احمد آرام | گذری بر زندگی این نویسنده و مترجم نامدار

احمد آرام یکی از بهترین نویسندگان و مترجمان ایرانی است. او در خانواده ای متمول در سال ۱۲۸۳ خورشیدی به دنیا آمد. پدرش یکی از تجار مشروطه خواه آن زمان بود. در این شماره از زندگی افراد مشهور با زندگی احمد آرام بیشتر آشنا شوید.

احمد آرام

احمد آرام، نویسنده و مترجم نامدار، سالیان زندگی خود را صرف ترجمه کتاب‌های متعددی به زبان فارسی کرد.
ترجمه کتاب‌های «تاریخ نجوم اسلامی»، «علم و تمدن در اسلام»، «معماهای منطقی و ریاضی»، «متفکران اسلام»، «مشرق زمین گاهواره تمدن»
و «یونانیان و بربرها» شمار اندکی از آثار فراوانی است که او به فارسی برگرداند.

احمد آرام در سال ۱۲۸۳ خورشیدی در تهران زاده شد.
پدر او از تجار مشروطه‌خواه بود.
آرام تحصیلات ابتدایی را در دبستان دانش گذراند.
دانش مدرسه‌ای بود که همزمان با پیدایش مشروطیت، توسط ارفع الدوله، از رجال مشهور آن روزگار، تاسیس شده بود.
احمد آرام سالیان بعد در همین مدرسه به تدریس پرداخت.
ادامه تحصیلات او در مدرسه ترقی بود.
دوره متوسطه را نیز در مدرسه علمیه پشت سر گذاشت و در سال ۱۲۹۹ وارد دارالفنون شد و از این مدرسه دیپلم گرفت.

زندگینامه احمد آرام

در ضمن تحصیل در دارالفنون، زبان فرانسه را از آموزگاران فرانسوی مدرسه آموخت و بر زبان‌های انگلیسی و عربی تسلط یافت.
خود او درباره یادگیری زبان عربی می‌نویسد: «در دارالفنون زبان اول ما فرانسه و زبان دوم ما انگلیسی بود.
به زبان عربی هم انس گرفتم و هر عربی را که پیدا می‌کردم، که البته عددشان کم بود، با او
صحبت می‌کردم.
کتابخانه ملی کنونی اتاقی بود در گوشه دارالفنون؛ اتاق بزرگی بود که به خیابان هم دری داشت.
با مدیرش خیلی دوست شده بودم و هر کتابی که می‌آمد می‌داد که من بخوانم.
مجله‌های عربی را می‌بردم می‌خواندم و به جایی رسیدم که در سال ۱۳۰۵ یک مقاله به زبان عربی نوشتم که
در مجله «العرفان» در صدای لبنان چاپ شد».

آشنایی با احمد آرام

بعدها احمد آرام کتاب‌های بسیاری را از زبان عربی به فارسی ترجمه کرد، همانند «در سایه قرآن» (۱۳۳۲)، «گفتار رمضان» (۱۳۳۸)، «آموزشگاه زندگی» (۱۳۴۳)، «تحدید نهایات الاماکن از ابوریحان بیرونی» (۱۳۵۲) و کتاب‌های دیگر.

آرام پس از گرفتن دیپلم، سال اول و دوم رشته حقوق را گذراند، اما چندی بعد درس‌های این رشته
را رها کرد و به اصرار پدر به رشته پزشکی روی آورد.
باز در حالی که سال آخر پزشکی را طی می‌کرد، تحصیلات خود را ناتمام گذاشت.
خود او در این باره می‌نویسد: «مدرسه طب را تا سال آخر خواندم.روزی با یکی از رفقایم، که با
یکدیگر هم مباحثه بودیم، در خانه‌ای پشت مدرسه سپهسالار، زندگی می‌کردیم.
رفیقم پیش دکتر لقمان‌الدوله نسخه‌نویسی هم می‌کرد.
آمدند دنبالش که برود خیابان عین‌الدوله یک آمپول بزند.
گفت: «بروید یک درشکه بیاورید».
گفتم: «آقا از این‌جا تا خیابان عین‌الدوله یک کوچه است، چرا مردم را اذیت می‌کنی؟» گفت: «نه، آدم اگر این جور نکند، احترامی پیدا نمی‌کند.» همین بهانه‌ای شد که من مدرسه طب را ترک کنم. اگر آن سال مانده بودم، آخر سال دکتر می‌شدم».

عکس احمد آرام

رها کردن رشته پزشکی همراه با تدریس او در مدرسه ابتدایی بود.
آرام هفته ای دو ساعت در آن جا درس می گفت.
سپس در مدرسه علمیه به آموزش دانش‌آموزان متوسط پرداخت (۱۳۰۴).
در همین سال بود که به کمک دبیران دیگر کتاب فیزیک و شیمی را چاپ سنگی کرد و در اختیار دانش‌آموزان قرار داد.
اما اولین کتاب مستقلی که به ترجمه او منتشر شد در سال ۱۳۱۳ و به نام «چگونه روح‌های محکم و زنده بسازیم» بود.
این کتاب که از زبان فرانسه ترجمه شده بود، در چاپ‌های بعدی به نام «پرورش ذهن» در دسترس خوانندگان فارسی زبان قرار گرفت.

آثار احمد آرام

آرام که در کار ترجمه به زبانی شیوا و نثری استوار دست یافته بود، تبحر و مهارت فراوانی در
معادل‌یابی سنجیده و درست برای اصطلاحات بیگانه داشت و از این جهت ترجمه‌های او دقیق و راه‌گشا بود.
تصحیح و انتشار نخستین چاپ سربی «کیمیای سعادت» نوشته امام محمد غزالی توسط آرام (۱۳۱۹ خ)، بر توانایی او در نگارش زبان فارسی افزود.
این متن دارای نثری زیبا و نمونه‌وار است.

دکتر غلامحسین یوسفی درباره تصحیح «کیمیای سعادت» توسط احمد آرام می‌نویسد: «تصحیح کیمیای سعادت در زندگی روحی و اخلاقی احمد آرام تاثیر کرد.
عوالم جوانی را به پختگی و کشش‌های گاه و بی گاه زندگانی را به وارستگی و کوشش صادقانه در راه علم و معرفت تبدیل کرد.
از سویی دیگر، سوابق تحصیلات علمی مصحح و تامل در برخی از سخنان غزالی، موجب آمد احمد آرام نیز مانند
همه دانشوران حقیقی و حقیقت‌پژوه، همه عناوین و عوالم ظاهر را فراموش کند، فکر و چشم و قلم خود را در راه انتقال دانش‌ها به زبان فارسی به‌کار گیرد و در این راه از کوشندگان نامبردار شود».

کتاب احمد آرام

احمد آرام «کیمیای سعادت» را با مقابله شش نسخه تصحیح کرده بود.
شماری از آثار ترجمه شده استاد احمد آرام عبارتند از «مقدمه‌ای بر فلسفه» (۱۳۲۶)، «تکامل علم فیزیک» (۱۳۲۷)، «جغرافیای صنعتی
جهان» (۱۳۲۸)، «مشرق زمین گاهواره تمدن» (۱۳۳۷)، «اثبات وجود خدا» (۱۳۳۹)، «انتقال علوم یونانی به عالم اسلام» (۱۳۴۲)، «یونانیان و
بربرها – ۲ جلد» (۱۳۴۳)، «تاریخ نجوم اسلامی» (۱۳۴۹) و ده‌ها کتاب ترجمه شده دیگر.
گستره ترجمه‌های او شامل تاریخ، تفسیر، حدیث، کلام، فلسفه، پزشکی، علوم اجتماعی و…
بود.
از احمد آرام نزدیک به یکصد و پنجاه اثر ترجمه‌ به‌جای مانده است.

در سال ۱۳۶۱ انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی کتاب «آرام نامه» را که شامل مجموعه مقالات علمی و
ادبی استادان و دوستداران احمد آرام بود، به او ارمغان کرد.
این کتاب به کوشش و مقدمه دکتر مهدی محقق منتشر شد.
کتاب «گوهر عمر» نیز گفت‌وگوی مفصل پیروز سیار با استاد آرام است که شامل خاطرات و دیدگاه‌های او درباره اصول
و چارچوب‌های ترجمه است (نشر نی– ۱۳۸۱).
استاد آرام عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بود و در تدوین دایره‌المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، شرکت داشت.

کتاب های احمد آرام

ترجمه‌های که گستره وسیعی از کلام و فلسفه و تاریخ و علوم اجتماعی را در برداشت، زبانی استوار و
نثری شیوا دارد و از نمونه‌های برجسته معادل‌یابی درست و روشمند برای اصطلاحات علمی است.
سرانجام این مترجم و آموزگار سخت کوش ۱۲ سال پیش در نیمه فروردین ۱۳۷۷ در سن ۹۴ سالگی در حالی
که برای دیدار فرزندش به آمریکا رفته بود، درگذشت.
پیکر او را به ایران انتقال دادند و در زادگاهش به خاک سپردند.
یادش گرامی باد.

منابع

آرام نامه/ به کوشش دکتر مهدی محقق / انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی– ۱۳۶۱

ایبنا