میل گنبد قابوس یک مکان گردشگری بسیار زیبا

اگر شما هم دوست دارید به یک مکان تاریخی قدمت دار مسافرت کنید ما قصد داریم شما را
با میل گنبد قابوس که یکی از بلندترین برج های آجری جهان و مربوط به سده‌ی چهارم هجری است
آشنا کنیم این برج تاریخی زیبا از بهترین مواد زمان خود درست شده است در ادامه مطلب از پرشین وی
با میل گنبد قابوس بیشتر آشنا خواهیم شد

میل گنبد قابوس

میل گنبد که بلندترین برج آجری جهان است جزو بناهای تاریخی مربوط به سده‌ی چهارم هجری است.
این برج در زمان پادشاهی شمس‌المعالی، قابوس ابن وشمگیر از پادشاهان آل زیار ساخته شده است.
بر اساس کتیبه‌ی آجری موجود در بنا که به خط کوفی نگاشته شده و گرداگرد برج نصب شده است، این
برج در سال ۳۹۷ هجری قمری (۳۷۵ هجری شمسی) و بنا به دستور قابوس ابن وشمگیر بنا شده است.

اگر چه معماری ایران دارای سبک‌های مختلفی همچون معماری اروپایی نمی‌باشد و تنها دارای یک سبک و آن هم معماری
ایران بوده، ولی بر طبق دسته‌بندی سبکی معماری ایران از دیدگاه مرحوم پیرنیا این بنا یکی از اولین ساختمان‌هایی است
که مرز بین شیوه‌ی معماری خراسانی و رازی محسوب می‌شود و در واقع، مربوط به اوایل دوره‌ی شیوه‌ی معماری رازی
است.

ساختمان این بنا تماما از آجر و ملات ساروج ساخته شده است.
یکی از بارزترین ویژگی‌های شیوه‌ی معماری رازی، استفاده از آجر با بهترین کیفیت ممکن است.

موقعیت میل گنبد قابوس

محل فعلی قرار گرفتن این برج، یعنی شهر گنبدکاووس در زمان ساخت برج، حومه‌ی شهر جرجان (گرگان) کهن، پایتخت حکومت
آل زیار بوده است.
پایه‌ی میل گنبد، بنایی است با ارتفاع ۱۵ متر که با همان مصالح به کار رفته در برج ساخته شده
و داخل آن به شکل سرداب طراحی شده است.
البته امروزه جز قسمتی از پاکار طاق این سرداب، تمامی قسمت‌های کف آن به دلیل کاوش‌های فراوان جویندگان گنج‌های باستانی،
تخریب شده است.

این پایه در میان یک تپه‌ی خاکی قرار دارد و فقط دو متر از ارتفاع آن خارج از سطح این
تپه است و ارتفاع میل گنبد با احتساب ارتفاع پایه‌اش در حدود ۷۰ متر است که ۱۸ متر از این
ارتفاع متعلق به سرپوش میل است که به شکل گنبدی مخروطی ساخته شده است.

میل گنبد قابوس

این گنبد مخروطی که شیب تندی دارد، دو پوسته است؛ گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم‌مرغی و
با آجر معمولی و پوسته‌ی بیرونی با آجرهای ویژه‌ی کفشکی (پخته شده‌ی قرمزرنگ دنباله‌دار) ساخته شده است.
روزنه‌ی رأس این میل در قسمت شرقی آن است و میل گنبد همین یک روزنه را دارد.
ساقه‌ی این میل مدور است و از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن، پشت‌بندهای مثلثی‌شکل آن است.
این پشت‌بندهای ده‌گانه که به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند از پای‌بست بنا شروع شده و به قسمت زیرین
گنبد ختم می‌شوند.

در ضلع جنوبی این میل، درب ورودی آن قرار دارد.
سردر این درب، طاق نیم‌گردی است که مقرنس‌کاری شده است.
محققان معماری این طاق را از نخستین نمونه‌های مقرنس‌کاری می‌دانند.

دو کتیبه به خط کوفی، کمربندوار، بدنه‌ی بنا را تزیین کرده است که یک سوی آن در ۸ متری پای
آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی قرار دارد.
این کتیبه‌ها ساده و آجری، برجسته و خوانا هستند و دورتادور آن‌ها، قاب مستطیل‌شکلی از آجر قرار دارد.

بیشتر بدانید از دانستنی های گنبد کابوس

۱. پیشینه تمدن این ناحیه به پنج تا ۶ هزار سال پیش می‌رسد. علاوه بر آثار ارزشمندی که در کاوش‌های
باستان‌شناسی منطقه پیدا شده است، دانشمندان زیادی در این منطقه زندگی کرده‌اند که ازجمله آن‌ها
می‌توان به عنصرالمعالی کیکاووس و عبدالقادر جرجانی اشاره کرد.

۲. منطقه گنبدکاووس در علم پزشکی دانشمندان بزرگی را به دنیای پزشکی تحویل داده است.
دو تن از معروف‌ترین پزشکان ایران و جهان، ابوسهل مسیحی و سید اسماعیل (حکیم) جرجانی صاحب دایره المعارف ذخیره خوارزمشاهی از این خاک بوده‌اند.

۳. برج گنبد قابوس بنای تاریخی سده چهارم است که در این شهر قرار دارد که معماری آن به شیوه رازی است.

۴. گنبد قابوس بلندترین برج تمام آجری جهان است که بر فراز تپه‌ای خاکی که ۱۵ متر از زمین بلندتر است قرار دارد. ارتفاع بنا به همراه پی آن حدود ۷۲ متر است.

۵. کاووس فرزند وشمگیر فرزند زیار دیلمی نامور به شمس‌المعالی در گنبد قابوس مدفون‌شده است.
قابوس بن وشمگیر نخستین پادشاه دیلم لیلی بن نعمان بود که در روزگار نصر پسر احمد سامانی بر نیشابور حکومت می‌کرد.

۶. کاووس پسر وشمیگر در هنر و ادب هم‌دستی داشت و در خوشنویسی به زبان‌های فارسی
و عربی یکی از هنرمندان برجسته زمان خود بود، ولی از سویی در بسیاری از منابع به این
موضوع اشاره‌شده که بسیار سنگدل بوده است، دهخدا در واژه‌نامه خود درباره او می‌نویسد:

میل گنبد قابوس

کاووس مردی درشت‌خو و بی‌گذشت و باخشم بود که به آسانی دستور کشتن می‌داد
و به اندک بدگمانی دست به کشتن هر بی‌گناهی می‌زد.

۷. وشم در لغت‌نامه به‌معنای بلدرچین و وشمگیر به‌معنای شکارچی بلدرچین است، این لقب
به بسیاری از پادشاهان آن زمان داده می‌شده است و اگر پادشاهی در شکار بلدرچین مهارت خاصی داشت، لقب وشمگیر به او داده می‌شد.

۸. پی‌سازی بنای گنبدکاووس از زمین سفت آغاز و تا بلندای ۱۵ متری با آجر و مصالح مثل خاک
ساروجی ساخته شده است. درون پای‌بست سردابی وجود داشته که پاکار تاق آن هنوز سالم است،
ولی بر اثر کاوش‌های پیاپی کاوشگران که در پی گنج بوده‌اند، آثاری از کف سرداب باقی نمانده است.

۹. بدنه گرد بیرونی گنبد دارای ۱۵ ترک است، این ترک‌ها که در سمت‌های آن به فاصله‌های برابر
از یکدیگر قرار دارند، از پای‌بست بنا آغاز و تا زیر سقف گنبدی ادامه می‌یابد.

۱۰. در زیر گنبد مخروطی بنا، دورتادور ساختمان نگاره‌هایی به خط کوفی بنایی وجود دارد که
از عباراتی مثل بسم‌الله الرحمن الرحیم، الامیر شمس‌المعالی، سنه سبع و تسعین در نوشتن آن‌ها استفاده شده است.

کجارو