در مغز کلکسیونر ها چه می گذرد

ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم به بررسی یک موضوع بسیار جالبی که
شاید از نظر بقیه یک کار بیهوده است بپردازیم در این مطلب قصد داریم به بررسی
این که در مغز کلکسیونر ها چه می گذرد و کلکسیونر ها از نظر روانی به چه چیزهایی
فکر می کنند و آیا  علاقه به جمع آوری کلکسیون های مختلف، کی بیمارگونه تلقی می شود، بپردازیم.

کلکسیونر ها

لابد شما هم دور و بر خودتان توی در و همسایه و فامیل و آشنا کسی یا کسانی را می
شناسید که کلکسیونر باشند.
این جماعت هر چیزی را ممکن است گردآوری کنند: تمبر، سکه، اتومبیل های گران قیمت و کلاسیک، مداد، سنگ های
معدنی، کتاب های خطی، خودنویس های گران قیمت، تابلوهای نقاشی، مجله، روزنامه، کبریت، هواپیماهای جنگ جهانی اول یا دوم، ساعت،
اسلاید از مقاطع بافت ها، حشرات، لیوان، گیاهان، نامه های تاریخی، و هزاران چیز دیگر.

آیا جمع آوری این کلکسیون ها نشان از درک علمی بالای این جماعت دارد یا ریشه اش وسواس است یا
چیز دیگر؟ این، سوالی است که از دکتر فربد فدایی، مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، پرسیده ایم….
▪ آقای دکتر! واقعا چه اتفاقی می افتد که آدم ها به فکر گردآوری اشیای قدیمی یا به اصطلاح، کلکسیون
می افتد؟

کلکسیونر ها

ـ ببینید؛ نخستین بار در سنین پیش از دبستان که کودکان، مقولات و طبقات را می شناسند و
متوجه مشابهت ها و تفاوت های اشیا می شوند به گردآوری اشیای مشابه علاقه مند می شوند.
در این سنین، علاقه افراطی به نظم و ترتیب هم ممکن است در کودکان ظاهر شود.
این علاقه افراطی معمولا پس از مدتی جای خود را به وضعیت متعادل تری می دهد اما اگر افراط و
نظم و ترتیب ادامه یابد می تواند ناشی از نحوه پرورش سخت گیرانه کودک در دوره بین ۱/۵سالگی تا ۳سالگی
باشد.

چنین کودکانی زمینه رفتارهای وسواسی پیدا می کنند و در صورت وجود دیگر عوامل مساعدکننده ممکن است بعدها در نوجوانی
و جوانی به شخصیت هایی وسواسی یا مبتلا به نابه سامانی وسواسی اجباری تبدیل شوند.
البته در نابه سامانی وسواسی اجباری وجود زمینه زیستی وراثتی را نباید فراموش کرد.
▪ اگر درست فهمیده باشم زمینه تهیه کلکسیون می تواند از دوران کودکی شکل بگیرد یا ممکن است ناشی از
وسواس باشد؟ ـ البته ممکن است علاقه به گردآوری مجموعه از دوران جوانی یا میانسالی هم آغاز شود که البته
در اینجا علایق علمی و فرهنگی نقش عمده ای را ایفا می کنند.

علاقه به جمع آوری کلکسیون های مختلف، کی بیمارگونه تلقی می شود؟

ـ جنبه بیمارگونه در رفتار مبتلایان به
نابه سامانی وسواسی اجباری کاملا بارز است.
برای نمونه، آنان ممکن است از یک نوع و یک رنگ لباس چند نمونه کاملا یکسان بخرند و در کمد
لباس انبار کنند اما همیشه لباس کهنه ای به تن کنند که سال هاست می پوشند.
خریدهای وسواسی از مشخصات این بیماران است.
یک خانم وسواسی شاید در یک روز، ده بار به بازار برود و چند دست لیوان مشابه بخرد.

در مورد شخصیت های وسواسی چه می توان گفت؟

ـ آنچه در شخصیت های وسواسی ملاحظه می شود، صرفه
جویی زیاد و ناتوانی در دور ریختن اشیای کهنه ای است که هیچ استفاده ای ندارند.
یعنی در اطراف آنان مجموعه ای از وسایل کهنه گرد می آید که البته نمی توان عنوان کلکسیون به آن
داد زیرا در این مجموعه لباس های دوران نوجوانی آنان، روزنامه های چند ده سال اخیر، کبریت های نیم سوخته
و مدادهای به انتها رسیده دوران مدرسه دیده می شود.
شخصیت های وسواسی تمایل زیادی به انبار کردن اجناس و وسایل دارند زیرا می ترسند این اجناس کمیاب شوند.
می توان عنوان «محتکران خرده پا» را به آنان داد.

▪ یعنی ظاهر رفتار آنان به کلکسیونر ها شباهت دارد ولی کلکسیونر واقعی نیستند؟

ـ همین طور است.
البته گاهی ممکن است زمینه نابه سامانی وسواسی اجباری یا شخصیت وسواسی با علایق علمی یا فرهنگی توأم شود که
در آن صورت، مجموعه داران پر و پا قرصی را خواهیم داشت که فرضا حاضرند برای اضافه کردن نوع ویژه
ای از سنگ ها، به بالای قله اورست هم بروند.

▪ پس کلکسیونرهای واقعی، افراد به هنجاری هستند که ممکن است در اثر انگیزه های علمی و فرهنگی به دنبال
جمع کردن نمونه های ارزشمند بروند.
ـ البته باید توجه داشت که علاوه بر انگیزه های خودآگاه ممکن است انگیزه های ناخودآگاه هم نقشی در تمایل
فرد به گردآوری مجموعه های ویژه داشته باشد؛ مثلا ممکن است انگیزه پنهان فردی که کلکسیون اسلحه دارد تخریب و
دویدن و بریدن باشد اما با سازوکار دفاعی روانی «والایش» تبدیل به گردآوری کارد و شمشیر و سلاح گرم شده
است.
تمایل به گردآوری کتاب های سفرنامه و اکتشافات ماجراجویانه ممکن است حاکی از انگیزه پنهان به ماجراجویی باشد که با
سازوکار دفاعی روانی «جایگزینی» به یک علاقه بی خطر تبدیل شده.

شایع ترین کلکسیون ها چیست؟

تمبر، سکه، اسکناس، کبریت و عکس از دیگر کلکسیون ها رواج بیشتری دارد.
این کلکسیون ها جنبه فرهنگی دارند و به ویژه به کودکان و نوجوانان درباره سرزمین ها و مردم جهان اطلاعاتی
ارزشمند می دهد.
اما هر چیز کمیاب تر که گردآوری آن مشکل تر یا گران تر باشد، طبعا کمتر می تواند برای ایجاد
کلکسیون استفاده شود.
برای نمونه، مجموعه اتومبیل های کلاسیک نیاز به میزانی از استطاعت مالی دارد که تنها از عهده میلیاردرها برمی آید؛
و همین طور مجموعه سنگ های قیمتی، فرش های نفیس، کتاب های خطی، تابلوهای نقاشی و…
▪ کودکان به جمع آوری چه چیزهایی علاقه دارند؟ ـ آدامس، مداد پاک کن، مدادتراش، عکس برگردان و عکس فوتبالیست
ها.

آیا کلکسیون هایی هم وجود دارد که جنبه منفی داشته باشد؟

ـ بله؛ مثلا کلکسیون هایی از سر جانوران
بی گناهی که با اسلحه شکار شده اند یا پرندگان وحشی که بی رحمانه قتل عام شده اند و به
صورت تاکسیدرمی به نمایش گذاشته می شوند، نماینده سبعیت آشکار یا پنهانی است که نباید تشویق شود و به ویژه
برای کودکان، بدآموزی دارد.

شکار، در زمانی که شکارچی با دست خالی یا با سلاح ابتدایی و برای زنده ماندن به شکار می پرداخت
قابل توجیه بود اما دنبال کردن جانوران بی گناه با اتومبیل های سریع بیابانی و با انداختن نورافکن به چشمان
معصوم شان، آنها را گیج کردن و با اسلحه های دوربرد تیراندازی کردن به آنها، چیزی جز سادیسم نیست و
به نظر من، همه انسان های فهیم و اندیشمند و مومن باید مخالف چنین وحشی گری هایی باشند.

کلکسیون های غیرعادی هم داریم؟

ـ در دنیای مجموعه داران هیچ چیز غیرعادی و عجیب نیست.
برای نمونه، جمع کردن امضای مشاهیر که خرجی هم ندارد می تواند ده ها سال بعد تبدیل به منبع درآمد
قابل توجهی شود.
نمونه امضا یا خط برخی نام آوران تا ده ها میلیون دلار توسط مجموعه داران خریداری می شود.
معمولا کسانی که تازه به تهیه مجموعه ای اقدام می کنند زود متوجه می شوند که افراد زیادی در علایق
آنها شریک هستند و حتی سازمان هایی در این مورد وجود دارد.

برای نمونه، انجمن های زیادی در اروپا و آمریکا توسط کلکسیونرهای خودنویس ایجاد شده است که هر کدام نشریات و
بولتن های خود را دارند و همایش های ملی و بین المللی برای علاقه مندان به گردآوری خودنویس های نفیس
ترتیب می دهند و کتاب های زیادی در این مورد نوشته شده است.

کلکسیونر ها

گذشته از خودنویس های قدیمی و گران قیمت، هریک از کارخانه های معروف در سال چند مدل ویژه برای کلکسیونرها
تولید می کند که با تعداد محدود و شماره مشخص درج شده بر آنها از محصولات عادی متمایز می شوند
و هر سال بر ارزش آنها افزوده هم می شود.

▪ حرف آخر؟ ـ علم و هنر و فرهنگ از کلکسیونرهای ارزشمند بهره فراوان می برد.
سنگواره ها، صفحات موسیقی کلاسیک، قلمدان ها و حتی مجموعه ای از گویش ها و قصه های محلی که ضبط
شده باشد از این جمله است.
وقتی هم که صرف این کار شود سبب نشاط و افزایش انرژی می شود و چه بسا این مجموعه ها
بعدها به دانشگاه ها یا مراکز علمی دیگر اهدا شود و فایده عمومی تری هم پیدا کند.

بیشتر بدانید از تاثیرات مثبت کلکسیونر ها چیست؟

بنا به گفته روان‌شناسان، اهداف افراد برای جمع‌آوری مجموعه‌ای از اشیا متفاوت است.
معمولا یکی از اهداف مجموعه‌داران، نمایش کلکسیون خود و دریافت تحسین و تمجید
از بازدیدکنندگان است. به این ترتیب بخشی از خصوصیت خودبزرگ‌بینی و نمایشگری
فرد ارضا و باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در او می‌شود که این موضوع نکته منفی به‌
حساب نمی‌آید و نشانه اختلال شخصیتی نیست بلکه نشانه نیاز درونی همه افراد
به نمایشگری و دریافت بازخورد مثبت و تحسین است. برخی دیگر از تاثیرات مثبت مجموعه‌داری عبارتند از:

مهارت‌های دیدن و دقت به جزئیات را تقویت و ما را به جست وجوگران حرفه‌ای تبدیل می‌کند.

تفکرات ما را سازمان دهی می‌کند. از آن‌جا که طبقه‌بندی و ایجاد نظم بخش
جدایی‌ناپذیر مجموعه‌داری است، این کار به تفکر و تصمیم سازنده‌تر حتی در
دیگر وظایف زندگی منجر خواهد شد. توانایی تشخیص الگوها را در ما افزایش می‌دهد.
دسته‌بندی اشیا باعث افزایش توانایی ما در شناخت ویژگی‌های مشترک و شناسایی تفاوت‌ها در یک الگو می‌شود.

میل به دانش بیشتر را در ما بیدار می‌کند. اشتیاق‌مان برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره مجموعه‌ها، ما را به سمت یادگیری بیشتر سوق می‌دهد.

آشنایی با کلکسیونر ها

باعث رشد خلاقیت می‌شود. مجموعه‌داران به جمع‌آوری اشیایی سوق پیدا می‌کنند
که با روحیات، استعدادها، علایق و فضایی که در آن زندگی می‌کنند مرتبط است و
با به کارگیری دانش‌شان برای ترکیب آن‌ها در راه‌های جدید و ارائه یک ایده نو، دست به کار می‌شوند.

احساس مسئولیت برای کسب نتیجه خوب در ما بالا می‌رود. تلاش مجموعه‌دار برای حفظ و مراقبت
از موضوع جمع‌آوری شده، نشانه یک شخصیت کوشا برای رسیدن به هدف است.

به روابط اجتماعی استحکام می‌بخشد. پیدا کردن افراد دیگر با علایق مشترک می‌تواند فرصتی باشد برای دوستی‌های بزرگ.

راهی برای وارد شدن به یک حرفه و شغل است. کودکی که سنگ جمع آوری می‌کند ممکن است در بزرگ‌سالی زمینه علاقه او به زمین‌شناسی تشدید شود.

استرس و اضطراب را در ما کاهش می‌دهد. روان‌کاوان بر این باورند که برخی افراد اضطراب تنهایی خود را با جمع‌آوری اشیا رفع می‌کنند.

احساس خوب سرمایه‌گذاری و امید به آینده را تقویت  و خیال مجموعه‌دار را از تامین مالی آینده‌اش
راحت می‌کند.باعث ترویج و تعالی فرهنگ، هنر و علم هر کشور می‌شود. چه بسا که مجموعه‌های
تاریخی، فرهنگی و علمی در سال‌های بعد به مراکز علمی و تحقیقاتی اهدا شود و فایده عمومی‌تری پیدا کند.

روزنامه سلامت / tabnakilam