حکایت یک کاهش وزن عجیب !! و نگاه متخصصان

«فرشاد سپاسی» جوان ۳۲ ساله‏ای که مهمان این هفته ما در «میزگرد تغذیه» است، توانسته طی ۶ ماه وزنش را از ۱۰۸ به ۵۷ کیلوگرم برساند. او می‏گوید: «حالا به این حرف بوعلی سینا اعتقاد پیدا کرده‌ام که می‏گفت هرچه در حد نیاز و متعادل بخورید، داروی شما و محافظ جانتان خواهد بود و فراتر از آن کاهنده جسم و جانتان! من مدتی از این موضوع غافل بودم و قاتل را وارد جانم کرده بودم.» شیوه این کاهش وزن عجیب و غریب را در گفت‌وگوی ما با ایشان و نظر متخصصان «سلامت» درباره کاهش وزن?شان را در همین صفحه بخوانید…

آقای سپاسی از عادت‌های تغذیه‌ای قدیمی و ناسالمش می‌گوید:

در یک وعده ??? هزار تومان کله‌پاچه می‌خوردم!

سلامت: آقای سپاسی! چه شد که چاق شدید؟

از دوران دبیرستان علاقه زیادی به شغل مدیریت در رستوران داشتم. به‌همین دلیل در خانه آشپزی و از ترکیب موادغذایی مختلف غذای جدیدی تهیه می‏کردم. شاید یکی از دلایل چاقی‌ام همین باشد چون پنیر و خامه از اجزای اصلی تشکیل‏دهنده غذاهایی بود که می‌پختم. حدود یک سال و نیم هم بود که بیش از ۶ روز در هفته فست‏فود می‏خوردم و فقط جمعه‏ها آن هم زمانی که خانه بودم، غذای خانگی مصرف می‌کردم البته با تغییراتی کوچک در آن. به طور مثال، اگر غذا لوبیاپلو یا قورمه‏سبزی بود، به آن سوسیس یا نصف قالب کره اضافه می‏کردم چون به عطر و بوی غذا اهمیت زیادی می‏دهم. وابستگی شدیدی به فست‏فود داشتم و با وجود آنکه در محل کارم ناهار می‌دادند، خودم فست‏فود هم سفارش می‏دادم.

سلامت: میان‏وعده در برنامه غذایی شما جایی نداشت؟

چرا، اما من ولع زیادی برای خوردن داشتم، بوی غذا وسوسه‏ام می‏کرد. وقتی از نزدیک ساندویچ‏فروشی رد می‌شدم، حتی اگر ساعت غذاخوردن نبود، حتما ۲ تا ساندویچ سفارش می‏دادم. تمایل زیادی به خوردن تنقلات داشتم و تقریبا هر ۲ روز در میان چیپس و پفک می‏خوردم. از آنجا که اشتهای زیادی داشتم، اگر دوستان قصد داشتند برای صرف ناهار یا شام بیرون بروند، به من زنگ می‏زدند تا همراهشان بروم. اگر آنها همبرگر انتخاب می‏کردند، من دوبل چیزبرگر با سیب‏زمینی که ۲ برابر میزان معمول روی آن پنیر بود، سفارش می‏دادم. یکبار وقتی با ۲ تا از همکاران به یک طباخی رفتیم، حدود ۲۵۰ هزار تومان کله‏پاچه خوردیم و برای رفع چربی، ۳ شیشه آبغوره! بعد از آن به یکی از قدیمی‏ترین معجونی‏های تهران رفتیم و معجون خوردیم. وقتی به منزل رسیدم، شام هم خوردم. فکر می‏کنم ‏ بدغذایی‏ام از دلایل اصلی چاقی‏ام بود.

سلامت: از اول همین‏قدر پرخور و چاق بودید؟

نه، من ابتدا ۷۳ کیلوگرم بودم. وقتی برای اولین‏بار به شرکت رفتم، در اولین برخورد همکاران اتاق از من پرسیدند چندکیلویی؟ وقتی گفتم ۷۳ کیلو، به خنده گفتند چون به این بخش آمدی، وزنت باید بالای ۱۰۰ کیلو باشد! آن موقع از حرفشان تعجب کردم اما بعدها منظورشان را فهمیدم. وزن بیشتر همکارانم بالای ۱۰۵ کیلوگرم است و تمایل زیادی به خوردن غذا دارند. به مرور به‌ دلیل ماموریت‏هایی که می‏رفتیم و به دنبال آن پرخوری‏ها، وزنم به ۱۱۷ کیلوگرم رسید اما یک سال پیش وزنم ۱۰۸ کیلوگرم شد که به نظرم به دلیل کمترشدن ماموریت‏ها و تحرک بیشتر بود.

سلامت: چه چیز باعث شد به فکر کاهش وزن بیفتید؟

پدرم که کوهنورد است و اندام متناسبی دارد، مدام می‏گفت‏ وقتی به سن تو بودم، شکم به این بزرگی نداشتم! فکری به حال خودت بکن و مراقب سلامتت باش. درواقع این ملامت‏ها و دستیابی به سلامت و رسیدن به اندامی متناسب، انگیزه اصلی من برای کاهش وزنم شد.

سلامت: در آن دوران مشکل خاصی از نظر سلامت نداشتید؟

هر بار که آزمایش می‏دادم، همه چیز طبیعی بود. اضافه وزن بیشتر، روی فعالیت بدنی‏ام تاثیر منفی گذاشته بود. من قبلا ورزشکار بودم و بدنسازی انجام می‏دادم اما از وقتی چاق شدم، ظاهر اندامم از آدم‏های چاق معمولی هم بدشکل‌تر شده بود؛ غبغب چاقی داشتم و در انجام کارها کند بودم، حین فعالیت به‌شدت عرق می‏کردم. مشکل خواب هم داشتم و دچار اختلال تنفسی بودم. نیمه‏های شب از خواب بیدار می‏شدم و در اثر بی‏خوابی سر یخچال می‏رفتم و دوباره غذا می‏خوردم.

سلامت: شما طی ۶ ماه ۵۱ کیلوگرم وزن کم کرده‏اید، چطور این کار را انجام دادید؟

فقط با تغییر در برنامه غذایی! فست‏فود را کاملا حذف کردم و به مصرف غذاهای سالم رو آوردم. حتی به نوعی به غذاهای بیرون حساسیت پیدا کردم. کنترل‌شده‏تر غذا ‏خوردم و سعی ‏کردم بیش‏خواری نکنم. با آنکه علاقه زیادی به نوشیدن نوشابه دارم، سعی می‏کنم فقط وقتی خیلی هوس کردم، آن را بنوشم. قبلا یک نوشابه ۵/۱ لیتری را به‏راحتی می‏خوردم اما حالا فقط در حد یک لیوان و باقیمانده آن آنقدر در یخچال می‏ماند که مجبور می‌شوم دور بریزم. فکر می‏کنم اگر شروع به خوردن کنم، حتما به حالت قبل برمی‏گردم به همین دلیل بر هوس‏ها غلبه می‏کنم. برخلاف گذشته که تحرک کمتری داشتم، الان پیاده‏روی جزو برنامه روزانه‏ام شده است. حدود ۱ تا ۲ ساعت در روز پیاده‏روی می‏کنم. مثلا به جای اینکه سوار اتومبیل شوم، مسیری را تا محل کار پیاده می‌روم و اگر به دلیلی نتوانم این مسیر را پیاده بروم، شب‎ها با پدرم برای پیاده‏روی به پارک می‏رویم.

سلامت: چه تغییرات دیگری در رژیم غذایی‏تان داده‌اید؟

قبلا همراه غذا، ترشی می‏خوردم و در طول روز خیلی کم سبزی و میوه مصرف می‏کردم اما حالا زیتون و سبزی حتما باید کنار غذایم باشد. در حد متعادل سس سفید مصرف و اغلب با ماست سس سفید تهیه می‏کنم. روغن کمی برای تهیه غذا به کار می‌برم. به جای نوشابه، دلستر و ماءالشعیر، آب و دوغ می‏خورم. حالا غذای دریایی می‏خورم، البته نه سرخ‌شده بلکه پخته‌شده در فر. به جای اینکه حدود ساعت ۱۱ یا ۱۲ شب شام بخورم، در بیشتر مواقع این کار را حدود ساعت ۷ یا ۳۰/۷ انجام می‌دهم و بیشتر ترجیح می‏دهم غذای شبم، نان، پنیر و گوجه باشد. قبلا اصلا میوه نمی‌خوردم و حتی تمایلی به خوردن خیاری که به سالاد اضافه می‏شد، نداشتم اما الان به غیر از میوه، ۴ تا ۵ ساقه کرفس و مقداری هویج هم می‏خورم. حتی صبح‏ها هنگام رفتن به سر کار، کرفس و به‌جای ساندویچ عصرانه، چای با خرما یا بیسکویت می‏خورم. قبلا عادت به خوردن صبحانه نداشتم اما الان حتی شده ۲عدد بیسکویت سبوس‌دار با نسکافه یا قهوه باید بخورم. برای شیرین‌کردن آن هم نصف بندانگشت نبات اضافه می‏کنم.

سلامت: آیا این سرعت کاهش وزن عوارضی برایتان ایجاد نکرده است؟

راستش خیلی‏ها می‏گفتند این کار روی سیستم سوخت‌وساز بدن و گوارشم تاثیر بدی خواهد گذشت اما خدا را شکر تا حالا هیچ مشکلی برایم به وجود نیامده. تازه با کاهش وزن خواب راحت‏تری دارم و تنفسم راحت‏تر شده است.

نگاه متخصص تغذیه

نظردکتر

سیدضیاءالدین مظهری

درباره سوژه «میزگرد تغذیه»

چرا با کاهش وزن تهاجمی مخالفم؟

سلامت: نظرتان درباره کاهش وزن فرشاد سپاسی چیست؟

آقای سپاسی در مدت ۶ ماه، ۵۱ کیلوگرم وزن کم کرده‏اند؛ یعنی حدود ۵/۸ کیلوگرم در هر ماه. به عبارت دیگر هفته‏ای ۲ کیلو و ۱۲۵ گرم از وزن ایشان کاهش یافته است. اگر با توجه به تراکم چربی‏هایی که به‌علت دریافت انرژی مازاد در طول سالیان در بدن انباشته می‌شود، چاقی‏ها را ارزیابی کنیم، ایشان برای رهایی از بار چربی‏های اضافی باید حدود ۳۵۷ هزار کیلوکالری در طول ۶ ماه سوزانده باشند که این افزایش مصرف انرژی بعید به‌نظر می‏رسد. درحقیقت باید در هر ماه ۵۹ هزار و ۵۰۰ کیلوکالری (روزانه ۱۹۸۳ کالری)، مازاد بر نیاز خود سوزانده باشند تا بتوانند ۵۱ کیلوگرم چربی‏ تجمع‏یافته در بافت‏های بدن را از دست بدهند. با توجه به تجربه‌ها‌ و مطالعه‌هایی که روی حداقل ۳۰هزار فرد چاق انجام‌ شده، کاهش وزن ایشان با هیچ‏یک از معیارهای علمی پذیرفته‏شده مطابقت ندارد. تصور می‏کنم آقای سپاسی دچار اشتباه محاسبه شده‏اند. آنچه باعث کاهش وزن ایشان شده، مربوط به حجم غذاهای مصرفی قبلی‏شان و قسمت عمده دیگر از دست‏رفتن آب بدن به دلیل مکانیسم‏های طبیعی ایجادشده در برابر لاغری شدید و همچنین تحلیل عضلات و تراکم استخوان است. هرچه کاهش وزن سریع‌تر اتفاق بیفتد، براساس مکانیسم‏های ایجاد شده در بدن، آنچه کاهش می‏یابد، چربی نیست بلکه آب بدن است و همچنین عضلات تحلیل می‌روند و سطح املاح در استخوان?ها کم می‌شود.

سلامت: یعنی بیش از اینکه چربی بدن کاهش یافته باشد، بدن ایشان دچار کم‏آبی و تحلیل عضلات شده است؟

احتمالا بله، درواقع اولین عملکرد بدن در صورت کاهش وزن سریع، دفع آب بیشتر و تحلیل رفتن عضلات و کاهش میزان تعداد میتوکندری‏ها (کوره‏های سوخت بدن) است تا به این وسیله از مقدار انرژی پایه کاسته شود. با تحلیل عضلات، محیط اسیدی و در این حالت پیام برداشت کلسیم از استخوان صادر می‌شود و از طریق ادرار (افزایش تعداد دفعات دفع)، این ترکیب‏ها از بدن بیرون می‌رود. در چنین شرایطی انتظار می‏رود به دنبال کاهش وزن زیاد، بدن ظاهری بدشکل با پوستی آویزان و شل در نواحی شکم، بازوها و ران‏ها به خود بگیرد.

سلامت: ولی بعد از کاهش وزن، اندام ایشان بسیار متناسب‏تر شده و ظاهر بدی پیدا نکرده‏ است.

در دنیا چاقی را عاملی برای تخریب سلامت و از بین رفتن تناسب اندام انسان‏ها، به‏خصوص جوان‏ها و فراخوان بروز صدها بیماری خطرناک دیگر می‌دانند. از این‌رو پیشگیری از ابتلا به آن اهمیت بیشتری دارد تا درمانش. اگر فردی دچار اضافه‌وزن شده و می‏خواهد از آسیب انرژی ‏انباشته‌شده به‌صورت چربی نجات یابد، باید با صبر، تحمل و برنامه‏ریزی و تامین ریزمغذی‏ها این کار را انجام دهد. آقای سپاسی می‌گویند دچار هیچ مشکل خاصی نشده‏اند، اما تصور می‏کنم قسمتی از گفته‌‏های ایشان در مورد خورد و خوراک قبلی‏شان و نحوه اجرای روند کاهش‌وزن، با واقعیت‏های علمی همخوانی ندارد. در تمام روش‏های علمی، کاهش وزن تهاجمی و صاعقه‏آسا منع شده است زیرا عوارض بی‌شمار و خطرهای زیادی دارد و هنوز فرد از چاله چاقی درنیامده، به چاه عمیق‏تر عوارض جانبی ناشی از این روش‏های جادویی و خودسرانه سرنگون خواهد شد. حتی اگر بپذیریم آقای سپاسی متفاوت از دیگران است و توانسته بدون هیچ عارضه جسمی و روانی و تغییر در عملکرد غدد درون‏ریز، اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک از بیماری چاقی و رفتارهای ناهنجار تغذیه‏ای رها شود، به هیچ‏وجه روش ایشان به کسی توصیه نمی‏شود زیرا احتمال اینکه اجرای چنین برنامه‏هایی آثار سوئی به‌بار نیاورد، بسیار کم است.

سلامت: یعنی کنار گذاشتن عادت‏های بد و حذف فست‏فود از برنامه غذایی در کاهش وزن این آقا موثر نبوده است؟

گرچه تغییر شیوه غذاخوردن و روش زندگی و حذف موادغذایی بی‌ارزش و سرشار از انرژی و هله‏هوله‏ها در کاهش میزان دریافت انرژی‏های روزانه بسیار تاثیرگذار و قابل‌تقدیر است، اما سرعت کاهش وزنشان طی ۶ ماه نه‏تنها موردتایید نیست، بلکه باور و قبول آن هم بسیار سخت است.
۳ ماه رژیم، زمان کوتاهی برای نتیجه‏گیری قطعی است و احتمال بازگشت به وزن قبل یا شاید بیش از آن هم وجود دارد. به‌هر حال آقای سپاسی بدون درنظر گرفتن نیاز بدن، اقدام به کاهش وزن کرده‏اند. علاوه بر این، تغذیه نامتعادل گذشته نیز عامل تهی‌شدن سلول‌ها از ریزمغذی‌های کلیدی بوده که دیر یا زود مکانیسم‌هایی را در بدن به کار می‌اندازد که آثار آنها یکی بعد از دیگری خود را نشان خواهد داد. شاید با درنظرگرفتن این رخدادهای احتمالی، پزشک مصرف مولتی‌ویتامین‌ را برای ایشان تجویز کرده است. درضمن انتظار می‌رود بعد از مدتی ولع غیرقابل کنترل دوباره بروز کند و تمام آنچه به دست آورده‌اند، از بین ببرد. در گذشته تصور می‌شد علت چاقی شکم‌پرستی افراد است و بافت چربی، بافتی پاسیو (غیرفعال) است و بدون هیچ فعالیتی در بدن تجمع می‏یابد درحالی که امروزه مشخص‏شده بافت چربی مانند یک غده درون‏ریز در بدن هورمون‏هایی تولید می‏کند که عملکرد هورمون‏های متعددی که بر متابولیسم بدن موثرند، تحت‏تاثیر قرار می‏دهد درنتیجه فرد اشتهای بیشتر و ولع سیری‌ناپذیری برای غذاخوردن پیدا می‏کند. از این‌رو، این تصور که افراد چاق شکمو هستند، درست نیست.

نگاه متخصص قلب و عروق

کاهش وزن شدید برای قلب ضرر دارد!

دکتر محمدرضا رجبی

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

ابتلا به چاقی بر سیستم قلبی – عروقی تاثیر می‏گذارد. بروز چاقی، بار و فعالیت قلب و از سوی دیگر احتمال ابتلا به بیماری‏هایی مانند دیابت، فشارخون، چربی خون و… را افزایش می‏دهد. معمولا رژیم غذایی و تکنیک‏هایی برای افزایش فعالیت بدنی‌ای که منجر به مصرف بیشتر انرژی می‏شود، برای کاهش وزن مطرح‌اند اما رژیم‏های غذایی سفت و سخت عوارض زیادی دارند. در این شرایط، این افراد به همان سرعتی که وزن کم کرده‏اند، در معرض خطر بازگشت وزن اولیه یا حتی بیش از آن هستند. درست است که این آقا قبلا تغذیه خوبی نداشته‏اند ولی وزن هیچ‌کس فقط با حذف فست‏فود از برنامه غذایی این مقدار کم نمی‌شود. به نظر می‏رسد ایشان محدودیتی در دریافت بسیاری از منابع انرژی برای خود در نظر گرفته‏اند که باعث کاهش وزن ۵۱ کیلوگرمی‌شان در این مدت کم شده است. کاهش یا حذف بخشی از منابع تغذیه‏ای و ریزمغذی‏هایی مانند منیزیم، کلسیم، فسفر، پتاسیم و الکترولیت‏هایی که برای متابولیسم پایه بدن و قلب لازم است و حذف یا کاهش آنها، فرد را مستعد آریتمی و اختلال در عملکرد قلب می‏کند. علاوه بر این، احتمال تحلیل سیستم عضلانی و به‌تبع آن تحلیل قوای فیزیکی افزایش می‏یابد. هرچند سیستم قلبی – عروقی، وزن پایین را راحت‏تر تحمل می‏کند اما کاهش وزن شدید هم می‏تواند عوارض قلبی به‌دنبال داشته باشد. آقای سپاسی به‌تدریج وزنشان به
۱۰۸ کیلوگرم رسیده و باید به همان شیوه هم وزن کم می‌کردند. با توجه به قد این آقا که ۱۷۸ سانتی‏متر است، وزن فعلی ۵۷ کیلوگرم برایشان کم است و احتمال قرارگرفتنشان در معرض سوءتغذیه زیاد است بنابراین توصیه می‌شود حتما به یک متخصص تغذیه مراجعه کنند تا از این نظر بررسی شوند.

نگاه فلوشیپ خواب

چاقی چگونه خواب را مختل می‌کند؟

دکتر خسرو صادق‌نیت

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

اختلال خواب در افراد چاق به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند و شایع‌ترین و مهم‌ترین علت آن، شیوع بالاتر اختلال‏های تنفسی حین خواب است. خروپف شبانه نشانه‌ای است که از آن باید به‌عنوان زنگ خطری برای سلامت یاد کرد. اگر خروپف همراه با قطع تنفس باشد، احتمال وجود اختلال تنفسی به شدت افزایش می‌یابد. علت دیگر اختلال خواب افراد چاق، پرخوری قبل از خواب است؛ به‏خصوص اگر این غذا حاوی گوشت زیاد و چربی باشد. با توجه به شرایط آقای سپاسی، احتمال دارد علت بیدارشدن ایشان در شب علاوه بر پرخوری، اختلال‏های تنفسی حین خواب باشد. در این شرایط یکی از نکته‏های مهم در بهداشت خواب، پرهیز از مصرف غذای سنگین قبل از خواب است. افرادی که در خوابیدن مشکل دارند، باید قبل از خواب، شام سبک صرف کنند و محتوای شامشان، بهتر است بیشتر کربوهیدرات باشد. آنها باید از مصرف نوشابه، شکلات، چای و قهوه قبل از خواب پرهیز کنند. یکی دیگر از علل اختلال‌ خواب در افراد چاق، افزایش احتمال ابتلای آنها به بیماری‌های قلبی، فشارخون، مشکلات گوارشی مانند ورم و زخم معده است. ابتلا به این بیماری‌ها و مصرف داروها برای درمان آنها نیز می‌تواند روی کیفیت خواب تاثیر منفی بگذارد که بیمار باید مشکل خود را با پزشک در میان بگذارد.

نگاه فوق‌تخصص خون و انکولوژی

رابطه کاهش وزن و سیستم ایمنی

دکتر آرش جنابیان

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

معمولا کاهش وزن سریع، با محدودکردن کالری دریافتی یا سوزاندن انرژی تجمع‏یافته در بدن به صورت چربی اتفاق می‏افتد. اگر سرعت از دست دادن وزن سریع باشد، می‏تواند جذب عناصر لازم برای خونسازی بدن از جمله آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک را تحت‏تاثیر قرار دهد. بسیاری از افرادی که به سرعت وزن کم می‌کنند، محدودیت بیشتری در دریافت بسیاری از موادغذایی برای خود قائل شده‌اند اما این کار باعث می‌شود عناصر لازم برای خونسازی در اختیار بدن قرار نگیرد و درنتیجه احتمال افت ناگهانی و نابجای تعداد و حجم گلبول‏ها یا ایجاد نقص و ضعف در سیستم ایمنی به‌طور غیرمستقیم افزایش می‏یابد. به دلیل تاثیر وزن بر عملکرد خونسازی بدن به متخصصان توصیه می‏شود قبل از هر اقدامی، CBC بیمار (تعداد گلبول‏های قرمز، سفید، پلاکت‏ها و ظاهر گلبول‏های قرمز از نظر حجم متوسط سلولی و هموگلوبین هر سلول)، میزان ذخایر آهن بدن (فریتین)، اسیدفولیک و B12 را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنند. با توجه به اینکه آقای سپاسی طی ۶ ماه، ۵۱ کیلوگرم وزن کم کرده‏اند، احتمال اینکه بخش مهمی از ذخایر موردنیاز بدنشان از دست رفته باشد، زیاد است.