پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳
درخواست تبلیغات

صمیمیت و همدلی محور بقا ی خانواده

اشتراک:
صمیمیت و همدلی محور بقا ی خانواده مهارت های زندگی
یکی از مباحث مهمی که در موضوع قوانین مربوط به خانواده همواره مطرح است این است که آیا در آموزه های دینی که منشأ قانونگذاری کشور ما به شمار می رود؛ اولویت با رعایت و مصونیت حقوق نهاد خانواده است یا اعضای آن؟ * نرگس ایزدی، دکترای حقوق عمومی در این باره می گوید: به […]

یکی از مباحث مهمی که در موضوع قوانین مربوط به خانواده همواره مطرح است این است که آیا در آموزه های دینی که منشأ قانونگذاری کشور ما به شمار می رود؛ اولویت با رعایت و مصونیت حقوق نهاد خانواده است یا اعضای آن؟

* نرگس ایزدی، دکترای حقوق عمومی در این باره می گوید: به نظر من، تکیه آموزه های دینی برحفظ وحمایت از نهاد خانواده است. به تعبیر دیگر شخصیت حقوقی خانواده با توجه آن به حفظ و حمایت ازحقوق اعضای خانواده، یکسان و لازم و ملزوم یکدیگر و دوروی یک سکه اند. همان گونه که در آموزه های فقهی، حقوقی؛ کل خانواده، به عنوان یک شخصیت حقوقی با ارزش و مؤثر در رشد و تعالی جامعه مورد عنایت ویژه قرار گرفته است، شخصیت حقیقی اعضای خانواده نیز مورد حمایت و توجه خاص واقع شده است؛ چنانکه افزون بر بیان حقوق وتکالیف مستقل و مشترک زن و مرد، حقوق فرزندان نیزحتی پیش از تولد و در دوران جنینی توجه شده است.
وی درادامه می افزاید: با توجه به اینکه طبق اصل چهارم قانون اساسی کشورمان، تقریر تمامی قوانین و مقررات، باید منطبق با موازین شرعی و اسلامی باشد، می توان گفت دیدگاه حقوقی -قانونی نسبت به خانواده، به نوعی بیانگر جایگاه خانواده، مبتنی بر آموزه های دین مبین اسلام می باشد.

تا آنجا که در مقدمه قانون اساسی، که از آن به منشور قانون اساسی تعبیر می شود، مهم ترین محور های کلیدی تدوین این قانون، که محور تقریر اصول بنیادی قانون اساسی هم قرار گرفته اند، مطرح شده است. از جمله این محور های کلیدی که به طور شفاف و با صراحت کامل، مورد توجه ویژه قرار گرفته، این است که: «خانواده به عنوان واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد وتعالی انسان معرفی شده است.» این مساله، به وضوح بیانگر جایگاه مقام و منزلت قابل ملاحظه خانواده در جامعه اسلامی می باشد، پس تعامل جامعه و خانواده و تأثیر و تأثر این دو بر یکدیگر، ضرورتی انکار ناپذیر بوده و رشد وتعالی هر یک در گرو رشد و تعالی دیگری است.

* دکتر عباس شیخ الاسلامی وکیل پایه یک و استاد دانشگاه نیز معتقد است: از آنجا که قوانین مدنی ما مربوط به ۸۰ سال پیش است، تاکنون تحقیقی برای این موضوع انجام نشده و ما تفکیکی بین این دو مساله نمی بینیم. حتی قانون گذار ما با این نگاه به قوانین توجه نکرده است تا بداند مصالح نهاد خانواده اولویت دارد یا اعضای آن؛ البته با توجه به قوانین مدنی می توان دریافت که گاه از خانواده حمایت شده و زمانی از اعضای آن. چنانکه در قوانین مربوط به حضانت از فرد به عنوان کودک و از والدین هر دو حمایت کرده و در بحث ترک انفاق نیز از زوجه حمایت کرده است.

نیازمند قوانین شفاف هستیم

بی تردید کاستی های موجود در قوانین، از دلایل چالش های خانواده است، چنانکه صاحب نظران بارها برتغییر وبازنگری قوانین تأکید داشته اند.
ایزدی از کارشناسان حوزه ودانشگاه در این باره اظهار می دارد: قانونگذاران ازجنبه های متعدد نظیر؛ دفاع از جایگاه خانواده در جامعه، نقش مؤثری دارند. البته اگر چه در قانون اساسی، به عنوان قانون مادر، توجه قابل ملاحظه ای به خانواده شده است. اما به نظر می رسد در قوانین ارگانیک، همچون قوانین مربوط به ازدواج و طلاق و قوانین کار و امور استخدامی هنوز تا رسیدن به حد مطلوب از منظر اسلامی فاصله داریم و در بعضی موارد بنا به مقتضیات زمان، قوانین مربوطه، نیازمند بازنگری است.
دکتر شیخ الاسلامی نیز براین اصل تأکید داشته، می گوید:به باور من باید متناسب با شرایط روز خانواده، قوانین بازنگری و تصویب شود، زیرا در غیر این صورت فقه وحقوق به یک سو وجامعه از سویی دیگر می رود. بنا براین باید جامع تر به مسایل نگاه کرد، البته فقه نیز این توانایی وپویایی را دارد که پاسخگوی شرایط زمان باشد. وی می افزاید: برای آنکه قوانین پاسخگوی شرایط و نیاز های زمان باشند، به اعتقاد من در کنار قانونگذاران باید عده ای از جامعه شناسان، وکلا وقضات وسایر متخصصان هم حضور داشته باشند. نکته دیگر آنکه به نظر من قانونگذاری مهم است، اما کافی نیست. ما به قانونی جامع و شفاف نیاز داریم تا مسایل خانواده حل شود. اما همه مشکلات نیز با قانون حل نمی شود، زیرا در کنار قانون مناسب، نیازمند فرهنگ سازی هستیم.

تکیه براخلاق وایمان

* حجه الاسلام علی اکبرمظاهری، پژوهشگر در حوزه خانواده هم دراین باره اظهار می دارد: به نظر من تنها با اتکا به قوانین نمی توان خانواده را سامان داد، زیرا آنچه خانواده و حرمت آن را حفظ می کند، تکیه بر اخلاق و ایمان است. اگر این روند حاکم باشد، نیاز خانواده به حمایت های قانونی به حداقل می رسد. قانون زمانی کارگشا خواهد بود که اخلاق جوابگوی مشکلات نباشد و این یعنی حدود ده درصد نیاز خانواده. بنابراین خانواده برای شادکامی وموفقیت حدود ۹۰ درصد به اخلاق وایمان نیاز دارد.این آموزه در سیره بزرگان نیز تأکید شده برای مثال، حضرت رسول(ص) در آخرین روزهای عمر پربرکت خود به مردان توصیه می کنند؛ «ای مردم زنان در دست شما امانت هستند» بنابراین، اگر به واقع مردی به همسرش به عنوان امانت نگاه کند دیگر نسبت به او بی حرمتی نمی کند. حضرت محمد(ص)، همچنین درباره مردان به زنان می گویند: اگر سجده برغیرخدا جایز بود من به زنان می گفتم بر همسرشان سجده کنند؛ که این سخنان نشان از تأکید آموزه های دینی بر احترام متقابل است.

شجره طیبه خانواده
گرچه با رشد دانش بشری، بسیاری از مردم از امکانات بیشتر بهره مند هستند، اما اغلب خانواده ها چندان خود را سعادتمند وموفق نمی دانند. واقعاً چگونه می توان، خانواده ای سالم وموفق داشت؟
دکتر ایزدی در پاسخ می گوید: دوام وقوام بنیاد خانواده در هرجامعه ای مبتنی برفرهنگ، عرف و عقاید آن جامعه است. در ایران نیز که مذهب و باورهای دینی، تا حد زیادی، زیر ساخت های فرهنگی و عرف را تحت تأثیر قرار داده، براساس همین آموزه ها عوامل تداوم خانواده، ترسیم گردیده است. البته با استناد به اصل دهم قانون اساسی میتوان گفت؛ دو مولفه مهم «رعایت حقوق» و «اخلاق اسلامی» مبنای اصلی دوام و استواری روابط خانوادگی از عناصر مهم در این زمینه به شمار می آیند؛ که مکمل رفع نیازهای مادی و معنوی افراد و اعضای خانواده خواهند بود. در این مساله می توان به روایتی از امام رضا(ع) اشاره کرد که درمقام راهنمایی شخصی که در امر تزویج دخترش با ایشان مشورت می کرد، فرمودند: «دخترت را به ازدواج فرد با ایمان در آور؛ زیرا در خلال زندگی، چنانچه محبت و علاقه او به دخترت وجود داشت؛ او را اکرام خواهد کرد و در غیر این صورت نیز به او ظلم نخواهد کرد. »
مظاهری نیز در این باره اظهار می دارد: برای داشتن خانواده ای سالم باید اخلاق وایمان را در این نهاد تقویت کنیم، البته بخشی از این مساله را خانواده خود می تواند با برنامه ریزی و آموزش به اعضا انجام دهد. برای نمونه، یکی از ائمه معصومین(ع) می فرمایند :«اگر هفته ای بگذرد و یک روایت از ما به دل مؤمنی نرسد آن دل می میرد». بنابراین خانواده می تواند یک روز در هفته؛ به بحث درباره مفاهیم و آموزه های دینی و اخلاقی بپردازد. همچنین رفتارمتقابل اعضا با یکدیگر و توأم با حیا باشد.
نکته دیگر اینکه؛ والدین در کنترل و رفتار با فرزندان مستبدانه عمل نکنند و از سوی دیگر از وانهادن آنها نیز بپرهیزند. بدین ترتیب با تدبیر و ایمان، نهال خانواده به شجره طیبه تبدیل شده و جامعه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، زیرا اگر خانواده با صفا باشد عطر افشانی آن نیز به جامعه می رسد.

صمیمیت و همدلی محور بقا

سالهاست برنامه ریزان و سیاستمداران حوزه خانواده بر ایجاد خانواده ای متاثر از الگوی دینی تأکید دارند.به اعتقاد نرگس ایزدی؛ بی گمان اگر بخواهیم به طور موجز و رسا و در عین حال کامل و به مصداق «خیر الکلام قل ودل» بهترین الگوی خانواده دینی را از دیدگاه اسلام معرفی کنیم، آن خانواده پر برکت مولای متقیان علی(ع) وحضرت زهرا(س) است که ثمره آن فرزندانی چون حسین(ع) و حضرت زینب(س) هستند، اما متأسفانه در جامعه ما این مساله مورد کم لطفی قرار گرفته و بسیاری از جوانان ما از آن شناخت کاربردی و صحیحی ندارند. در حالی که ضروری است این خانواده مقدس و روابط حاکم بر آن از ابعاد مختلف همانند فرهنگی، عاطفی، اقتصادی و… در سطوح مختلف علمی مورد بررسی قرار گیرد تا از نتایج آن، جامعه بهره مند شود.وی درادامه می افزاید: در یک خانواده مطلوب دینی هرکس در جایگاه خود قرار دارد، در چنین خانواده ای در عین حال که صمیمیت وهمدلی محور ارتباط اعضای آن است، اما هریک در حیطه مشخص خود انجام وظیفه می کنند. به طور مثال زن در چنین خانواده ای هرچند به لحاظ علمی واعتقادی برتر باشد، جایگاه ویژه پدر را اشغال نخواهد کرد. در خانواده مطلوب از منظر اسلام، خانواده متأثر از افکار فمنیستی نیست و ، حق وحقوق بیشتری را به زن اختصاص نمی دهد، البته این نگرش مبتنی بر کرامت انسانی، شامل زن نیز می شود.

جای خالی اندیشه ها
با توجه به آنچه گفته شد اکنون این پرسش مطرح می شود « که چرا تاکنون در ارائه تأسی به الگوی ارائه شده برای خانواده دینی موفق نبوده ایم ؟»حجه الاسلام مظاهری، پژوهشگر؛ در پاسخ می گوید :سالهاست همه ما تاکید داریم خانواده باید براساس آموزه های دینی پایه گذاری شود و الگوی خانواده ما کانون فرخنده زندگی حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) باشد.
بی گمان این سخن و نظر صحیح است، ولی ما در این زمینه فقط به کلی گویی پرداختیم تا حدی که گاه خودمان نیز متوجه نشدیم زیرا کلیات همیشه پاسخگو نیست. حال آنکه باید ابعاد وجودی این بزرگان با جزییات بیان شود. برای نمونه براساس منابع موجود حضرت زهرا(س) نخستین نویسنده در عصر اسلام هستند که کتاب «صحیفه الفاطمه» را نوشته اند. همچنین حضرت امیر(ع) اولین نویسنده مرد در اسلام هستند که «کتاب علی» را نوشته اند. در روایت نیز به این اثر اشاره شده است.از سوی دیگر، بنا بر سیره نبوی(ص) پیامبر آن قدر مهربان بودند که هیچ کس را بی عنایت از لطف خود نمی گذاشتند. چنانکه نقل شده روزی همراه یارانشان از کوه احد عبور می کردند به دوستانشان گفتند: «این کوهی است که ما را دوست دارد وما نیز اورا دوست داریم». این بیانگر آن است که حتی موجود بی جانی نظیر یک کوه نیز بی بهره از لطف ایشان نبودند حال ببینید با اطرافیان چگونه رفتار می کردند. آیا ما نیز اهل لطف ومهربانی هستیم؟ آیا اطرافیانمان را از محبت سرشار می کنیم ؟ این درحالی است که اگر ما نتوانیم مهر و رأفت خودمان را نثار والدین، همسر یا فرزندانمان کنیم آن جای خالی را کس دیگر به نوع دیگر پر می کند. به طور قطع زمانی که مرد نتواند ظرف جان همسرش را از محبت لبریز کند آن زن این کمبود را در جای دیگر جستجو خواهد کرد.

عنصر خلاقیت در آموزه های اخلاقی

حجه الاسلام مظاهری در ادامه بر عنصر خلاقیت در آموزش مفاهیم دینی واخلاقی تاکید کرده و می افزاید:از جمله مسایلی که باعث دلزدگی مردم از برخی مباحث دینی می شود، مطالب تکراری است دیگر آنکه خلاقیت لازم را برای ارائه این مفاهیم غنی نداریم. ما اغلب این رفتارها را در چند روایت داستانی نقل می کنیم، حال آنکه امروزه نیازمند تحلیل و واکاوی بیشتر این رفتارها هستیم. متأسفانه این روند تنها به سیره بزرگان محدود نمی شود. برای نمونه، متن تفسیر المیزان به عربی است و ترجمه فارسی آن نیز چندان امروزی و صریح نیست که مردم عادی نیز از آن بهره ببرند. تلاشی هم برای ترجمه نوین نشده، این درحالی است که ما برای مرحوم علامه طباطبایی؛ همایشها و بزرگداشت های متعددی می گیریم. سایر آثار نظیر «تحف العقول» و «وسایل الشیعه» نیز ترجمه مناسبی ندارند. حال آنکه بسیاری از رمانها و داستان ها به سرعت و مناسب ترجمه شده و در اختیار مخاطب قرار می گیرد. بنابراین لازم است گروهی کتب روایی و منابع ارزشمند دینی را با ترجمه خوب و به زبان امروزین ترجمه کنند تاهمه مردم از آن بهره ببرند.

آموزش احترام به بزرگترها

با نگاهی به ساختار خانواده امروزی می توان جای خالی بسیاری را احساس کرد. از عناصری که نبود آن در روابط خانوادگی ملموس است؛ پدر بزرگها ومادر بزرگها هستند
حجه الاسلام مظاهری با ابراز ناخرسندی از این مسأله اظهار می دارد: به باور من بنا بر یک مرز بندی قراردادی، علاوه براعضای معمول خانواده، پدر بزرگ ومادر بزرگ نیز در این مجموعه قرار می گیرند. این همان ساختار خانواده بود که از گذشته ها وجود داشت، اما در حال حاضر نقش پدر بزرگ و مادر بزرگ کمرنگ شده است. این در حالی است که وجود این اعضا مایه مبارکی خانواده است. بنابراین، چنانچه نسبت به این افراد لطف ومهربانی نشان داده شود، علاوه بر احساس نشاط در پدر بزرگها ومادربزرگها، فرزندان جوان نیز یاد می گیرند چگونه به والدین خود محبت کنند. بنابر سیره بزرگان دین، والدین از جایگاه ارزشمندی بهره مند هستند. چنانکه حضرت رسول اکرم(ص) می فرمایند: «نیکی بر پدر و مادر واجب است، گرچه مشرک باشند». باید تامل کرد؛ قرآن کریم به نکوهش مشرکان می پردازد، بنابراین تأکید به مهربانی به والدین با این بیان، نشانگر توجه وافر به والدین است.

کلام آخر

یک روز ویک مناسبت دیگر سپری شده و مراسم وبرنامه های متنوعی در زمینه آن برگزار می شود. اما ای کاش با تأمل به بحرانهایی که خانواده را تهدید می کند می کوشیدیم با سرمایه گذاری های زیربنایی، بنیاد خانواده را از ثمرات غنای معنوی «الگوی خانواده دینی» بهره مند سازیم.

irantrack.com

گردآوری:
اخبار مرتبط:
فیلم پرشین وی
آرون گروپ
مهارت های زندگی
بیشتر >
آرون گروپس