تفریحات چهارشنبه سوری اصیل متفاوت از ترقه و دیگر مواد محترقه

چهارشنبه سوری که پیش درآمدی بر آغاز نوروز و بهار است جایگاه خاص خود را در تقویم
جشن های سالانه ایرانیان دارد. گرچه امروزه این جشن بسیار از ماهیت اصلی خود فاصله گرفته
ولی با این حال بد نیست کمی به تفریحات چهارشنبه سوری که شامل رسومات جالب و جذاب قدیمی
این جشن سالانه است بپردازیم.

تفریحات چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری جشن باستانی آتش

چهارشنبه سوری که در لغت سوری را می توانیم “سرخ” و “جشن” معنی کنیم، در آخرین سه شنبه اسفند
و یا همان شب چهارشنبه برگزار می شود. در جشن سرخ چهارشنبه ، مردم در جلو خانه های خود و
یا برخی مکان های عمومی دیگر آتش های کوچکی برپا کرده که در اصل باید تا صبح روز بعد روشن
بماند و به گزارش پرشین وی نمادی از سوختن بدی ها، دردها، بیماری ها و نگرانی هاست.

طبق سنت معمول مردم از روی آن می پرند و آواز می خوانند: “چهارشنبه سوری سرخی تو از من،
زردی من از تو” که در این شعر سرخی نمادی از سلامتی و زردی نمادی از بیماری و ناراحتی است.
برخی نیز بر این باور بودند که ارواح اجداد و نیاکان در روزهای آخر سال به بازدید آنها می آیند. برخی
این آیین را از بسیاری جهات شبیه جشن هالووین می دانند.

پریدن از روی آتش های کوچک

رسومات مختلفی است که در جشن چهارشنبه سوری برگزار می شود و حتی ممکن است در برخی از
شهرهای ایران ، این آداب و رسوم به شیوه کاملا متفاوتی برگزار شود ولی در بین این آداب و رسوم چند
مورد آن بسیار مشهور است.

معروف ترین تفریحات چهارشنبه سوری

• کوزه شکنی

در بسیاری از شهرهای ایران، رسم کوزه شکنی و پس از پریدن از آتش رواج دارد که البته هر شهر
بنا به آداب شهر خود این رسم را اجرا می کند. ولی در یکی از رسم ها، صاحبخانه مقداری زغال
که نشانه بد یمنی است را به همراه مقداری نمک برای مقابله با چشم بد و همچنین به همراه تعدادی
سکه کم ارزش که نشانه فقر است را داخل یک کوزه سفالی می ریزد و سپس کوزه را دور سر
خود چرخانده و و از پشت بام آن را به بیرون پرتاب می کند تا به اصطلاح بدیمنی، چشم بد و فقر
از خانه شان دور شود.

کوزه شکنی در بیرجند

• قاشق زنی

رسم قاشق زنی که امروز بسیار کمرنگ شده ولی به گزارش پرشین وی در حقیقت شباهت زیادی
به جشن هالووین معروف دارد و در عین حال تاریخ آن بسیار کهن تر از هالووین است. جوانان
تمام بدن خود را با چادر می پوشانند تا شناخته نشوند و در حالی که با قاشق و کاسه سر و صدا
ایجاد می کنند به در هفت خانه مختلف می روند و صاحب خانه ها کاسه آنها را با آجیل و شیرینی
پر می کنند.

رسم قاشق زنی – تفریحات چهارشنبه سوری

• شال اندازی

در این رسم که طبق گفته برخی منابع هنوز در برخی از شهرها و روستاها به خصوص همدان و
زنجان وجود دارد. جوانان با گره زدن چند دستمال رنگی یک شال بلند درست کرده و آن را
از نقطه ای از بالای پله کان یا بام یک خانه آویزان می کنند و صاحبخانه نیز هدیه ای را در
داخل آن گذاشته و گره می زند. این هدیه ممکن است نان، شیرینی، گردو و بادام و فندوق،
کشمش و یا سکه باشد که هرکدام از آنها نیز نمادی از مفاهیم مختلف است. نمونه دیگری از شال
اندازی نوعی خواستگاری غیرمستقیم پسران جوان از دختر مورد علاقه شان است.

شال اندازی در یک روستا

• گره گشایی

در یکی از رسم های قدیمی، خانواده و خویشاوندان دورهم جمع شده و آجیل های باقی مانده از
زمستان خود را بوداده و می خوردند و معتقد بودند این آجیل مشکل گشا، آنها را نسبت به بقیه
مهربان تر کرده و کینه ها را دور می کند. گفته می شود اصطلاح امروزی نمک گیر شدن و در حق
کسی خیانت نکردن از همین رسم به وجود آمده است.

رسم های خاص برخی استان ها

برخی از آداب و رسوم های جالب نیز تنها مختص برخی از استان های مشخص است. از جمله
در آذربایجان شرقی مردم روی هم آب یا گلاب پاشیده و معتقدند می تواند زندگی شان را شادتر
کند و یا در بوشهر پس از پریدن از روی آتش، بچه ها به قایق سواری روی رودخانه رفته و
از آن عبور می کنند و معتقدند این حرکت رویدادهای بد را از آنها دور می کند و در برخی از
استان ها نیز مثل روستاهای مازندران سرو شیرینی رایج است.

و یا در یک رسم جالب دیگر در اردبیل، سابقا به کنار رودخانه رفته و آتش روشن می کردند.
بچه ها نیز در انتهای روز اسب سواری می کردند. زنان ظرف های خود را از آب رودخانه پر
کرده و آن را در برخی از گوشه های خانه می ریختند که نمادی از پخش کردن خوشبختی و
آرامش بود.

چهارشنبه سوری در تهران – تفریحات چهارشنبه سوری

گرچه لازم به ذکر است که آداب و رسوم جالب ذکر شده در نسل کنونی کمرنگ شده و جای خود
را به استفاده از مواد محترقه خطرناک داده و از آداب اصیل قدیمی آنقدر فاصله گرفته ( یا دست
کم در مناطق کمی اجرا می شود ) که حتی بسیاری از ترس ترجیح می دهند در خانه مانده و یا
قبل از غروب و آغاز استفاده از این مواد محترقه، زودتر خود را به خانه برسانند.

چهره های برجسته ای نیز مثل آیت الله سید علی خامنه ای، مرتضی مطهری (استاد فقید و برجسته
فلسفه اسلامی)، جهانگیر اوشیدری موبد موبدان ایران (رهبر زرتشتیان) و کورش نیکنام (پژوهشگر
و موبد زرتشتی) از کسانی هستند که در سخن های خود این جشن را نکوهش کرده اند.

تهیه و ترجمه: گروه سبک زندگی پرشین وی

بخش اختصاصی پرشین وی

منابع: wikipedia ، hitehranhostel ، fotros