دفاع قرآن از حقوق زنان

زن ریحانه بهشتی است در دین مبین اسلام همواره برای زنان
جایگاه خاص و ویژه ای قرار خواهند داد و برای زن ها ارزش والایی
را قرار خواهند داد در ادامه مطلب از پرشین وی قصد داریم به
بررسی دفاع قرآن از حقوق زنان بپردازیم

دفاع قرآن از حقوق زنان

از آنجا که سخن از جایگاه و حقوق زن در اسلام مورد سئوال و ابهامات فراوان است.
سعی کرده‌ایم در دو سئوال از علامه سید محمّد حسین فضل‌اللّه بخشی از ابهامات را پاسخ گوییم.
سؤال: در قرآن کریم آمده است: «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعضَهُم عَلی بَعضً
وَبِما أَنفَقُوا مِن أَموالِهِم…؛ مردان سرپرست زنانند به دلیل آن که خدا برخی از ایشان را بر برخی
برتری داده و [نیز] به دلیل آن که از اموالشان خرج می‌کنند…»

(سوره نساء، آیه۳۴)
به نظر می‌رسد که سرپرستی (قوامت)، عالی‌ترین امتیاز حقوقی است که به مرد داده شده
و به نظر برخی، توجیه کننده سیطره تاریخی مرد بر زن است. آیا اختصاص چنین حقی به مرد، با اعتراف به برابری آن دو در انسانیت، سازگاری دارد؟‌

جواب: برخی از عالمان و مفسران، دامنه سرپرستی (قوامت)‌مرد را آن چنان گسترده دانسته‌اند
که شامل همه‌چیز می‌شود. اینان معتقدند که به حکم آیه فوق، مرد، عهده‌دار سرپرستی و اداره
همه جنبه‌های فردی و اجتماعی زن است و زن اختیار مدیریت هیچ یک از ابعاد زندگی خویش را
ندارد و طبعاً‌نمی‌تواند مسؤولیت‌های بزرگ حکومتی و سیاسی را عهده‌دار شود. اما برداشت ما
از حق سرپرستی مرد که در قرآن آمده، مخالف نظر یاد شده است. ما معتقدیم که سرپرستی
مرد شامل همه ابعاد زندگی نمی‌شود، بلکه محدود به دایره زناشویی است. یعنی مرد، تنها در
امور زناشویی بر همسر خویش سرپرستی دارد.

دفاع قرآن از حقوق زنان

اگر در آیه یاد شده دقّت کنیم، می‌بینیم که
دلیلی که برای سرپرستی مرد ذکر شده این است که مرد نفقه (خرجی) زن را می‌پردازد.

البته مسئله سرپرستی که در آیه فوق مطرح شده است، نه فضیلتی برای جنس مرد به
حساب می‌آید و نه خفت و پستی برای زن. بلکه این تدبیری است که برای تنظیم و مدیریت
زندگی زناشویی اندیشیده شده است. نقش مدیریت خانواده هم گنجایش بیش از یک نفر
را ندارد. از این رو به جهت برخورداری مرد از برخی ویژگی‌های بدنی، روانی و نیز دادن خرج
زندگی که بر دوش او نهاده شده، سرپرستی خانواده به او سپرده شده است.

زن از دیدگاه اسلام

سؤال: در همان آیه به برتری (فضیلت) مردان بر زنان تصریح شده است. آیا به کارگیری واژه فَضَّلَ
به معنی تأیید اندیشه برتری یک جنس بر جنس دیگر که اعتقاد به آن در تاریخ بشری معمول
بوده نیست؟ و آیا همین واژه، دلیل نابرابری دو جنس نمی‌باشد؟

جواب: واژه «تفضیل» و کلمات هم خانواده با آن دارای ابهام است و باید روشن شود. قرآن کریم
از تفضیل و برتری دادن در بین انسان‌ها سخن گفته است:‌«اللّهُ فَضَّل بَعضَکُم عَلی بَعضً فِی الرِّزقِ؛
و خدا بعضی از شما را در روزی بر بعضی دیگر برتری داده است.» (سوره نحل، آیه ۷۱) این برتری
تنها در روزی و نعمت است و نه در شخصیت و ارزش.

همچنین درباره بنی اسرائیل می‌گوید:‌«وهُو فَضَّلکُم عَلَی العالَمین؛ او شما را بر جهانیان برتری داد.»‌
(سوره اعراف، آیه ۱۴۰) این‌جا هم برتری در نعمت و برخورداری است و نه برتری ارزشی.
بنابراین آیه «اَلرِّجالُ قوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعضَهُم عَلی بَعضً» فقط نشان می‌دهد
که برتری مرد تنها در حد وظیفه معینی است که بر عهده دارد و آن مدیریت زندگی زناشویی است.
امام فخر رازی در تفسیر این آیه می‌نویسد: زنان درباره این‌که خداوند در مسئله ارث مردان را
بر زنان برتری بخشیده است، حرف و حدیث داشتند.

بیشتر بدانید از جایگاه زنان در دیدگاه اسلام

زن و مرد در حقیقت انسانی شریک هستند

این استاد حوزه علمیه خراسان با بیان چند قاعده‌ کلی در مورد زن و مرد در اسلام، گفت: ماهیت انسان،
نفس و روح است و زن و مرد در حقیقت انسانی، با هم شریک هستند لذا فرقی بین آن‌ها وجود ندارد؛
با توجه به نص صریح قرآن، جنسیت و تفاوت‌ بین زن و مرد، خارج از ذات و بیرون از حوزه داوری در مورد ماهیت انسانی است.

وی تصریح کرد: قرآن کریم صراحتا در آیه اول سوره نساء می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ
مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ
اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا، اى مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدى آفرید و جفتش را [نیز ] از او آفرید
و از آن دو مردان و زنان بسیارى پراکنده کرد، پروا دارید و از خدایى که به [نام] او از همدیگر درخواست مى‌کنید،

پروا نمایید و زنهار از خویشاوندان مبرید که خدا هموار بر شما نگهبان است»؛ با توجه به این آیه می‌توان فهمید که زن در اسلام جنس دوم نیست.
طالقانی با اشاره به یکسان بودن باورهای اعتقادی در زن و مرد، ابراز کرد: خطاب قرآن به زن و مرد در موار
د اعتقادی همانند ایمان به توحید، نبوت و … یکسان است، چرا که مباحث اعتقادی با روح انسان پیوند دارد و به هیچ عنوان به جسم او مربوط نمی‌شود.

دفاع قرآن از حقوق زنان

دیدگاه حقوقی خانم ها در دین اسلام

در امور اعتقادی اتحاد در باورهاست

مسئول مرکز تخصصی زن و خانواده مدرسه علمیه حضرت زهرا(س)‌ مشهد بیان کرد: در گذشته و حال، شاهد نقش‌آفرینی زنان و مردان در جبهه حق و باطل بوده‌ایم و در قرآن کریم هم از واژه‌های «المومنون، المومنات، المنافقون و المنافقات» بسیار استفاده شده است.

بنابراین تمام حقوق اصلی که برای انسان شمرده شده است، به زنان هم نیز اختصاص دارد.
وی، کرامت را یکی از حقوق اصلی زنان معرفی کرد و افزود: خداوند در آیه ۷۰ سوره اسراء می‌فرماید «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا، و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مرکبها] برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریده ‏هاى خود برترى آشکار دادیم».

معاون پژوهشی مدرسه علمیه اسلام‌شناسی حضرت زهرا(س) مشهد ادامه داد: انسان‌ها فارغ از جنسیت، در عبودیت و بندگی خدا‌، چه مرد باشند و چه زن، می‌توانند به سعادت و خوشبختی برسند و این طور نیست که بعضی کمالات فقط مخصوص مردان باشد و زنان از آن بی‌بهره باشند؛ صراحتا در قرآن کریم می‌بینیم که از حضرت مریم(س) و آسیه به دلیل ایمان به خدا و پاکدامنی، به عنوان زنانی با شخصیت و شایسته یاد می‌شود و در مقابل، زن نوح و زن لوط به خاطر پیروی از امیال و هوای نفسانی به عنوان زنانی ناشایسته معرفی شده‌اند.
وی با اشاره به آیه ۱۱ و ۱۲ سوره تحریم، ابراز کرد: حضرت مریم(س) و آسیه و زن نوح و زن لوط، نه فقط تنها برای زنان، بلکه برای همه کسانی که ایمان آورده‌اند، مثال زده شده‌اند و این اشتراک به عینه دیده می‌شود.

خراسان/ انسانی