حقوق و جزا دو رشته به هم پیوسته در نظام قضایی هر کشور هستند که در کنار یکدیگر، نظم و عدالت را در جامعه برقرار میکنند.
حقوق به مجموعهای از قواعد و مقررات اطلاق میشود که روابط بین افراد را در جامعه تنظیم میکنند. این قواعد میتوانند ناظر بر روابط خصوصی افراد، مانند قراردادها و اموال، یا ناظر بر روابط عمومی افراد با دولت، مانند جرایم و مجازاتها باشند.
جزا شاخهای از حقوق عمومی است که به بررسی جرایم و مجازاتها میپردازد. جرم به رفتاری اطلاق میشود که قانون آن را ممنوع کرده و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. مجازات نیز تنبیهی است که به فرد خاطی به دلیل ارتکاب جرم تعلق میگیرد.
حقوق، مبنای و چارچوب جزا را تشکیل میدهد. قوانین جزایی، جرایم و مجازاتها را بر اساس قواعد حقوقی تعریف میکنند.
جزا، ضمانت اجرای حقوق است. مجازاتها، افراد را از ارتکاب جرم باز میدارند و در صورت ارتکاب جرم، به تناسب عمل مجرمانه، آنها را تنبیه میکنند.
برقراری نظم و امنیت در جامعه: هدف اصلی ، ایجاد نظم و امنیت در جامعه است. قوانین حقوقی و جزایی با تعیین تکالیف و حدود اختیارات افراد، از بروز هرج و مرج و ناامنی جلوگیری میکنند.
تأمین عدالت : هدف دیگر ، تأمین عدالت در جامعه است. این قوانین با تعیین مجازاتهای متناسب با جرایم، از تضییع حقوق افراد و از بین رفتن عدالت در جامعه جلوگیری میکنند.
اصلاح و تربیت مجرمان : یکی دیگر از اهداف ، اصلاح و تربیت مجرمان است. مجازاتها باید به گونهای باشند که مجرمان را به ندامت و پشیمانی از عمل خود وادارند و آنها را به افراد مفید برای جامعه تبدیل کنند.
این دو از مهمترین رشتههای علوم انسانی هستند که نقش بسزایی در اداره جامعه دارند. این رشتهها با برقراری نظم و امنیت و تأمین عدالت، زمینه را برای رشد و تعالی جامعه فراهم میکنند.