روش های درمان اسراف و خرج کردن اضافی

 اعتدال و میانه‌روی در زندگی رمز موفقیت است. شاید دانستن این جمله به شما کمک کند بهتر بتوانید درک کنید که چرا در اسلام تا این اندازه به نهی از اسراف و امر به صرفه‌جویی تأکید شده است؟

اسراف به معنی تجاوز از حد و زیاده‌روی کردن و صرفه‌جویی به‌معنای استفاده صحیح و آگاهانه است. بنابراین هر انسانی اگر بتواند درصدی از تجملات زندگی کم کند و میانه‌روی را در همه حال مدنظر قرار دهد توانسته یک قدم به داشتن یک زندگی حسابگرانه و موفق نزدیک شود. ایجاد هماهنگی مالی در زندگی مشترک اهمیت فراوانی دارد و اگر یکی از این زوجین بخواهد خارج از چارچوب و حد تعیین شده عمل کند ممکن است مدام درباره مسائل مالی بین زن و شوهر جنگ و دعوا راه بیفتد و آرامش کانون گرم خانواده به هم بخورد.

دعواهایی که ریشه در مسائل اقتصادی دارند معمولا به‌خاطر داشتن یا نداشتن پول نیست بلکه بر سر مدیریت مالی ضعیف در خانواده است. بهزاد تریوه، متخصص روانشناسی و مشاور خانواده، عضو انجمن روانشناسی بالینی ایران می‌گوید برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلاتی، زن و شوهر با حفظ آرامش خانواده باید تلاش کنند هزینه‌ها را به‌گونه‌ای کنترل کنند که هم خرج‌های ضروری انجام شود و هم پس‌اندازی صورت بگیرد. این هفته شما راهکارهای ایشان را برای خروج از عادت به ولخرجی در خانواده‌ها می‌خوانید.

برای آینده خود هدف‌گذاری کنید

همه پولی که در حساب بانکی‌تان موجود است برای خرید کردن نیست. به‌خصوص امروزه که بیشتر خرید‌ها با کارت‌های اعتباری انجام می‌شود خطر اینکه میزان خرید از بودجه تعیین‌شده فرا‌تر برود بسیار زیاد است.

بنابراین سعی کنید برای آینده اقتصادی خود و خانواده‌تان هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی کنید. اکثر افراد ولخرج جزو آن دسته‌ افرادند که برای مسائل اقتصادی خود برنامه خاصی ندارند و به تنها چیزی که فکر نمی‌کنند پس‌انداز کردن است حتی به این منظور که با اندکی پس‌انداز و افزایش موجودی بتوانند کالا و جنس بهتر و کاربردی‌تری را تهیه کنند. خریدهای کوچک، ارزان، غیرضروری و بیش از حد روزمره این افراد را راضی می‌کند.

تغییر دادن چنین الگویی جز با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری و اولویت‌بندی امکان‌پذیر نیست. به این ترتیب که مشخص کنید تا آخر‌ماه قرار است چه اندازه خرج و چه اندازه پس‌انداز کنید. ممکن است این پس‌انداز خیلی ناچیز باشد اما باید وجود داشته باشد. برای بدهکاری‌ها و تسویه آنها هم باید برنامه‌ریزی داشته باشید. این بدهکاری می‌تواند اقساط وام بانکی یا قرض باشد.

همسرتان را به بینش برسانید

گاهی شخصی که ولخرجی می‌کند گمان نمی‌کند که ولخرج است چون به این سبک عادت کرده است. بنابراین سعی کنید او را به این بینش و آگاهی برسانید که الگوی اقتصادی‌ای که در پیش گرفته دچار مشکل است. به این ترتیب که فهرستی از میزان نیازهای روزانه و ماهانه خود را تهیه کنید و در اختیارش قرار دهید. او را قانع کنید که هزینه کردن بیشتر از این حد فراتر از نیازهای ضروری و شماست و ولخرجی محسوب می‌شود.

همدلانه او را متقاعد کنید

هنگامی که سعی در قانع کردن او دارید نگذارید او حس کند که شما سعی در متهم کردن و مقصر نشان دادن او دارید. موضوع را به‌گونه‌ای مطرح کنید که او با تمام وجودش حس کند که شما از روی دلسوزی، آینده‌نگری و مسئولیت‌پذیری سعی در تغییر اوضاع دارید مثلا به او بگویید: «من درک می‌کنم که تو برای فراهم کردن رفاه بیشتر من و فرزندانمان فلان مقدار در‌ماه صرف خرید فلان وسیله کردی اما به‌نظرت بهتر نیست از خرید یک‌سری وسایل غیرضروری صرف‌نظر کنیم و با پس‌انداز کردن فلان مقدار امکانات ضروری‌تر و بهتر را فراهم کنیم؟ مثلا برای خرید خانه، ماشین یا… مبلغی در‌ماه پس‌انداز کنیم».

او را به فکر فرو ببرید

هنگامی که درباره ولخرجی و عادت‌های نادرست همسرتان می‌خواهید با او صحبت کنید حواستان باشد در او احساس گناه به‌وجود نیاورید. باید در یک فضای آرام او را متقاعد کنید که برای ترک عادت نادرستش تلاش کند. مثلا اجناسی که چند‌ماه اخیر خریداری کرده و استفاده چندانی هم از آنها نکرده را مقابلش قرار دهید و از او بخواهید برای خودش توضیح دهد که هر کدام از آنها را برای چه منظور و چه استفاده‌ای خریده و چرا پس از گذشت چند‌ماه هنوز از آنها استفاده نکرده است. این کار سبب می‌شود او عمیق‌تر و آگاهانه‌تر نسبت به مشکل خود فکر کند.

بخواهید با شما مشورت کند

با همدیگر قرار بگذارید که برای خرید وسایل مورد نیازتان با هم مشورت کنید و درصورتی که هر دو طرف با خرید آن موافق بودید آن را تهیه کنید. سعی کنید هنگامی که از او می‌خواهید با شما مشورت کند او تصور نکند که شما برای اینکه در مسائلی که مربوط به اوست دخالت کنید چنین پیشنهادی به او می‌دهید بنابراین کاملا دوستانه از او درخواست کنید. فراموش نکنید هنگامی که خودتان هم قصد خرید دارید حتما با او مشورت کنید.

بخواهید کارت اعتباری‌اش را به شما بدهد

اگر همسرتان واقعا نمی‌تواند جلوی ولخرجی خود را بگیرد به او پیشنهاد دهید که کارت اعتباری خود یا درآمدماهانه‌اش را به شما بسپارد و شما طبق برنامه‌ریزی و هدفگذاری که با هم انجام داده‌اید میزان پول مورد نیاز او برای هزینه‌های روزانه را در اختیارش قرار دهید و مابقی را پس‌انداز کنید. این مسئله نباید جنبه امری و تنبیهی داشته باشد بلکه باید کاملا در سایه همدلی بیان شود به‌گونه‌ای که همسرتان حس کند که شما برای کمک به او و بهبود وضعیت موجود تلاش می‌کنید نه به این منظور که اختیارات و قدرت را از دست او گرفته و خودتان به‌دست بگیرید.

او را به پس‌انداز کردن تشویق کنید

در مرحله اول از او بخواهید پولی که صرف خریدهای کوچک و غیرضروری می‌کند را پس‌انداز کند و با خریدن وسیله‌ای بهتر از خرید خود بیشتر بهره ببرد. به این ترتیب او آرام‌آرام یاد می‌گیرد به امید به‌دست آوردن کالایی ارزشمندتر و کارآمدتر با وسوسه خرید خود مبارزه کند.

بعد از گذشت چند‌ماه که او توانست از عهده این کار بربیاید اینگونه برایش توضیح دهید که ممکن است در آینده شرایطی برایتان ایجاد شود و مجبور باشید هزینه‌هایی را برای مسائلی که در برنامه‌ریزی‌های خود آن را پیش‌بینی نکرده‌اید بپردازید و داشتن پس‌انداز یکی از بهترین راه‌ها برای کم‌کردن اضطراب و فشارهای روانی ناشی از مسائلی است که نمی‌توان آنها را پیش‌بینی کرد. به او بگویید که لازم نیست میزان پس‌انداز حتما مبلغ زیادی باشد. حتی یک مبلغ اندک هم می‌تواند شروع پس‌انداز کردن باشد. مثلا اینگونه از او بخواهید: «مایلی میزان پولی که برای خرید فلان چیز پس‌انداز کردیم را برای روز مبادا کنار بگذاریم؟»

پس‌اندازتان را به‌حساب سپرده طولانی‌مدت بسپارید

در مرحله بعدی سعی کنید پول‌های نقدی که پس‌انداز کرده‌اید که را به‌حساب سپرده طولانی‌مدت بسپارید که برای خرج کردن آن وسوسه نشوید البته این مسئله حتما باید با مشورت و آگاهی دوطرف انجام شود. بهتر است حساب سپرده‌ای که پس‌انداز خود را در آن قرار می‌دهید یک حساب مشترک باشد تا هم شما و هم همسرتان برای پس‌انداز کردن انگیزه و دلگرمی لازم را به‌دست بیاورید.

برای پس‌اندازتان هم هدف‌گذاری کنید

نگه داشتن پول اگر با هدف‌گذاری مشخصی نباشد خود می‌تواند سبب ایجاد وسوسه خرید و ولخرجی شود. با مشورت همدیگر تعیین کنید که میزان پس‌اندازتان را به چیزی قرار است اختصاص دهید. مثلا این پول را برای خرید یا تعویض خانه و ماشین یا سرمایه‌گذاری در موردی خاص درنظر بگیرید.

حساب خرج و دخل‌تان را داشته باشید

سعی کنید حساب و کتاب زندگی‌تان را به‌صورت مکتوب بنویسید. هنگامی که برنامه‌ریزی‌های مالی‌تان به‌صورت ذهنی است نمی‌توانید کنترل دقیقی روی آن داشته باشید. در جدولی هزینه مسکن، خوراک، پوشاک، اقساط بانکی، قبض‌های ماهانه و… را یادداشت کنید. مبلغی که برای این امور باید بپردازید را از درآمد ماهانه خود کسر کنید. سایر وسایل و لوازمی مورد نیازتان را به‌ترتیب اولویت مشخص کنید. درصدی از مبلغی که برایتان باقی‌مانده را صرف تهیه آنها کرده و نهایت تلاش‌تان را بکنید که آخر هر‌ماه هر چقدر که می‌توانید پس‌انداز داشته باشید مثلا مبلغی را مشخص کنید و با همسرتان قرار بگذارید که هر دو نفرتان تلاش کنید از خرید یک سری وسایل غیرضروری صرف‌نظر کنید تا بتوانید آخر‌ماه این مقدار را پس‌انداز کنید. برای راحتی بیشتر می‌توانید از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های حسابداری در منزل هم استفاده کنید.

پولتان را به اجناس ارزشمند غیرقابل خرج تبدیل کنید

افراد به‌طور طبیعی میل دارند هنگامی که پولی در اختیار دارند آن را جهت رفاه بیشتر خرج کنند. اگر شما یا همسرتان نمی‌توانید از وسوسه خرج کردن پول نقد خود جلوگیری کنید می‌توانید وجوه نقد خود را به طلا، سکه، اوراق بهادار، سهام و… تبدیل کنید که به راحتی قابل خرج کردن نباشد.

بخشی از تفریحات خود را در خانه انجام دهید

به جای اینکه امکاناتی را با خرج کردن پول و هزینه زیادی در بیرون از منزل فراهم کنید سعی کنید با کمی پس‌انداز وسایل مورد نیازی را بخرید که به شما امکان می‌دهد آنها را در منزل با هزینه کمتری تهیه کنید مثلا به جای اینکه هفته‌ای ۲یا ۳برای تفریح به رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌های گران‌قیمت بروید می‌توانید پول‌هایتان را پس‌انداز کنید و یک دستگاه قهوه‌ساز، کیک‌پز، کباب‌پز و… بخرید و خودتان با هزینه کمتر آنها را در منزل تهیه کنید.

جوگیر نشوید

گاهی یک اتفاق خوب باعث می‌شود افرادی که زیادی حساب جیبشان را ندارند دست به کارهای غیرمعقولی بزنند. فرض کنید با همسرتان در جمعی نشسته‌اید و او خبر خوشی می‌شنود یا در یک مسابقه برنده می‌شود یا یک چیزی که مدت‌ها منتظرش بوده برایش اتفاق می‌افتد و ناگهان تصمیم می‌گیرد کل افرادی که حضور دارند را به صرف شام مهمان کند. در چنین مواقعی کاملا حواستان به او جمع باشد. به او کمک کنید هیجان خود را کنترل کرده و ماجرا را به‌گونه‌ای مدیریت کنید که دچار اسراف نشوید.

برای فرار از ناراحتی به خرید نروید

بعضی افراد عادت دارند هنگامی که دلشان گرفته یا اتفاق ناخوشایندی برایشان افتاده برای اینکه حس بهتری پیدا کنند دست به خرید کردن می‌زنند و این کار احساس آرامش و لذت خاصی به آنها می‌دهد. اگر همسرتان چنین عادتی دارد بعد از اتفاقات ناخوشایند و مشاجرات خانوادگی نگذارید تنهایی بیرون برود. با همراهی کردن او هم می‌توانید از ادامه پیدا کردن بحث و مجادله جلوگیری کنید و نگذارید کار به قهر و آشتی بکشد و هم می‌توانید از ولخرجی‌ و خریدهای بیهوده او جلوگیری کنید.

برای تفریح کردن به مراکز خرید نروید

بعضی زوج‌های جوان عادت دارند هنگامی که حوصله‌شان سر رفته یا اینکه کمی دلشان گرفته بدون هیچ قصد قبلی برای تفریح بیرون می‌روند و ناخودآگاه بدون اینکه چیزی نیاز داشته باشد دست به خریدهای غیرضروری می‌زنند. خرید کردن اگر به‌صورت معقول و در حد متعارف و مورد نیاز باشد برای بهداشت روانی انسان‌ها مفید است اما این مسئله نباید از حد بگذرد و به شکل ولخرجی دربیاید. بنابراین اگر شما یا همسرتان چنین عاداتی دارید سعی کنید در چنین مواقعی به جای گشت‌زدن بیهوده در مراکز خرید برای تفریح به پارک یا سینما بروید.

ایران