چه عواملی بر رنگ چشم موثر است؟
حتما در برخی از موارد شنیده اید که مثلا در طول بارداری فلان کار را بکنید فرزندتان
چشم رنگی خواهد شد اما باید بدانید که مهمترین عامل چشم رنگی شدن در کودکان
فقط وراثت و ژنتیک ست ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم برای شما عزیزان
نکات و عوامل تغییر رنگ چشم را مورد بررسی قرار دهیم و این که آیا هر رنگ چشم
چگونه ملانینی دارد در ادامه همراه ما باشید
عوامل تغییر رنگ چشم
این که رنگ چشم شما یا فرزندتان چه خواهد بود، به عامل ژنتیک و وراثت باز می گردد.
به طور ساده تر باید گفت هر فرد دارای دو نوع ژن است که از هر یک از والدین خود
به ارث می برد.
این دو ژن می توانند به هم شبیه یا از هم متفاوت باشند.ژن رنگ تیره بر رنگ روشن همیشه غالب است و به همین دلیل، فردی با دو ژن رنگ قهوهای
یا یک ژن آبی و یک ژن قهوهای، دارای رنگ چشم قهوهای می شود
و تنها در صورتی که
هر دو ژن آبی باشند، رنگ چشم فرزندشان نیز آبی می شود.
در حال حاضر محققان نظریات جدیدی ارایه دادهاند که بر طبق آن حتی چشم فرزند افرادی که هر دو والد چشم قهوهای دارند، می تواند آبی شود.
رنگ چشم از کجا می آید؟
دلیل اصلی رنگی بودن عنبیه چشم، رنگدانه های کوچک ملانین است، اما تیره یا روشن بودن چشم به دو عامل
اصلی ژنتیک و میزان رنگدانه های موجود در عنبیه باز می گردد.
در تمامی چشم ها، بافت پوششی عنبیه دارای رنگدانه مشکی به نام ملانین است.
در صورتی که پراکندگی این رنگدانه ها زیاد باشد چشم فرد تیره و در صورتی که کم باشد، روشن می
شود عوامل تغییر رنگ چشم .
طبق این نظریه چند ژن مسوول تعیین رنگ چشم های یک فرد است.
در این میان برخی ژن ها تاثیر بیشتری می گذارند.
اصلی ترین ژن که تا ۷۴ درصد در شکل گیری رنگ چشم دخیل است ژن OCAZ است.
این ژن، پروتئینی با عنوان P را رمزگذاری می کند که در تولید ملانین نقش دارد و شکل دهنده رنگ
قهوهای، آبی و سبز است.
ژنهای دیگری با اسامی Eycl1، Eycl2 و Eycl3 نیز ژنهایی هستند که نقش فرعی در این میان دارند وسبب بروز
رنگ های مخلوطی مثل سبز مایل به آبی، طوسی مایل به آبی، قهوهای، بلوطی و…
می شوند.
تحقیقات اخیر دانشمندان روی گروهی از افراد چشم آبی نشان داده است، جهشی کوچک در OCAZ می تواند سبب
محدود شدن تولید ملانین عنبیه و آبی شدن چشم شود.
جالب است بدانید که اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود، فرد دچار ناراحتی خاصی به نام
آلبینیسم یا زالی می شود که در اثر آن موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد شد.
دو چشم با دو رنگ متفاوت
شاید شما هم با افرادی رو به رو شده باشید که رنگ دو چشم آن ها با هم متفاوت است.
این اختلال در انسان ها معمولا نادر است، ولی در حیوانات رواج بسیاری دارد و دلیل آن هم متفاوت بودن
میزان ملانین موجود در هر یک از عنبیه هاست.
دلیل اصلی بروز این بیماری جهش ژنی است که می تواند ارثی نیز باشد.
البته برخی داروهای خاص نیز می توانند سبب افزایش یا کاهش مقدار رنگدانه در هر یک از چشم ها شوند.
برخی مبتلایان به این مشکل، برای پوشاندن آن از لنز استفاده می کنند، اما برخی دیگر این حالت را دوست
دارند و با آن به طور طبیعی کنار آمدهاند.
رنگ چشم تغییر می کند؟
طبق تحقیقات وسیعی که در رابطه با زمان ثابت شدن رنگ چشم صورت گرفته است، معلوم شد، رنگ چشم نوزادان
از هنگام تولد تا شش ماهگی در حال تغییر است و دلیل آن هم افزایش یا کاهش ملانین است.
از سوی دیگر برخی از رنگ های چشم در برخی نقاط جهان فراوانی بیشتری دارند؛ به طور مثال رنگ
بلوطی یا خرمایی بیشتر در اروپا دیده می شود و رنگ قهوه ای مایل به مشکی، رنگ غالب در سراسر
جهان است.
رنگ های چشم روشن مانند سبز، آبی و طوسی نیز بیشتر در کشورهای آمریکایی و برخی کشورهای آسیایی نظیر
هند و ترکیه دیده می شود عوامل تغییر رنگ چشم .
بیشتر بدانید از عامل اصلی رنگی شدن چشم انسان
با توجه به دانستههای ما در مورد نقش عنبیه در رنگدار دیده شدن چشم باید بدانیم که عنبیه از دو لایه
به نامهای بافت پوششی(اپیتلیوم) در قسمت عقب و استروما در جلو تشکیل شده است.
اپیتلیوم تنها به اندازه دو سلول قطر دارد و مملو از سلولهای رنگدانهدار سیاه و قهوهای است و دلیل تیرگی چشم برخی افراد است.
مایع شفاف موجود در جلوی قرنیه “استروما” نامیده میشود که مملو از رشتههای کلاژن بدون
رنگ است که در بعضی موارد شامل سلولهای رنگدانهدار ملانین است. در بعضی موارد نیز در این مایع مقدار بیشتری کلاژن وجود دارد.
پل فان اسلمبروک از محققان دانشگاه میشیگان میگوید، وجود رنگدانه در دو ردیف سلول عنبیه و مقدار ذخیره کلاژن در استروما دو عامل اصلی رنگی دیده شدن چشم است.
هنگامی که چشم قهوهای دیده میشود، در واقع استروما یا مایع چشم مملو از سلولهای ملانیندار است که بیشتر نور ورودی را جذب میکنند.
بررسی عوامل تغییر رنگ چشم
در چشمهای فندقی مقدار ملانین در استروما متوسط است و باعث میشود که چشم قهوه ای روشن و در بخش هایی سبز و زرد به نظر برسد.
در چشمان سبز رنگ ملانین زیادی وجود نداشته و همچنین هیچ ذخیره کلاژنی نیز در استروما ندارد.
هنگامی که نور وارد چشم میشود، بخش اعظم آن توسط سلولهای رنگدانهدار جذب شده و ذرات درون
استروما نیز نور را مشابه اثر تیندال که نور آبی تولید میکند پراکنده میکنند.
در نتیجه نور آبی پس از ترکیب با نور قهوهای ملانین به رنگ سبز تبدیل میشود.
اثر تیندال هنگامی قابل مشاهده است که پرتوهای نور با عبور از درون مخلوط سوسپانسیونی و
کلوییدی منعکس شده و باعث تشکیل رنگ آبی میشوند. این پدیده به نوع پراکندگی نور توسط
ذرات موجود در مایع مربوط میشود و ارتباطی با انعکاس نور ندارد.
علت آبی دیده شدن چشمهای آبی رنگ نیز در نوع خود شگفتانگیز است، چرا که تمام نور آبی ساخته اجزاء موجود در ساختار چشم است.
کسانی که چشم آبی دارند، عملا هیچ سلول رنگدانهداری در استروما ندارند و ذخیره کلاژن در چشم
نیز بسیار کم است. استروما اساسا هیچ رنگی ندارد تا اینکه نور وارد آن شود و سپس به محیط
بازتابیده شود. به همین دلیل است که رنگ چشم های آبی و سبز به کیفیت و کمیت نور موجود
در محیط بستگی دارد. این ویژگی در عمل باعث میشود که تقریبا تمام نور ورودی به چشم منعکس
شده و در نتیجه مشابه اثر تیندال، چشم آبی رنگ به نظر میرسد.
چشمهای خاکستری مورد نادری هستند. چشم های خاکستری همانند چشمه های آبی
هیچ گونه ملانین ندارند ولی ذخیره کلاژن بیشتری در ناحیه استروما دارند که با پراکندگی تیندال تداخل دارد و مانع دیده شده رنگ آبی میشوند.
هفته نامه سلامت / yjc