به دست آوردن رنگ مورد نیاز در رنگرزی

رنگرزی

در روش رنگرزی سنتی با توجه به نیاز برای بدست آوردن رنگهای تازه و بدیع در هنر و صنعت مهم
فرش و دیگر هنرهای وابسته و گذشتن از سد محدود سه رنگ اصلی( قرمز، زرد، آبی) می توان از مخلوط
کردن مواد رنگ طبیعی استفاده کرد که البته در این امر دانش و تجربه امروزه کاربرد فراوانی دارد.

رنگهای اصلی موجود در طبیعت(قرمز، زرد، آبی) با استفاده از رنگدانه های طبیعی پدید می آیند و این سنت و
دانش مربوطه با روشهای اجرایی آن از دیر باز پدید آمده و مورد استفاده اهل فن بوده است.

رنگرزی سنتی

رنگ قرمز : در این رابطه برای بدست آوردن رنگ قرمز می توان از قرمز دانه یا روناس بهره گرفت.

رنگ زرد : این رنگ از انواع اسپرک، زعفران و برخی مواد دیگر بدست می آید.

رنگ آبی : این رنگ بیشتر از نیل حاصل می شود اما برای بدست آوردن رنگهای ترکیبی انواع سبزها، بنفشها
و یا هر رنگی دیگر از روشهای ترکیبی استفاده می شود.

رنگ بنفش : برای بدست آوردن این رنگ، خامه پشم را پس از رنگ کردن با روناس یا قرمز دانه
قلیایی می کنند.

رنگ سبز : در این روش خامه پشم را پس از رنگ کردن با اسپرک یا چوب زرد آن را
وارد خم می کنند و با همین روشهای ترکیبی می توان نسبت به تهیه کلیه رنگها این عملکرد را انجام
داد.
همچنین برای بدست آوردن روشنی و سیری رنگ می توان با کنترل عواملی همچون مدت زمان رنگرزی، غلظت رنگ و
… به نتیجه دلخواه رسید.

مواد رنگزای طبیعی : همان گونه که قبلاً بیان گردید بسیاری از مواد مورد استفاده در کار رنگرزی الیاف مورد
استفاده در صنعت و هنر فرشبافی مواد رنگزای طبیعی هستند.

۱٫
اسپرک ۲٫
اسکوتی ۳٫
انار۴٫
بقم ۵٫تمشک ۶پوست پیاز۷جفت ۸٫روناس ۹٫زعفران۱۰٫سماق ۱۱٫شیرین بیان ۱۲٫قرمزدانه۱۳٫نیل ۱۴٫پوست گردو ۱۵٫زرشک۱۶٫گل زلیل ۱۷٫برگ توت ۱۸٫هلیله۱۹٫گل رنگ ۲۰٫سرخس ۲۱٫سرساور

رنگرزی با مواد طبیعی:

اسپرک:
این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای زرد، طلایی و نارنجی را دارا است.
برای به دست آوردن رنگهای مذکور لازم است که در حمام رنگ از دندانه های مختلف استفاده شود تا این
تفاوت و گوناگونی رنگ پدید آید.انار: این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای کرم، زرد تیره، نخودی، قهوه ای روشن بدست
آورد.بقم: این ماده رنگی بیشتر برای بدست آوردن رنگ مشکی کرومی استفاده می شود وهمچنین می توان رنگهای مختلف دیگری
نظیرارغوانی روشن، بنفش، بنفش سیر،خاکستری روشن، خاکستری سیر را با اضافه کردن و یا دندانه کردن با موادی همچون زاج
سفید، مس آهن و کروم بدست آورد.تمشک: با این ماده رنگزا می توان رنگ خاکستری تیره را بدست آورد.

به دست آوردن رنگ مورد نیاز در رنگرزی

پوست پیازکه از این ماده رنگی می توان رنگهای مسی، نارنجی، پوست پیازی و با صورتی بدست آورد برای رسیدن
به این منظور باید با استفاده از دندانه های مناسب و نسبت ترکیبات آنها عمل رنگرزی صورت گیرد.جفت با پوست
بلوط: با استفاده از این ماده رنگزا می توان رنگ نخودی و رنگ طلایی به دست آورد.
باید در نظر داشت که این ماده به علت وجود ماده زوجی به دندانه کردن نیاز ندارد.

روناس: از این ماده رنگی به علت اهمیت و دارا بودن قابلیتهای فراوان می توان رنگهای بسیاری مانند بنفش، نارنجی،
دوغی،قرمز، قرمز مایل به قهوه ای، قرمز مایل به بنفش و رنگهای تیره بدست آورد.برای رسیدن به این رنگها املاح
که به عنوان دندانه مورد استفاده قرار می گیرند شامل: بیکرومات پتاسیم، زاج سفید، سولفات مس، سولفات آهن، کلر و
قلع می باشند و با استفاده از مواد رنگی دیگر نیز می توان ترکیبات جدیدی به وجود آورد.

تهیه رنگهای پشت گلی، قرمز کمرنگ و سرخابی با روناس برای بدست آوردن این رنگها می بایست از دندانه قلع
استفاده نمود.معمولاً برای رنگرزی روناس بیشتر از دندانه های اشاره شده استفاده می شود ولی گاهی برای بدست آوردن رنگهای
بخصوصی از دندانه مس و آهن نیز استفاده می شود.
این دندانه هم باعث کدری رنگ می شوند.زعفران: با استفاده از دندانه زاج سفید و بهره گیری از زعفران می
توان به رنگ نارنجی مایل به قرمز دست یافت.
این ماده رنگزا بعلت گرانی و حتی تقلیلات موجود در آن کمتر مصرف می شود و چنانچه لازم باشد بیشتر
در قالیهای ابریشمی مورد استفاده قرار می گیرد.

سماق: با استفاده از دندانه های مختلف و بهره گیری از سماق می توان رنگهای خرمایی روشن، خاکستری، زرد، سیاه
و سبز روشن را به دست آورد.

تهیه رنگهای دیگر:

الف) با استفاده از دندانه زاج سفید و دندانه های سرب بدست می آید.ب)آبی تیره مایل به سیاه : با
استفاده از سولفات آهن به عنوان دندانه حاصل می گردد.ج) سبز روشن: مواد قلیایی اضافه باعث تولید این رنگ می
شوند.د) زرد: با استفاده از مواد اسیدی این رنگ را تهیه می کنند.

قرمز دانه: یکی از مهم ترین مواد بای تهیه رنگهای قرمز طبیعی است.
از این رو با دندانه های گوناون می توان رنگهایی از آن بدست آورد.
که ذیلاً نمونه هایی از رنگهای مذکور آورده شده است.قرمز شفاف: با دندانه قلع سرخابی با دندانه جیوه ارغوانی با
دندانه کروم.شرابی مایل به بنفش با دندانه مسصورتی با دندانه منیزیمسبز با دندانه اورانیومقرمز لاکی:با دندانه زاجبنفش کدر با دندانه
باریمخاکستری تیره با دندانه آهنقرمز مایل به قهوه ای با دندانه سربقرمز شفقی با دندانه روی

نیل: از مهمترین رنگهایی
است که رنگ ابی طبیعی را به وجود می آورد و اما به همان نسبت از اهمیت خاصی برخوردار است.
نکات مهمی نیز در رنگرزی آن وجود دارد که در صورت عدم توجه به آنها نتیجه مطلوبی حاصل نمی شود.
بنابراین باید با دقت به نکات زیر توجه شود و نیل تنها در محیط قلیایی قابل حل شدن است.

پوست گردو: این گیاه قدیمی ترین گیاهانی است که برای رنگرزی جهت تهیه رنگهای قهوه ای، قهوه ای تیره، خاکستری
تیره و مشکی مورد استفاده قرار می گیرد و برای رنگرزی این ماده رنگی به علت دارا بودن ماده زوجی
نیازی به دندانه استفاده شود زیرا وجود همین دندانه ها ست که رنگهای دیگر را نیز پدید می آورد.رنگ نارنجی:
با استفاده از دندانه زاج سفید و ۳ درصد اسید اگزالیک حاصل می گردد.رنگ قهوه ای روشن: با استفاده از
دندانه بی کربنات پتاسیم حاصل می شود.قهوه ای متوسط: با استفاده از دندانه سولفات مس حاصل می گردد.رنگ نارنجی: این
نوع رنگ نارنجی با استفاده از کلروراستاتر حاصل می گردد.

زرشک وحشی: از اتین گیاه می توان رنگ زرد بدست آورد ولی زرشک وحشی در کنار آب کلر رنگ قرمز
به دست می آید.تهیه رنگ زرد با زرشک وحشی: رنگرزی وحشی که با استفاده از ریشه این گیاه انجام می
گیرد بسیار ساده است.گل ذلیل(گل زرد): از این گیاه می توان رنگ زرد زیبایی به دست آورد هر چند که
با رنگ کردن الیاف این ماده رنگی با نیل بعنوان رنگرزی حمام دوم،رنگ سبز زیبایی نیز حاصل می شود.قوت: این
گیاه دارای مواد مختلف رنگ داری است که با استفاده از آنها می توان رنگهای متفاوت به شرح ذیل به
دست آورد.

سبز مغز پسته ای: با استفاده از اسید کلریدریک غلیظ حاصل می شود.قهوه ای تا زرد(کاهی): با استفاده از نسبتهای
مختلف اسید نیتریک حاصل می گردد.لاک زرد: با استفاده از زاج سفید یا کربنات سدیم حاصل می گردد.هلیله: این ماده
رنگی در دو نوع هلیله سیاه و هلیله زرد وجود دارد که می توان از آنها رنگهای قهوه ای، زرد
و انواع خاکستری را به دست آورد.

گل رنگ(کانشه): از این گیاه می توان رنگ زرد به دست آورد.سرخس عقابی: با این گیاه می توان رنگهای زرد،
سبز مایل به زرد و خاکستری تیره را بدست آورد.

مواد رنگزای شیمیایی:
حدود صد سال پیش دانشمندی به نام پرکین رنگ مصنوعی را از تقطیر ذغال سنگ به دست
آورد و تا امروز تلاش کلیه کارخانجات تولید و ساخت رنگ بر این اساس استوار است.
که با تنوع گسترده ای تولیدات رنگ مصنوعی را روانه بازار مصرف نماید.
ولی با تکامل دانش رنگ سازی روز به روز از نواقص این محصولات کاسته شده است.

هر چند که این محصولات ساخته دست بشر نتوانسته جای واقعی رنگهای طبیعی را بگیرد اما به علت نیاز روز
افزون جوامع انسانی به رنگ و همچنین ارزان بودن رنگهای شیمیایی توجه و استفاده از این رنگها گسترش یافته است.
البته جای تأسف دارد که برای اولین بار در ایران رنگهای باز یک که همان رنگهای جوهری هستند برای رنگ
کردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت که این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای کیفیت خوبی بودند ولی
رنگهای شیمیایی که امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند.
برای رنگ کردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت که این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای کیفیت خوبی
بودند ولی رنگهای شیمیایی که امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند.

رنگ نقش آفرین قالی است.رنگ زبان گویای قالی است.رنگ طبیعی در فرش آرامش بخش چشم است.رنگ باعث زیبایی دوام فرش
دستباف می گردد.قالی نقشه زندگی فرشباف استدرخشش فرش ایرانی جهانی است

نقشه:
نقشه با توجه به علایق و ذوق وسیله
آن محل تعیین می شود و در شهرهای جنوب خراسان، نقشه ماهی، بوته، گل فرنگ و محرمات جایگاه خاصی دارد.همچنین
نقشه ترکمنی، ریز ماهی ساده، لچک ترنج و پنج متن در این شهر ها یافته می شود.

انواع دار:
الف)افقی( دار زمینی یا خوابیده):۱٫
دو چوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار۲٫چهارچوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار ج)راست رو د)چپ روب)دار عمودی(دار ایستاده)الف)
ثابت ب)متحرکدار افقی به موازات سطح زمین و با فاصله تقریباً۳۵-۳۰ سانتی متری زمین نصب می گردد.
دار افقی قدیمی ترین نوع دار قالی است این دار دارای ساختمان ساده از جنس چوب با لوله های آهنی
است.ب)دار عمودی: این دارها که تکامل یافته دارهای ابتدایی هستند از یک چهار چوب مستطیلی شکل با پایه و یا
بدون پایه تشکیل می شوند و به طور عمود بر سطح زمین مستقر می گردند.
دارهای عمودی از هرنوع که باشند دارای ساختمان مشابه اند.

قالیهای تولید شده در شهرهای جنوبی خراسان پس از تولید و کشیدن زحمات فراوان به کشورهایی همچون آلمان و …
صادر می گردند.

فرش ایرانی