توصیه های اسلامی برای درمان بدگمانی

شاید بارهااسم کلمه ی بدگمانی را شنیده باشید.که یعنی فردی را کامل نشناختن و به او سوءظن پیدا کردن است .این بد گمانی میتواند یک بیماری باشد که فرد به ان دچار شده است و در این بخش راه های درمان بدگمانی را برای شما بیان کرده ایم . اگر به دنبال علل وانگیزه‌های بدگمانی هستید مطالب ما را در پرشین وی ببینید.

راه های درمان بدگمانی

با توجه به آیه ۲۸۴ سوره بقره که می‌فرماید: « اگر آنچه را از اغراضخیر و شر در دل دارید آشکارا و یا پنهان کنید همه را خدا در محاسبه شما بیاورد»

۱) آیاکسی که نسبت به دیگران بدگمان است و بدگمانی را در ذهن دارد ولی به زبان نیاورد جزو این افرادبه شمار می آید؟ ۲) در مورد راه‌های دفع بدگمانی از یک فرد توضیح دهید.

پاسخ:با سلام خدمت شما دوست عزیز آیه بالا به شرح زیر است :و ان تبدوا ما فی انفسکم او تخفوهیحاسبکم به اللهآیه دلالت بر ملکات نفسانی دارد که قابل پنهان و آشکار کردن هستند و منشاء صدور افعالمی باشند مثل ملکه حسد و کبر و…، (۱) ” ما فی انفسکم” آن جا که باور و بینش و اعتقاد است که خود نوعی عمل است
(عمل جوانحی در مقابل عمل جوارحی) و محاسبه و پاداش و کیفر دارد.

آن جا که ما انفسکم خُلق است، اگر خُلق بد باشد و به عمل بیانجامد و ظاهر شود، که کیفردارد اما آن جا که شخص با آن مبارزه کند و نگذارد به عمل منجر گردد، نه تنها کیفر نداردبلکه باید پاداش مجاهد با خُلق بد را هم داشته باشد.اما آن جا که شخص تصمیم بر گناهی بگیرد، یاآن را انجام می دهد، که مستحق کیفر می گردد یا مبارزه می کند و جلوی خود را می گیردکه مرتکب نشود و نمی شود، که مستحق پاداش است

یا مانعی حاصل می شود و مرتکب نمی شود، دراین جا بنا بر روایات خدابه لطف خود او را کیفر نمی کند و این از لطف های خدا بهبندگانش می باشد زیرا آنان به واسطه نیت و همت بر گناه، مستحق کیفر شده اند ولی خدا به فضلخودش از عذاب آنان گذشته و تا مرتکب نشده باشند، کیفرشان نمی کند.محقق اردبیلی گوید:بین اصحاب امامیه مشهوراست که خدا کسی را به خاطر نیت بر حرام عذاب نمی کند ولی به خاطر نیت ثواب پاداش میدهد و این از الطاف خداوند است.(۲)

سوء ظن و راه های درمان آن

دلایل بدگمانی و راه های درمان بدگمانی

در اجابت دعای پیامبر که فرمود :خدایا بارهای سنگینی که امت های گذشتهبر دوش داشتند از دوش ما بگیر ؛خداوند فرمود:هر گاه کسی از امت های سابق نیت کار نیکی می کردولی بدان عمل نمی کرد، ثوابی برای او نوشته نمی شد.اگر بدان عمل می کرد یک ثواب داشت اما امتتو اگر نیت کار خیر کند و آن را انجام ندهد، یک حسنه و اگر بدان عمل کند، ده حسنهخواهد داشت.در آن امت ها اگر کسی تصمیم به گناهی می گرفت ولی بدان عمل نمی کرد، گناهی برایش نوشته نمی شد.اگر بدان عمل می کرد، یک گناه برایش نوشته می شد.امت تو اگر تصمیم بر گناهی بگیرد ولی خودداریورزد و بدان عمل نکند، یک ثواب برایش نوشته می شود.(۳)

بنا بر این تا کار بدی را مرتکب نشدهگناهی بر او نوشته نمی شود.بدگمانی و حسد و فال بد اگر کنترل شود و فرد به مقتضای آنها عمل نکند، نه تنها گناه نکرده
بلکه بابت خود نگه داری ثواب هم دارد.در روایت وارد شده: سه چیز است که کسی از آن در امان نیست: بد اندیشیدن در باره مردم، فالبد زدن و حسد ورزیدن جز آن که مؤمن حسد (و بدگمانی و فال بد ) را نگه می داردو بدان عمل نمی کند.(۴)

بنا بر این اگر در ذهنمان نسبت به افرادی بد گمان هستیم، اما بااین حالت ذهنی و روحی مبارزه می­کنیم و نمی­گذاریم بدگمانی بر ما غالب شود و بر رابطه ما با مؤمنان
تأثیر گذارد، به خاطر بدگمانی معاقب نخواهیم بود بلکه به خاطر مبارزه با آن پاداش داریم.

دلایل بدگمانی

پی نوشت ها:

۱- ترجمه المیزان، ج۲، ص۶۷۲.۲- زبده البیان، ص۵۶۳.۳-البرهان، ج۲، ص۶۷۲.۴-کافی، ج۸، ص۱۰۸.

مهم ترین آثار و معایب بدگمانی عبارتند از:

۱- آفت دین بودن:

امیرالمؤمنین(ع) می‏فرماید:”آفه الدّین سوء الظّن؛ بدگمانی آفت دین است”.(۱)

۲- سوق دادن به بدی‏ها:

امام علی(ع) می‏فرماید: “بدگمانی کارها را خراب می‏کند و شرور را برمی‏انگیزد”.(۲)

۳- نابودی ایمان:

امام صادق(ع) می‏فرماید: “آن که انسان برادر مؤمن خود را مورد سوء ظن قرار دهد،ایمان وی اندک اندک از او سلب می‏گردد، چنان که نمک در آب از بین می‏رود”.(۳)

۴- بطلان عبادت:

امام علی(ع) می‏فرماید: “از سوء ظن بپرهیزید، زیرا بدگمانی عبادت را نابود می‏سازد”.(۴)

۵- سلب اعتماد:

در روایتی آمده است: “بدترین مردم کسی است که به خاطر سوء ظن به کسی اعتماد نکند، نیز مورد اعتماد کسی نباشد”.(۵)

۶- بیماری:

امیرمؤمنان(ع) می‏فرماید: “انسان بدگمان همیشه بیمار است”.(۶)

۷- ترس:

امام علی(ع) می‏فرماید: “کسی که گمانِ بد داشته باشد، از همه کس می‏ترسد”.(۷)

راه‏های پیشگیری از بدگمانی:

۱- آشنایی با آثار بدگمانی:

چه بسا افرادی که به این بیماری مبتلا شده‏اند، از عواقب آن بی خبرند.اطلاع از سرانجام بدگمانی و آثارو مضراتی که ذکر شد، عامل باز دارنده محسوب می‏شود.

۲- کار دیگران را حمل بر صحت کرد:

بدبینی از آن جا حاصل می‏شود که قضاوت صحیح صورت نمی‏گیرد، ولی اگر اعمال دیگران بر نیکوترین وجه ممکن حملشود، بدبینی محقق نخواهد شد.از این رو در روایات به این نکته تأکید شده است تا جایی که رسول اکرم(ص)می‏فرماید: “برای کار برادرت عذری جستجو کن و اگر عذری نیافتی، برای آن عذری بتراش”.(۸)در روایتی دیگر امام علی(ع) می‏فرماید:”هرگز نسبت به سخنی که از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر، تا وقتی که می‏توانی محمل نیکی برایآن بیابی”.(۹)

۳- پرهیز از معاشرت با نااهلان:

در حدیثی آمده است: “مجالست و همنشینی با بدان مایه سوء ظن به نیکان است”.(۱۰)

۴- اصلاح اخلاق:

از آنجا که حسد و کینه توزی و تکبر و غرور از عوامل بدبینی به حساب می‏آید، برای پیشگیری از بدبینیباید از این امور اجتناب ورزید.

۵- مبادرت با عقده حقارت:

کسی که گرفتار خود کم بینی و عقده حقارت است یا از سوی دیگران مورد تحقیر واقع شده، سعی می‏کنددیگران را در محیط فکر خود تحقیر کند و گنه کار جلوه دهد تا فشار روانی خود را کاهش دهداما کسی که احساس خود کم بینی ندارد، به استفاده از این شیوه نیازی ندارد.

ایران