استرس همراه همیشگی زندگی شهری است

این روزها همه با کلمه استرس و اضطراب آشنایی کامل دارند.
استرس و تشویش با زندگی ماشینی به ویژه در کلانشهرها عجین شده است.
شلوغی، آلودگی هوا، ترافیک، عدم امنیت شغلی، بیکاری، گرانی مسکن و بالا بودن اجاره خانه، عدم ثبات اقتصادی و…
از جمله مشکلاتی است که این روزها مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

این مشکلات استرس‌زا فقط به جامعه و ارتباطات اجتماعی ختم نمی‌شود.
خانواده‌ها به دلیل مشغله فراوان وقت کمتری را در خانه صرف می‌کنند و مشکلات یکدیگر را نمی‌شناسند، بنابراین صمیمیت گذشته
بین افراد خانواده جای خود را به استرس و تنش داده است.

رئیس انجمن علمی روانشناسی بالینی درباره استرس می‌گوید: قرن ۲۱ را به نام «قرن استرس» نامگذاری‌ کرده‌اند.
هر چند زمانی این واژه برای مردم غریب بود اما به دلیل آشنایی مردم با استرس، امروزه کمتر کسی پیدا
می‌شود که این مفهوم را نداند و تجربه نکرده باشد.

استرس‌ها ۳ دسته‌اند.
استرس‌های بزرگ مثل سیل و زلزله که عده‌ زیادی را در بر می‌گیرد، استرس‌های فردی مثل تصادف و از دست
دادن شغل یا یکی از نزدیکان و استرس‌های کوچک.
آلودگی هوا، مشاجرات و درگیری‌هایی که به چشم نمی‌آید، ترافیک، سروصدا، بوروکراسی اداری و همسایه‌های آزار دهنده جزو استرس‌های کوچک
هستند که اثر مخرب‌تری بر سلامت روان افراد دارند.

استرس همراه همیشگی بشر است

دکتر فربد فدایی درباره استرس در زندگی روزمره مردم به تهران امروز می‌گوید: فشار
روانی و استرس در همه اوقات زندگی وجود داشته است.
منتهی دلایل آن در طول زمان تغییراتی کرده است.
اگر در دوران ماقبل تاریخ تنها استرس بشر این بود که فرد یا اعضای خانواده‌اش شکار انسان‌های دیگر یا جانوران
درنده نشوند؛ در دوران‌های بعد با بهبود شرایط زندگی نوع استرس‌ها تغییر کرد.

امکانات بهتری برای آب وغذا فراهم شد، حکومت‌های متمدن تا حدودی امنیت و قانون را برقرار کردند و مهم‌تر
از همه اینکه پیامبران با کتاب‌های آسمانی توانستند بسیاری از نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی انسان را پاسخ دهند.
در واقع با آمدن آیین اسلام بسیاری از موارد استرس آور در زندگی مسلمانان برطرف شد.

به گفته مدیرگروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، در عصر حاضر استرس‌ها به شکل فشار ناشی از رقابت
برای زندگی، ریتم سریع زندگی شهری، تمایل برای پیشرفت به هر قیمت، سروصدا و آلودگی هوا درآمده است.

بنابراین باید عنوان کنم که در دنیای امروز میزان استرس‌ها نسبت به صدها سال پیش کاهش پیدا کرده، زیرا
انسان امروز آگاه‌تر است.
استرس ناشی از شکار شدن، بی‌آب و غذایی کجا و استرس ناشی از آلودگی و سروصدا کجا؟ بنابراین اگر کسی
قرن ۲۱ را قرن استرس بنامد در واقع حکایت از عدم اشراف او به همه جنبه‌های استرس است.

او در مورد نامگذاری استرس می‌گوید: از یک قرن پیش بود که موضوع فشار روانی مورد توجه قرار گرفت
و برای آن نامی انتخاب شد.
اگر چیزی قبلا اسم نداشته بدان معنا نیست که قبل از نامگذاری وجود نداشته است.
کما اینکه بیماری‌های میکروبی همیشه با انسان بوده است اما میکروب از یک قرن و نیم پیش کشف شد، بنابراین
نمی‌توان گفت که از یک قرن و نیم پیش تا به حال قرن میکروب است.

دکتر فربد فدایی برای کم کردن استرس در جامعه می‌گوید: بهتر است که بکوشیم با آگاه کردن انسان‌ها به
جنبه‌های مثبت زندگی از جمله توجه به اخلاق و دین و حفظ محیط‌زیست و مهربانی به جانوران هر چه بیشتر
فشارهای روانی را کمتر کنیم.
هر چیزی که ما را آگاه‌تر و خداجو‌تر کند سبب کاهش فشار روانی و استرس خواهد شد.

مدیر گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در مورد دلایل استرس می‌افزاید: مانند همه جوامع دیگر.
برای نمونه دگرگونی‌های زندگی، بیماری، مرگ نزدیکان، بیکاری، مهاجرت، جنگ، حتی جریمه رانندگی، ورود به دانشگاه، پایان تحصیلات و…
استرس‌های عادی است که در همه جوامع وجود دارد در عین حال برخی استرس‌ها نیز خارج از تجربیات عادی زندگی
است.

برای نمونه زلزله، آتش‌فشان، سیل، گردباد که بلایای طبیعی است.
یا بلایای ساخته دست انسان مانند مورد حمله نظامی قرار گرفتن، تصادف‌های وسایل نقلیه، آدم ربایی که اینها در افراد
طبیعی نیز می‌تواند سبب بروز نشانه‌های چشمگیر روان‌پزشکی شود.

او با اشاره به اینکه باید این دیدگاه کلیشه‌ای را کنار بگذاریم که در روستاها استرس کمتر است، ادامه
می‌دهد: لزوما در روستاها استرس کمتر نیست.
در واقع این مسئله‌ای است که نیاز به پژوهش بیشتری دارد اگر افراد در روستاها از امکانات مثبت زندگی شهری
برخوردار باشند و در عین حال آرامش و محیط پاک و روابط سالم بر آنها حکمفرما باشد بدیهی است که
میزان استرس کمتر است.

اما اگر روستایی از مواهب زندگی امروزی مانند آب، برق، گاز یا وسایل استراتژیکی بی‌بهره باشد پزشک و پرستار
نداشته باشد با خشکسالی و نبودن راه‌های ارتباط مواجه باشد در آن صورت بعید می‌دانم که میزان استرس در این
روستا کمتر از یک شهر باشد.

باید دانست که متغیرهای زیادی در مسئله استرس دخالت دارد.
یکی از آنها ازدحام و بالا بودن جمعیت است.
به‌طور طبیعی هر چه در یک شهر جمعیت بیشتر باشد، حاشیه نشینی، بیکاری، جرم و جنایت ممکن است بالاتر رود.
اما این فقط یک متغیر است.
در برنامه‌ریزی‌های شهری و روستایی باید به همه عوامل توجه کرد.

باید انسان‌ها را در برابر استرس تجهیز کرد

دکتر تقی ابوطالبی‌احمدی نیز درباره دلیل نامگذاری قرن ۲۱ به قرن
استرس به تهران امروز می‌گوید: از آنجایی‌که قرن ۲۱ را قرن استرس نام نهاده‌اند ما باید دنبال دلایل و عوامل
ایجاد استرس بگردیم.
استرس یعنی فشار و تنیدگی به لحاظ آثار جسمی و روانی که بر انسان می‌گذارد.
جلوه استرس اضطراب است.
عوامل ایجاد استرس در زندگی شهری و در جوامع مختلف متفاوت است.

استرس خاص انسان نیست.
سایر موجودات نیز استرس دارند.
وقتی پرنده‌ای مورد شکار است مورد استرس قرار می‌گیرد و باعث می‌شود که خود را از خطر دور کرده و
به قول معروف پا به فرار بگذارد.

شیوه مواجه انسان با مسائل استرس‌زا با موجودات دیگر متفاوت است.
استرس اندک موجب نجات جان، دوری از خطر، حفظ موقعیت، دسترسی به اهداف در موقعیت‌های مختلف و…
خواهد شد.
معلم اگر کمی استرس نداشته باشد طراحی برای تدریس خود نخواهد داشت، کارمند اگر استرس معقولی نداشته باشد سروقت سرکار
خود آماده نمی‌شود، دانش‌آموز با استرس است که خود را برای امتحانات آماده می‌کند و…
استرس اندک در زندگی انسانی طبیعی و لازم است.

این روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه استرس بحث قرن کنونی نیست می‌افزاید: استرس معقول همواره همزاد
بشر بوده و خواهد بود که موجب اندیشه، تدبیر، حرکت، پیدا کردن راه حل برای مشکلات، جست‌و‌خیز و معنا بخش
زندگی است.
آنجایی استرس بیمارگونه می‌شود که فشار و تنش‌های درونی باعث عدم عملکرد درست مغز و جسم می‌شود.

در این شرایط فکر درست کار نمی‌کند و جسم تعادل خود را از دست می‌دهد و در سایه این
فشارها به مانند اضطراب، پریدن رنگ صورت، پرش‌های عضلانی، تپش قلب، تعریق، کاستی توجه و میزان درک جلوه می‌کند.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان، عوامل استرس‌زا در جوامع انسانی بیشتر از گذشته شده است.
زندگی ماشینی، حدود انتظارات نامعقولی که در خانواده‌هاست، اصل شدن فرعیات و فراموش شدن اصول و اساس‌ها، هزینه کردهای زیاد،
چشم و هم چشمی‌ها، هزینه‌های بالای زندگی، نابسامانی اقتصادی در جامعه که مدیریت آن سخت باشد، آلودگی صوتی و هوا،
آلودگی از امواجی که از وسایل ارتباطی و رسانه‌ای منعکس می‌شود، نیازمندی‌های کاذبی که در زندگی شهری مطرح می‌شود و
برای برآورد آن جست و خیز اضافه می‌کند به همین دلیل باید بیشتر کار کنند و حضورشان در خانه کمرنگ
می‌شود، عدم تفاهمات، عدم درک متقابل در خانواده، بی‌توجهی به حریم و حرمت یکدیگر، عدم تعریف درست جایگاه افراد خانواده
(جایگاه پدر و مادر، زن و مرد و فرزندان) فرزند یا مرد یا زن سالاری به جای شایسته‌سالاری، کمرنگ شدن
باورهای دینی، کم‌اتکایی، دین‌باوری ضعیف، عدم خودباوری، نداشتن تکیه‌گاه روانی و…
عوامل استرس‌زا هستند.

دکتر تقی ابوطالبی‌احمدی با تاکید بر اینکه نمی‌توان جلوی پیشرفت علم و تکنولوژی را گرفت ادامه می‌دهد: در تکنیک
و روش‌های اصولی مواجهه با عوامل تنش‌زای محیطی مطرح نیست.
عوامل استرس‌زا ناشی از زندگی ماشینی فراوان شد اما به اندازه ایجاد عوامل استرس راهکارها، روش‌ها، تکنیک‌های مدیریت آنها را
نداریم.
تکنولوژی به خدمت بشر آمده است.

ما نمی‌توانیم جلوی رشد تکنولوژی و صنعت را بگیریم ولی باید بشر را تجهیز کنیم تا بتواند در برابر آسیب‌های
زندگی صنعتی دوام بیاورد.
بهترین راه حل در کنترل یا مدیریت استرس آماده کردن انسان در برابر آنهاست.
در سطح اولیه یا پیشگیری با آموزش می‌توان انسان را توانمند کنیم.
اگر بشر تجهیز باشد می‌تواند خود و زندگی را در برابر عوامل آسیب زا مهار کند تا صدمه کمتری ببیند.

منبع:روزنامه تهران امروز