طراحان مشهور قالی آذربایجان
قالی آذربایجان
آذربایجان در حال حاضر در شمال غرب ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و از مغرب با
کشور ترکیه هم مرز است.
منطقه آذربایجان به دلیل وسعت واقع، زمینهای کشاورزی، آب و هوای مناسب و طبیعی کوهستانی همواره در تولید قالی از
موقعیتی ممتاز برخوردار بوده است .
شهر تبریز از مراکز مهم قالیبافی در این خطه میباشد و از زمان صفویان با ایجاد کارگاههای بزرگ قالیبافی فرشهای
بسیار زیبایی در آن بافته شد که در موزههای بزرگ جهان دیده میشود.
قالی آذربایجان
از نیمه دوم قرن نوزدهم توسط بازرگانان این شهر امر صادرات فرش رواج داشته است.
صادرات قالی ایران از طریق تبریز تا آن حد برای دولت ایران مهم بود که تصاویری از این رویداد
بر روی اولین کارت پستالهای زیبای اواخر دوره قاجار چاپ شد و به اقصی نقاط جهان فرستاده شد.
مرکز مهم قالیبافی آذربایجان:
الف: قالی های شهری در مرکز و غرب استان قرار دارد و مهمترین آنها عبارتند از: ۱ـ تبریز و اطراف
آن ۲ـ مرند ۳ـ مراغه۴ ـ خویب: فرشهای روستایی: ۱ـ هریس ۲ـ گراوان ۳ـ بخشایش ۴ـ شربیان ۵ـ مهربان همچنین
شهرهای اردبیل، سراب، مشکینشهر و کلیبر که عمده قالیهای اصیل آنها به لحاظ طرح، رنگ و بافت در کنار قالیهای
محلی و روستایی با نقوش سادهتر و هندسی قرار میگیرد.ج: فرشهای عشایری آذربایجان که در رأس آنها فرشهای عشایری شاهسون
قرار دارد.
عشایر ارسباران نیز به تولید انواع دستبافها و زیراندازهای زیبا نظیر گلیم و ورنی میپردازند.
رنگها و طرحهای مورد استفاده در قالی آذربایجان:
لچکترنج، درختی،گلدانی، بتهجقهای با ترکیبی از رنگهای مختلف از مشخصات قالی آذربایجان است.
در حال حاضر تبریز به عنوان کانون بزرگ تولید کنندگان نامور بر سایر مراکز آذربایجان تأثیر گذاشته است.
فرشهای تبریز از شادابی و طراوت زیادی از لحاظ رنگ برخوردار است.
تبریز از جمله کانونهایی است که بافندگان آن در بافت فرش ابریشمی مهارت دارند.طرحهای لچک و ترنج هندسی هریس از
زیبایی خاصی برخوردار است و نقشه قدیمی هریس ضمن حفظ نقوش لچک و ترنج شاهعباسی از ترکیبی هندسی نیز برخوردار
است.
نقشه هریس دارای حاشیه معروف سماوری و دارای گونههای مختلف، قاچ خاتون، ترنجی کفساده، حاج عظیمی، ترنجلوزی، صمدخانی و تاجری
میباشد و با استفاده از خطوط زاویهدار هویتی کاملاً مستقل از قالیهای شهری بوجود آورده است.
لچک و ترنج شاخه شکسته از معروفترین این طرحهاست به نقشه قالی هریس گوراوان نیز میگویند: قالیهای ابریشمی هریس نیز
از اهمیت زیادی برخوردار است بطوریکه در بسیاری از فروشگاههای قالیهای ایرانی در اروپا و آمریکا دارای طرفداران زیادی است.
اغلب قالیهای بافته شده هریس از رجشمار پایینی برخوردار میباشد.
قالیهای هریس از جمله قالیهای پردوام نواحی تبریز است و بر روی رنگ سرخ روناسی تکیه زیادی میشود و رنگهای
دیگر آن بیشتر در مایههای تلخمانند قهوهای سیر، سبز تند و سرمهای تیره است.
بافت قالی در آذربایجان
قالیهای عشایری شاهسون نیز مشابهتهایی با قالیهای روستایی آذربایجان دارد.
حسن نجاری طرح معروف خود رنگ مرند است.
قالیهای اردبیل هندسی و یکنواخت است و در آن گل و بته کمتر دیده میشود.فرشهای سرانداز با طرح هراتی و
مایههایی از رنگهای آبی، نخودی، ارغوانی روشن و قرمز از گذشته در بخشایش از توابع اردبیل بافته میشد ولی در
حال حاضر قالی های این ناحیه ساده و با طرح شکسته بافته میشود.
از جمله طرحهای این روستا هراتی شکسته است.
طرحهای ماهیدرهم و شاهعباسی بیجار و ترکیبی از نقشههای ترکی افشار و کردی در مناطق میاندواب، تکاب و بیجار دیده
میشود و رنگهای زمینه در این مناطق بیشتر لاکی قرمز، سرمهای، کرم و گاهی آبی فیروزهای است.(تبریز- افشان)،(تبریز)،(تبری۲)(تبرییز۳)(تبریز-لچک و ترنج)(تبریز-
لچک و ترنج گل فرنگ)
ویژگی بافت ، دار و ابعاد فرش در قالیهای آذربایجان:
گره ترکی در بین قالیهای
آذربایجان بیشتر مورد استفاده دارد.
دارهای قالی در آذربایجان عمودی است.مهمترین ابعاد قالیهای جدید شهری باف در آذربایجان ۳×۲ و ۵/۳×۵/۲ و ۴×۳ ابعاد دایره
و چند ضلعی نیز جدیداً رواج یافته است.
قالی روستایی آذربایجان ابعاد مختلفی دارد.
قالی هریس عموماً دارای ابعاد ۳×۲ و ۵/۳×۵/۲ است در بخشایش فرشهای کناره بافته میشود که حداکثر طول آنها ۴×۳
متر است.بافندگان اردبیل در ابعاد ۵/۳×۵/۲ و ۳×۲ متر فعالیت دارند و اندازههای پردهای هم در آنجا رواج دارد.
طراحان و تولیدکنندگان مشهور قالیهای آذربایجان:
از تولیدکنندگان بزرگ فرش آذربایجان حاججلیلی در مرند، حاجحسن اعلاباف،صدقیانی، برادران عالینسب و نظامیدوست
را میتوان نام برد.
فرشهای طباطبایی تبریز نیز از فرشهای معروف قدیم آذربایجان میباشد.از میان طراحان مشهور رسامارژنگی، حبیبالله امینافشار، احمد عماد، عباسعلی اعلاباف،
تقی خیابانی، غلامحسین خیابانی، اکبر برگی، محمد حسینبنام، علیپور حلاجی، ابراهیم رضایی، غلامحسین حبیبی، شیرفرد و بسیاری دیگر میتوان نام
برد.
استاد خوبانفر از بنیانگذاران بافت فرشهای حجمی است که در شهرت قالیهای جدید تبریز نقش عمدهای داشته است.
فرش ایرانی