بُقعه اِستِر , مهم‌ترین زیارتگاه یهودیان در ایران

آرامگاه بقعه استر پس از بیت المقدس دومین زیارتگاه های یهودیان ایران و جهان است. این مقبره جز آثار مهم میراث فرهنگی ایران به ثبت ملی رسیده است. در ادامه مطلب از پرشین وی بیشتر با بقعه استر مهم‌ترین زیارتگاه یهودیان در ایران آشنا خواهیم شد

بقعه استر

آرامگاه تاریخی یا بُقعه اِستِر بنابه روایات تاریخی، استر یک زن جوان یهودی بود که پنج قرن پیش از
میلاد مسیح به همسری خشایار پادشاه هخامنشی درآمد و او را قانع کرد به یهودیان اجازه دهد آزادانه در داخل
مرزهای امپراتوری ایران سکنی گزینند.آرامگاه یا بُقعه اِستِر و مردخای جزء مهم‌ترین زیارتگاه های یهودیان ایران و جهان است.
این مقبره جزء آثار میراث فرهنگی ایران ثبت شده‌است.
وجود این زیارتگاه، عامل مهمی در شکل گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان بوده‌است.مقبره استر و مردخای در
مرکز شهر همدان، ابتدای خیابان دکتر شریعتی قرار دارد.

آرامگاه تاریخی اِستِر و مُردِخای بنایی متعلق به کلیمیان ایران است که بنای اصلی آن یک ساختمان چهارگوش آجری است.
همان بنایی که ارغون شاه مغول در قرن هشتم بر روی بقایای آرامگاه قبلی ساخته است.

بقعه استر

مهم‌ترین زیارتگاه یهودیان در ایران

مصالح ساختمانی بنای این مقبره از سنگ و آجر است و به سبک بناهای اسلامی ساخته شده‌است.
از شکل ظاهری و سبک معماری این اثر، چنین بر می‌آید، که ساختمان فعلی آن در قرن هفتم هجری بر
روی ساختمان قدیمی تری که متعلق به قرن سوم هجری بوده‌است، بنا شده‌است.

قسمتهای مختلف بنا شامل: مدخل ورودی، دهلیز، مقبره، ایوان و شاه نشین است.

ورودی آرامگاه تاریخی درب کوتاه سنگی است که توسط کلون باز و بسته می شود و به دلیل ارتفاع کوتاه
درب، باید خمیده وارد آرامگاه شد.

یک جلد کتاب آسمانی ” تورات” که قدمت بالایی دارد و بر پوست آهو نوشته شده‌است، در حفاظ استوانه‌ای شکلی،
در سازمان میراث فرهنگی استان نگهداری می‌شود.

آشنایی با بقعه استر

در وسط فضای مربع شکل مقبره‌ها، دو صندوق منب کاری شده زیبا بر روی این قبور قرار دارد.
در بالای قبر جنوبی، که آن را به استر نسبت می‌دهند، صندوق منب کاری عتیقه و نفیسی قرار دارد، که
قدیمی تر است و صندوق دوم که بر روی قبر مردخای قرار دارد، بسیار شبیه صندوق اولی است و حدوداً
در سال ۱۳۰۰ توسط استاد عنایت الله ابن حضرت قلی تویسرکانی، که یکی از منبت کاران برجسته زمان خود بوده،
ساخته شده‌است.

ترجمه خطوط عبری روی صندوق متعلق به استر، که بانی صندوق را معرفی می‌کند، چنین است: ” امر کرد به
ساختن این صندوق، بانوی عفیفه صادقه، جمال الدوله یوحرقیا و جمال الدوله یشوعا و یشعل، که هر سه نفر برادر
خانم جمال ستام هستند.”

بقعه استر

کتیبه به زبان عبری، در درون مقبره بقعه استر

بر بالای دیوار مقبره نیز، کتیبه‌ای به زبان عبری و به صورت برجسته گچ بری شده‌است.
خطوط عبری روی صندوق استر، و گچ بری‌های برجسته، متعلق به قرون هشتم و نهم هجری می‌باشند.
در مورد هویت مدفونین این بقعه، تا کنون نظرات متفاوتی داده شده‌است، اما روایت مشهورتر، که با روایت مورخین یونانی
و روایت تورات در مورد سرگذشت استر و مردخای تطبیق دارد، به شرح زیر است:خشایارشاه با دختری از یهود به
نام استر، که خواهر زاده یکی از درباریان یعنی مردخای بود، ازدواج کرد.

به این ترتیب یهودیان در دربار وی نفوذ زیادی پیدا کردند.
در این بین، شخصی به نام هامان که او نیز از درباریان با نفوذ و پرقدرت بود، نسبت به نفوذ
روز افزون یهودیان حسادت نمود و از این رو فرمان قتل یهودیان را از خشایارشا گرفت.
اما مردخای به وسیله استر همسر خشایارشا، این فرمان را از شاه پس گرفت و آنان را نجات داد.

بقعه استر

در خصوص نام استر باید گفت که نام اصلی او “هدسه” بوده، اما چون به طرز شگفت آوری زیبا
و خوش سیما بوده‌است، نام استر یعنی ستاره را بر وی نهاده‌اند.
وی دختر فردی به نام “ابی حایل” بوده‌است، که در حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در سرزمین پارس
به دنیا آمده و بعد از فوت پدر و مادرش، داییش (مرخای) سرپرستی او را بر عهده گرفته‌ است.

بیشتر بدانید از بقعه استر

بنای اصلی آن یک ساختمان چهارگوش آجری است. صدر راهنمای یهودی این آرامگاه قدمت بنا را تا زیر گنبد دست نخورده ۲۵۰۰ سال می داند و گنبد را همان بنایی عنوان می کند که که ارغون شاه مغول در قرن هشتم بر روی بقایای آرامگاه قبلی ساخته است و ۷۰۰ سال قدمت دارد و تا امروز مرمت نشده است.

برای ورود به این آرامگاه باید همانند اماکن متبرکه مسلمانان کفش های خود را در بیاورید.رودی آرامگاه درب کوتاه سنگی است که توسط کلون باز و بسته می شود و به دلیل ارتفاع کوتاه درب، باید خمیده وارد آرامگاه شد.یک جلد کتاب آسمانی«تورات» هم که قدمت بالایی دارد و بر پوست آهو نوشته شده‌است و متعلق به این زیارتگاه یهودیان است، در حفاظ استوانه‌ای شکلی، در سازمان میراث فرهنگی استان نگهداری می‌شود.

مهم‌ترین زیارتگاه یهودیان در ایران

در یکی از این جشنها سالگرد پادشاهی و تاجگذاری خشایارشا تمام بزرگان مملکت را
برای حضور در این جشن به یکی از قصرهای خود در شوش دعوت کرده بود. در حین
برگذاری این جشن خشایارشا از غیبت همسر خود، ملکه وشتی، مطلع شد و پس
از جویا شدن علت، خواستار حضور وی در مراسم شد. وشتی بدلیل اینکه این جشن
با زیاده روی و بدمستی مردان همراه بود و در این وضعیت به زنان بی حرمتی می شود
بطوری که زنان بازیچه دست مردان قرار می گرفتند، از حضور در این جشن امتناع کرد.

خبر به گوش شاه رسید. مست و خشمگین با مشاورنش صحبت کرد و مشاورنش هم
به او هشدار دادند که این امر ممکن است باعث عادت شود و زنان دیگر هم یاد بگیرند
و از مردان تمکین نکنند و در اینصورت اقتدار مردان خدشه دار می شود. شاه در همان
حالت مستی تصمیم به جدایی از ملکه وشتی می گیرد و او را از قصر اخراج می کنند.
ملکه وشتی برای حفظ پاکدامنی خود از این مقام عزل می شود.  قصر و دربار خشایارشا بدون ملکه مانده بود.

بقعه استر

شاه هم پس از چند روز از این کار پشیمان شد و خواستار بازگشت وشتی شد اما دیگر دیر بود.
مشاوران پیشنهاد دادند که اجازه بدهد تا از سرتاسر کشور زیباترین دختران رو بیاورند تا شاه ،
ملکه را انتخاب کند.شاه می پذیرد. از سرتاسر ایران دختران رو می اوردند که در بین اینها دختری
یهودی بنام هدسه (به او استر هم میگفتند) که با مُردخای، زندگی می کرد، انتخاب می شود.
استر که یهودی بودن خود را پنهان کرده بود به کمک راهنمایی های مردخای مورد پسند شاه
قرار گرفته و ملکه می شود. پس از آن استر راه ورود مردخای به دربار را باز می کند.

دالاهو / مجله چمدان