چه چیز باعث کم خونی می شود؟

کم خونی یکی از شایع ترین اختلالات دنیاست که خیلی از افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند
فقر آهن دلایل مختلفی دارد ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم دلایل کم خونی و هر آنچه
را که به کم خون شدن بدن می انجامد را برایتان به اشتراک گذاریم و هم چنین عوامل متفاوتی
که بر جذب آهن اثر دارند را با هم مرور خواهیم کرد

دلایل کم خونی

کم‌خونی ناشی از فقر آهن، شایع‌ترین کمبود تغذیه‌ای در دنیاست.
بدن انسان بالغ ۲ منبع عمده آهن دارد:۱- آهن عملکردی در هموگلوبین، میوگلوبین و آنزیم‌ها.
۲ آهن ذخیره در فریتین، هموسیدرین و ترانسفرین (پروتئین حامل در خون). آهن بخوبی توسط بدن نگهداری می‌شود.
طوری که حدود ۹۰ درصد آن بازیافت شده و در هر روز دوباره از آن استفاده می‌گردد و باقیمانده از
صفرا دفع می‌شود.

اما همین ۱۰ درصد سهم بسزایی در اعمال مختلف به عهده دارد.
بنابراین باید از طریق غذا تأمین شود وگرنه کمبود آهن عارض می‌شود.
اما از طرفی اضافه دریافت آن باعث بیماری‌های قلبی و سرطان می‌شود! که در مردان و زنان پس از یائسگی
به خطر بیماری‌های مزمن می‌افزاید.آهن غذایی به دو شکل موجود است: آهن هِم که در هموگلوبین (پروتئین انتقال‌دهنده در خون)،
میوگلوبین (در ماهیچه) و بعضی از آنزیم‌ها وجود دارد و آهن غیر هِم که عمدتا در غذاهای گیاهی موجود است
ولی در برخی غذاهای حیوانی به صورت آنزیم‌های غیر هِم و فریتین (ذخیره آهن) نیز یافت می‌شود.

در بالغین طبیعی، بازدهی جذب آهن از روده به خون ۵ تا ۱۵ درصد آهن (هِم یا غیر هِم) موجود
در غذا یا مکمل است.
ولی در کم‌خونی به ۵۰ درصد می‌رسد! اکثر زنان ۲۰ تا ۳۰ درصد بازدهی جذب دارند.
۲ تا ۱۰ درصد غیر هم در سبزیجات و ۱۰ تا ۳۰ درصد معمولا در منابع حیوانی جذب می‌شوند.

دلایل کم خونی

عوامل متفاوتی بر جذب آهن اثر دارند.
ویتامین ث، آهن را در محیط قلیایی بخش‌های پایینی روده کوچک محلول باقی می‌گذارد و باعث افزایش جذب آن می‌شود.
مولکول‌های دیگر غذایی، مثل قندها و اسیدهای آمینه گوگرددار نیز ممکن است ورود آهن را به سلول‌های جذبی روده افزایش
دهند و پروتئین‌های حیوانی گوشت گاو، گوسفند، گوساله، جگر، ماهی و مرغ نیز جذب آهن را می‌افزایند.

با این‌که محتوای آهن شیر انسان بسیار پایین است ولی زیست دسترسی خوبی دارد که به علت وجود لاکتوفرین در
شیر می‌باشد که باعث افزایش جذب آهن می‌شود.
به خاطر همین لاکتوفرین است که شیرمادرخواران، آهن بیشتری از شیر مادر در برابر شیرخشک‌ها در بدن نگه می‌دارند.
پروتئین وی یا لاکتالبومین نیز که در شیر مادر بالاتر از شیر گاو است، ممکن است سبب افزایش جذب آهن
شود.

شدت اسیدیته معده حلالیت و زیست دسترسی آهن غذا را افزایش می‌دهد.
پس افراد آکلریدریا (کمبود ترشح اسید معده)، هیپوکلریدریا (ترشح ناکافی اسید) یا تجویز مواد قلیایی مثل آنتی‌اسیدها با عدم محلولیت
آهن در مایعات معده و دئودنوم می‌توانند با جذب آهن غیر هِم تداخل کنند.
همچنین ترشحات معدی سبب افزایش جذب آهن هِم می‌شود.
در بارداری و شیردهی که نیاز به افزایش تشکیل خون وجود دارد، جذب آهن افزایش می‌یابد.
همچنین در کمبود آهن جذب آهن غیر هِم افزایش می‌یابد.

دلایل کم خونی

فیتات موجود در ه غلات، تانن چای و اگزالات سبزیجات و غیره جذب آهن را پایین می‌آورند.
با این‌که اگر کلسیم زیاد مصرف شود جذب آهن را کم می‌کند، اما از طرفی وجود مقدار کافی از کلسیم
سبب برداشت فسفات، اگزالات و فیتات می‌شود که در غیر این صورت آنها با آهن ترکیب شده و مانع از
جذب آن می‌شوند.
معمولا آهن به غذای شیرخواران به شکل عنصری اضافه می‌شود که قابلیت جذب آن بستگی به اندازه ذرات آهن دارد.
افزایش حرکت روده با کاهش زمان تماس مواد معدنی با سلول‌های دیواره روده سبب کاهش جذب آهن می‌شود.
همچنین اختلال در جذب چربی با ایجاد استئاتوره، جذب آهن و کاتیون‌های دیگر را کاهش می‌دهد.

بیشتر بدانید از درمان انواع کم‌خونی

درمان کم‌خونی‌های ناشی از کمبود آهن، اصلاح شیوه تغذیه است. برای این کار هم باید مصرف
منابع غذایی حاوی آهن را افزایش دهیم.منابع تغذیه‌ای حاوی آهن در ۲دسته قرار می‌گیرند:
غذاهایی که منبع آهن آنها «هم» (آهن به زبان یونانی) است که این نوع آهن در انواع گوشت‌ها
یافت می‌شود؛ مثلا گوشت، مرغ، ماهی و انواع غذاهای دریایی که جذب آهن از این نوع مواد غذایی نسبتا خوب است.

دلایل کم خونی غذاهایی که منبع آهن آنها «غیر‌هم» است که این نوع آهن را می‌توان در انواع سبزی‌ها ازجمله اسفناج،
جعفری و حبوباتی مانند عدس جست‌وجو کرد. ولی جذب آهن از این نوع مواد غذایی کمتر است، به همین
دلیل نقش زیادی در جبران کم‌خونی ندارند و بهتر است افرادی که کمبود آهن دارند از طریق خانواده گوشت‌ها، کمبود آهن خود را جبران کنند.
البته اگر کمبود آهن با تغذیه جبران نشود باید از مکمل‌های غذایی استفاده کنیم که معمولا به‌صورت قرص، کپسول، شربت و آمپول‌های حاوی آهن تجویز می‌شود.

تغذیه و کم‌خونی

برای پیشگیری از کم‌خونی علاوه‌بر داشتن سبک زندگی سالم و انجام ورزش، تغذیه هم نقش مهمی
ایفا می‌کند. اگر بخواهیم دچار کم‌خونی ناشی از فقرآهن نشویم باید حتما از منابع آهن، اسیدفولیک
و ب۱۲ استفاده کنیم که می‌توان آنها رادر لبنیات، میوه و سبزیجات یافت.

البته خانواده گوشت‌ها هم بسیار مهمند زیرا هم منبع غنی از ویتامین ب۱۲هستند و هم آهن.
افرادی که گیاهخوارهستند، ابتدا از لحاظ تامین ویتامین ب۱۲مشکلی ندارند اما بعد ۳ تا ۵ سال
به مرور این ویتامین را از دست می‌دهند و بدین‌ترتیب مشکلاتی مانند کم‌خونی خواهند داشت.

ولی گیاهخوارهایی که از شیر، تخم‌مرغ و لبنیات استفاده می‌کنند معمولا دچار کمبود خاصی در
این زمینه نمی‌شوند.در واقع باتوجه به اینکه کمبود هموگلوبین باعث کم‌خونی می‌شود یکی از
راه‌های جلو‌گیری از آن تقویت بدن با تغذیه مناسب است؛ بنابراین بهترین کار در این خصوص خوردن
غذاهای خونساز است؛ یعنی غذاهایی که طبیعت آنها گرم و مرطوب است؛ مثل دیزی که طبع آن، هم گرم است و هم مرطوب.

میوه‌هایی مانند انگور، به‌ویژه شیره آن هم برای خونسازی‌ بسیار مناسب است. غذاهایی که
سبزیجاتی مانند شنبلیله دارند هم در درمان کم‌خونی بسیار مؤثرند؛ مانند اشکنه.

خوردن کباب و انواع گوشت هم خونساز است. البته برخلاف نظر عموم، مبنی بر خونساز بودن جگر،
جگر خونساز نیست ولی اغلب دوای خوبی محسوب می‌شود، نه غذایی خوب؛ یعنی فرد هنگام بیماری
می‌تواند از آن استفاده کند، ولی به‌عنوان غذای روزانه نمی‌توان زیاد از آن استفاده کرد چون خون را غلیظ می‌کند.
سبزیجاتی مثل کرفس و اسفناج یا غذاهایی حاوی کشک مانند کشک بادمجان و خشکباری مانند پسته و خرما هم بسیار خونساز هستند.

پزشکان ایران / yjc