اندرزهاى حکیمانه و سخنان تابناک از امام محمد باقر(ع)

اندرزهاى حکیمانه  امام محمد باقر(ع)

با هم اندرزهاى حکیمانه امام باقر علیه السلام به یکى از اصحابش به‏نام جابر بن یزید جعفى را از نظر
مى‏ گذرانیم :”تو را به پنج چیز سفارش مى‏ کنم : اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم‏ مکن، اگر
به تو خیانت شود تو خیانت مکن، اگر به تو دروغ گویند تو دروغ‏ مگو، اگر تو را ستودند شاد
مشو و اگر نکوهشت کردند بى تابى مکن و در باره ‏آنچه در خصوص تو مى‏ گویند بیندیش اگر آنچه
در باره ‏ات مى ‏گویند در خودت‏ دیدى بدان که سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى
که براى ‏کار درستى خشم کردى مصیبتى بزرگتر است برایت از این که بیم دارى ازچشم مردم بیفتى و اگر
بر خلاف واقع گفته‏ اند این خود ثوابى است که بى‏ رنج ‏آن را به دست آورده ‏اى.

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى که اگر تمام ‏همشهریانت گرد آیند و
یک زبان گویند که تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکى هستى
موجبات شادى تو فراهم نشود، امّا همواره خودت را به قرآن عرضه کن که اگر به راه قرآن مى‏ روى
و آنچه را که او نخواسته تو نیز نمى‏ خواهى و آنچه را که خواسته، مى‏ خواهى و از آنچه
بر حذرداشته مى‏ ترسى پس استوار باش و مژده ‏ات باد که هر چه در باره تو گویند، تو را
زیان نرساند و اگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مى‏ بالى ؟ !

براستى مؤمن‏ سر سختانه مشغول
جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبه‏ کند.یک بار نفس را از کژى به راستى
آرد و با خواهش او براى خدا مخالف‏ شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و
پیرو خواهش او گردد و خدایش‏ دست گیرد و از جا بلند کند و از لغزشش بگذرد و متذکر شود
و از خداى ‏بترسد و بدو توبه کند و معرفت و بنیائى اش افزون شود چرا که ترسش از او
بیشتر شده است و خداوند در این باره مى ‏فرماید 🙁 إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکرُوا
فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ ) (۱) “براستى چون ایمان آوردگان را از شیطان وسوسه‏ هایى به دل رسد، همان‏دم خدا را
به یاد آرند و بى درنگ بصیرت یابند.”

اى جابر روزى اندک را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر
که از عهده‏ شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا بدین‏ وسیله نفس
را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى.شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم
حاضر خود را با عمل خالصانه به‏ کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیدارى و
هشیار بودن کناره‏ گیر و نیک بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل کن.

از آرایشهاى‏ نهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده روی هاى هوا به رهنمایى‏ عقل محدود کن
و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمال‏ خالصانه‏ ات را براى روز قیامت ذخیره نگه
دار و با انتخاب قناعت از زیادحرص ورزیدن خود دارى نما و با کوتاه کردن آرزو، شیرینى زهد را به
سوى‏خدا جلب کن و طنابهاى آز را به سردى یأس و ناامیدى ببر و با خود شناسى‏ راه خود بینى
را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس.

بافزون یاد کردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانى کن و
با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ کن مبادا به‏ امیدوارى دروغین دل خوش کنى که این
تو را در هراسى راست خواهد انداخت و مبادا در کارها امروز و فردا کنى که‏ این دریایى‏ است که
نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.

مبادا غفلت کنى که این مایه سنگدلى و ازآنچه در آن عذر و بهانه‏ اى برایت نباشد بپرهیز که پشیمانها
بدین پناه مى ‏آرند و به پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته ‏ات باز گرد و با دعاى‏
خالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى بر خوردار شو، و با بسیارى شکر، نعمتهاى بیشترى
به سوى خود جلب کن، و با کشتن آز و طمع‏ در پى بقاى عزت و سر فرازى باش و
این آز را با عزّت نا امیدى از میان برو این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر
و کوتاه کردن آرزو را از دنیا توشه بردار.

امام محمد باقر(ع): سخن پاک را از هر کس که مى ‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏ کند

از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به‏ چیزى که بدان اطمینان ندارى، اعتماد کنى.و
بدان که هیچ دانشى چون‏ سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى‏ همچون مخالفت
با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست.هیچ‏ ثروتى همانند بى نیازى دل و هیچ شناختى همچون خود
شناسى نیست و هیچ ‏نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى‏ همسنگ بلند
همتى نیست وهیچ زهدى همگون با کوته آرزویى نیست و هیچ ‏عدالتى همانند انصاف نیست و هیچ ستمى همچون موافقت
با هوا و هوس ‏نیست و هیچ اطاعتى بمانند انجام فرایض نیست.

هیچ مصیبتى همچون بى ‏خردى نیست و هیچ گناهى همانند کوچک شمردن گناهت و خشنودى ازحالتى که در آنى نیست
و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانندجهاد با هوا وهوس نیست و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیر از
خشم‏ نیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت بهره ورى را از دست دهى
که این عرصه‏ اى است که به اهل خود زیان مى‏ رساند.”

جابر روزى اندک را از سوى خدا براى
خویشتن بسیار گیر که از عهده ‏شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا
بدین ‏وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى.شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع
کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به‏ کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به
نیک بیدارى و هشیار بودن کناره‏ گیر.

و نیز آن‏حضرت فرمود :

“سخن پاک را از هر کس که مى ‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏ کند، زیرا خداوند مى‏
فرماید :

( الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِک الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ) (۲)

“بندگانى که سخنان را مى ‏شنوند
و از بهترین آن پیروى مى‏ کنند.آنانندکسانى که خدا هدایتشان کرده است.”

واى بر تو اى فریب خورده چرا نمى
‏ستایى کسى را که بدو چیزى فانى‏ مى‏ دهى و او به تو چیزى باقى مى‏ بخشد.یک درهم فانى را
به ده درهم ده تاهفتصد درهم باقى بگیرد یعنى چندین برابر.

واى بر تو براستى تو یکى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه که بر تو شهوتى‏ یا ارتکاب گناهى رخ
دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش درانجام آن بکوشى گویى که در برابر چشم
خدا نیستى و یا خداوند در کمین تو ننشسته است.

اى جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مرکبت کند و همتت سُست‏ است.پس واى خدایا از این طالب و
مطلوب! واى گریزنده از دوزخ! چه‏ شتابان به سوى آتش روانه‏اى و چه زود خود را در آن فرو مى‏
افکنى”!! (۳)

——————————————
پی نوشت ها :

(۱) – سوره اعراف، آیه ۲۰۱٫(۲) – سوره زمر، آیه ۱۸٫(۳) – فى
رحاب ائمّه اهل البیت – سیره الباقر، ص‏۲۲ – ۲۱٫منبع :

کتاب هدایتگران راه نور

تبیان