ماندگارترین باقیات صالحات

باقیات صالحات از مسائل مهمی است که قرآن نیز در دو آیه بر آن تأکید کرده است: «وَ یَزِیدُ اللَّهُ
الَّذِینَ اهْتَدَوْاْ هُدًى وَ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیرْ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَ خَیرْ مَّرَدًّا»[۱]؛ « الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَهُ الْحَیاهِ الدُّنْیا
وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً».[۲] قطعا باقیات صالحات از موضوعات مهمی بوده که برای لزوم
تلاش در کسب آن، روایات بسیاری وجود دارد و حتی در روایتی از باقیات صالحات تعبیر به گنج شده
است که گنج واقعی برای انسان، همین می‌تواند باشد.

«امام صادق(علیه السلام) فرمود: خداى عزّ و جل به موسى علیه السلام فرمود: در شب و روز مرا بسیار یاد
کن و هنگام ذکر من خاشع باش، و به هنگام بلا شکیبا باش، و پیش ذکر من آسوده باش و
مرا پرستش کن و چیزى را شریک من قرار مده، بازگشت همه به سوى من است، اى موسى مرا (براى
روز درماندگى) ذخیره خود ساز، و گنج (باقیات صالحات) کردارهاى شایسته و پاینده خود را به من بسپار».[۳] اما در
تعریف و بیان این اصطلاح دو نوع تعریف وجود دارد: ۱٫«باقیات صالحات؛ اعمال صالحى است که نزد خدا محفوظ مى‏ماند
و باعث شکر و اجر عظیم خداوند مى‏شود».[۴]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: هر کس از این جهان درگذرد پس از مرگ،
چیزى به او نمی‌رسد جز این که پیش‏تر سه چیزى از خود باقى گذاشته باشد:۱٫کار نیکى که اثرش پس از
او باقى باشد؛ ۲٫سنت حسنه‏‌اى که در میان مردم رواج داده باشد و بعد از او مردم به آن روش
عمل کنند؛ ۳٫فرزند صالحى که براى او دعا کند.[وسائل الشیعه، بیروت، ج ۱۳، ص۲۹۲]در حدیث دیگرى از آن حضرت نقل
شده که فرمود: شش چیزى است که شخص مومن پس از مرگش از آن بهره‏‌مند خواهد شد:

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود:
هر کس از این جهان درگذرد پس از مرگ، چیزى به او نمی‌رسد جز این که پیش‏تر سه چیزى از
خود باقى گذاشته باشد: ۱٫کار نیکى که اثرش پس از او باقى باشد؛ ۲٫سنت حسنه‏‌اى که در میان مردم رواج
داده باشد و بعد از او مردم به آن روش عمل کنند؛ ۳٫فرزند صالحى که براى او دعا کند

۱٫فرزند
صالحى که براى او طلب آمرزش کند؛ ۲(dot) قرآنى که از او باشد و مورد استفاده قرار گیرد؛ ۳٫درختى که
می‌نشاند؛ ۴(dot) چاه آبى که احداث نماید؛ ۵(dot) چشمه آبى که در راه خدا جارى می‌کند؛ ۶٫سنت و روش نیکى
که پس از او مردم به آن عمل کنند.[همان مدرک، ص۲۹۳]

موارد و مصادیق باقیات صالحات بسیار گسترده می‌باشد
و اعمال بسیاری را در بر می‌گیرد.در روایات و سخن اندیشمندان دینی نیز مصادیق گوناگونی برای باقیات صالحات ذکر
شده است که البته هیچ‌کدام در مقام بیان حصر این اصطلاح در معنای مورد نظر خود نبوده‌اند؛ لذا می‌توان مفهوم
وسیعی برای این اصطلاح در نظر گرفت.در این‌جا تعدادی از مصادیق باقیات صالحات را بر اساس روایات و کلام بزرگان
بر می‌شمریم:الف.ذکر گفتن: «امام باقر(علیه السلام) فرمود: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از کنار مردى عبور می‌کرد که در
باغش درخت می‌کاشت.‏پس آن‌ حضرت(صلی الله علیه و آله) در کنارش ایستاد و فرمود: تو را راهنمائى نکنم بر کاشتن
درختى که ریشه‏اش پا برجاتر و میوه‏هایش زودرس‏تر و بهتر و پاینده‏تر باشد؟ عرض کرد: چرا مرا راهنمائى فرما اى
رسول خدا، فرمود: چون بامداد کنى و شام کنى بگو: «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه
و اللَّه اکبر»؛ زیرا اگر آن‌ را بگویى به شماره هر تسبیحی ده درخت در بهشت دارى (که هر درختى
از آنها یک نوع) از انواع میوه‏ها (می‌دهد) و آنها از (باقیات صالحات) است».[۵]

پی نوشت ها:

[۱].مریم،
۷۶: «و خدا هدایت یافتگان را بر هدایت مى‏افزاید و اعمال صالحى که (اجرش نعمت) ابدى است نزد پروردگار تو
بهتر (از مال و جاه فانى دنیا) است هم از جهت ثواب الهى و هم از جهت حسن عاقبت اخروى».[۲].کهف،
۴۶: «مال و فرزندان، آرایش و زیور زندگى دنیا هستند، ولى اعمال شایسته پایدار نزد پروردگارت از جهت پاداش بهتر
و از لحاظ امید داشتن به آنها نیکوتر است».[۳].فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج ۹، ص ۱۴۴۳، کتابخانه امام أمیر
المومنین علی(علیه السلام)، اصفهان، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.[۴].طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۴، ص ۱۰۲، دفتر انتشارات
اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۵].کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۲، ص ۵۰۶

تبیان