتباه محس است.
هنرمند ایرانی اصلا ضرورتی برای چنین تکنیکی نمی بیند.
دید انسانی باعث می شود که تصاویر در عمق فرو روند ، همین نوع دید، انسان را از شناخت کلیت
یک شی بی نصیب می کند یعنی نه تنها دید خوبی نیست بلکه باعث شناخت غلط نیز می شود و
یک نقص بزرگ است.
شما در واجهه با یک نگاره همه چیز را به صورت کامل می بینید، درختان از روبر، انسانها سه رخ،
بناها نیم رخ ، حوض و قالی از بالا تجسم می شوند تا بیننده درک درستی از شی داشته باشد.
همین یکی از امتیازات بزرگ نگارگری ایرانی است.

ادوار تاریخی نگارگری ایران

با توجه به آنکه از آثار دوران قبل اسلام اثر مکتوب بجا نمانده (بجز برگهایی از نقاشان پیرو دین مانی
که در تورفان چین بدست آمده) بررسی هنر نگارگری ایران تنها در دوران بعد از گرویدن به اسلام ممکن است.

به طور کلی می توان تحول تاریخی هنر نگارگری را به صورت زیر بررسی کرد:

مکتب بغداد: یا مکتب بین المللی عباسی که اولین مکتب نگارگری جهان اسلام است و به سده های اولیه هجری
و دوران خلافت عباسیان گفته میشود.

مکتب سلجوقی:

که مکتبی است که در دوران حکومت سلجوقیان رایج بوده و قرون ۵ و ۶هـ.
را شامل می شود.

مکتب تبریز اول:

که مربوط به دوران حکومت مغولان در ایران است و قرون ۷و۸هـ.
را شامل می شود.

مکتب شیراز اول:
که همزمان با مکتب تبریز اول در شیراز صورت می گرفته و مربوط به دوران حکومت آل انجو و آل
مظفر طی سده ۸ هـ.
است
مکتب جلایری:
یا مکتب تبریز-بغداد که مربوط به حکومت آل جلایر بعد از خاندان ایلخانی است و قرن ۸ را شامل
می شود.

مکتب شیراز دوم:
یا مکتب شیراز سده ۹هـ.
که مربوط به حکومت دورات تیموریان در شیراز است و دوران فرمانروایی اسکندر سلطان، ابراهیم سلطان و ترکمنان می شود.

مکتب هرات:
که مکتب رسمی دوران تیموری است و مربوط به سلطنت شاهرخ، پسر تیمور و سلطان حسین بایقرا است و قرن
۹ هـ.
را شامل می شود.

مکتب تبریز دوم:
که مربوط به دوران حکومت صفوی در ایران است و دوران زمامداری شاه اسماعیل اول و شاه تهماسب را شامل
می شود.

مکتب مشهد:
که مربوط به دوران صفویه و شاه تهماسب است و در مشهد به حمایت ابراهیم میرزا است.
تبیان