اسلام این وظایف اخلاقی را برای مرد در قبال همسرش لحاظ کرده است

وظایف مرد

نخست باید دانست:

آفرینش و ساختار وجودی و زیستی جنس زن برای کارهای عاطفی و سبک و لطیف آفریده شده و کارهایی که
به توانایی بالای جسمی نیازمند است، متناسب وجود مرد می‏باشد.از این رو، وظایفی که اسلام برای هر یک از زن
و مرد مقرر کرده، بر اساس هماهنگی و تناسب با ساختار وجودی آنهاست.در اینجا به برخی از وظایف مردان که
در ایجاد روابط دوستانه و صمیمانه بسیار مؤثر و سازنده است، اشاره می‏شود:

۱٫ تأمین رفاه خانواده‏

شکی نیست؛ که بر اساس آیات و
روایات اسلامی، نظام مطلوب خانواده براساس مشورت و در نهایت با سرپرستی و مدیریت اجرایی مرد سامان‏دهی می‏شود.

خداوند می‏فرماید : «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ»؛ نساء (۴)، آیه ۳۴٫؛ «مردان، سرپرست زنانند».مرد از آن جهت که به طور
معمول از جنبه اداره زندگی و نیروی جسمی قوی‏تر است، سرپرست خانواده می‏باشد.او در این زمینه دو وظیفه دارد؛ یکی
وظیفه شرعی و قانونی به عنوان تأمین نفقه زن و فرزند و فراهم‏سازی شرایط ضروری زندگی و دیگری از نظر
اخلاقی و انسانی وظیفه تأمین رفاه و راحتی خانواده را دارد که چیزی فراتر از تأمین نفقه و هزینه زندگی
است.از این رو تکالیفی را بر دوش او می‏گذارد.اگر مرد در هزینه کردن حاصل دسترنج خود سخاوت و گشاده رویی
به خرج داد، مِهر و شادابی و صفا را در خانواده چند برابر کرده و باعث افزایش محبت و تحکیم
بنیان خانواده می‏شود.این نوع تعامل و رفتار همان نیکی و احسان است؛ که در روایات به آن تأکید شده است.

از رسول اکرم‏صلی الله علیه وآله نقل شده : «بهترین شما کسی است که بهترین برای خانواده‏اش باشد و من
برای خانواده ام بهترین هستم» «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمَ لِاَهْلِهِ و أنا خَیْرُکُمْ لِاَهلی»؛ (وسائل‏الشیعه، ج ۱۴، ص ۲۲۱)..

و نیز آن حضرت می‏فرماید : «از ما نیست کسی که وسعت زندگی بر او داده شود و او بر
خانواده‏اش سخت بگیرد» «لَیْسَ مِنَّا مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ ثُمَّ فَتَّرَ عَلی‏ عِیالِهِ»؛ (مستدرک‏الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۵۶)..
و در حدیث دیگری می‏فرماید: «هرکس به بازار رود و هدیه‏ای برای خانواده‏اش بخرد و ببرد، (-(پاداش او)-) مانند کسی
است که برای نیازمندان صدقه می‏برد» «مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَری‏ تُحْفَهٌ فَحَمَلَها اِلی‏ عِیالِهِ کانَ کَحامِلِ صَدَقَهٍ اِلی‏ قَوْمِ مَحاوِیجِ»؛
(وسائل‏الشیعه، ج‏۱۵، ص‏۲۲۷)..

امام رضاعلیه السلام می‏فرماید : «سزاوار است انسان بر خانواده‏اش فراخی و توسعه دهد تا مرگ او را آرزو نکنند».«یَنْبَغی‏
لِلرَّجُلِ اَنْ یُوَسِّعَ عَلی‏ عِیالِهِ لِئَلاَّ یَتَمَنّوا مَوْتَه»؛ (من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۸).مرد نباید تصور کند؛ که بخل
ورزیدن و جمع‏آوری اموال و سخت‏گیری بر زن و فرزند، زهد و ارزش محسوب شده و با این کار از
پاداش الهی بهره‏مند می‏شود؛ بلکه بر اساس روایاتی که گذشت این نوع تصور تصوری باطل و ضدارزش است و مرد
می‏بایست در زمینه توسعه مالی و رفاهی خانواده بسیار مثبت و با سخاوت و گشاده‏رویی با آنان برخورد کند.

۲٫ تأمین آسایش خانواده‏

مرد که در بیرون خانه مشغول کار و تلاش است، سزاوار است زمان رفت و آمد خود را تنظیم نموده
و بر طبق برنامه عمل نموده و بدون علت، تأخیر در بازگشت به منزل نداشته باشد که باعث نگرانی و
اضطراب خانواده نشود.مرد باید خود را ملزم بداند که بعد از فراغ از کار برای استراحت به کانون گرم خانواده
بازگردد و نسبت به آنان بی‏توجهی نشان ندهد.

از امام صادق‏علیه السلام نقل شده که : «بر مرد سزوار نیست در شهری که خانواده‏اش آنجا زندگی می‏کند، جای
دیگری به استراحت بپردازد».«هَلکَ بذی المروهَ انْ یبیت الرّجل عن مَنْزِله بال مصر الذی فیه أهلُه»؛ (وسائل‏الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۲۲).

رسول اکرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرماید : «نشستن مرد در کنار خانواده‏اش، نزد خدای بزرگ دوست داشتنی‏تر از اعتکاف (-(و
نشستن‏)-) در این مسجد من است.» «جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِیالِهِ اَحَبُّ اِلَی اللَّهِ تَعالی‏ مِن‏ اِعْتِکافٍ فِی مَسْجِدی‏ هذا»؛ (میزان
الحکمه، ج‏۴، ص‏۲۸۷).این به جهت تأمین نیروی عاطفی زن است.خانواده هر کس، چشم امیدشان به او است؛ پدر در عین
این که پدر و مدیر بوده، همسر است، باید دوست و دلسوز برای خانواده باشد و اگر ثروتی دارد، از
آن‏ها است و اگر زحمتی می‏کشد، برای راحتی آنان است.پس باید در خانواده به گونه‏ای عمل کند که همسر و
فرزندان، در رفاه و آرامش باشند.هر گونه خشونت و سخت‏گیری و یا بی‏توجهی به خواست خانواده، ممکن است زندگی را
تلخ و محبت را از دل خانواده بیرون ببرد.سخت‏گیری‏های بی‏مورد و بهانه‏گیری‏های نابجا و در تنگنا قرار دادن خانواده شایسته
نیست.سخت‏گیری در هزینه زندگی و در فشار اقتصادی قرار دادن خانواده به صلاح نیست یا سخت‏گیری در رفت و آمد
ممکن است پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد.پدر خانواده باید در عین نظارت و جدیت در تربیت، از سخت‏گیری‏های بی‏مورد
دوری جوید.زمانی که اعضای خانواده همه در کنار هم هستند به قدری لذت بخش است که بعضی خانواده‏ها به طور
منظم زمانی را برای بحث و گفت‏وگو در مورد مشکلات یا حتی صحبت در مورد اتفاقات خوشایندی که برای‏شان رخ
داده است، اختصاص می‏دهند.سپری کردن اوقاتی از روز یا هفته برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده به کودکان حس
همبستگی می‏دهد، تا جایی که حتی وقتی بزرگ شوند به خانواده خود احساس تعلق و وابستگی دارند.بعضی خانواده‏ها به طور
مرتب و به صورت دسته جمعی در مراسم مذهبی شرکت می‏کنند (مثلاً همه با هم به مسجد می‏روند) و بعضی‏ها
آخر هفته به پارک می‏روند.یک شام ساده و لذت بخش که همه آن را دوست دارند، انجام چند بازی با
حضور همه اعضای خانواده، به سینما رفتن و همین جشن‏های کوچک کودکان را به صرف وقت بیشتر در کنار دیگر
اعضای خانواده علاقه مند می‏کند.

۳٫ احترام به زن‏

زن از نظر اسلام امانت خدا در دست شوهر و از نظر دخالت در امور زندگی شریک مرد و از
نظر تربیت فرزندان مادر خانواده است.هر مردی وقتی ازدواج می‏کند، باید همسرش را احترام کند و هرگز او را اذیت
و آزار نرساند و ایشان را تحقیر و به استهزاء نگیرد.خداوند می‏فرماید «وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»؛ نساء (۴)، آیه ۱۹٫٫
حضرت صادق‏علیه السلام از پدرش نقل کرده که فرمود: «هر کس زن گرفت، باید او را گرامی دارد و به
او احترام کند» «مَنْ اِتَّخَذَ اِمْرَأهً فَلْیَکْرِمْها»؛ (بحارالانوار، جلد ۱۰۳، ص ۲۲۴)..
حضرت علی‏علیه السلام می‏فرماید: «زنان امانت خدا بر شما هستند.به ایشان زیان نرسانید و برایشان سخت نگیرید.«اِنَّهُنَّ اَمَانَهُ اللَّهِ عِنْدَکُمْ
فَلا تُضارّوهنُنَّ وَلا تَعْضِلُهُنَّ»؛ (مستدرک‏الوسائل، ج ۴، ص ۲۵۱).همانگونه که سایر امانت‏های الهی ارزشمند و قابل اکرام و احترام است،
زن نیز باید آنگونه که شایسته است مورد احترام شوهر قرار گیرد؛ چه اینکه در قیامت خداوند متعال از امانت‏های
خود سؤال می‏کند که با آنها چگونه رفتار کردید.آیا حق امانتداری را به جا آوردید؟!به همین جهت است که وقتی
حضرت، همسر خود حضرت فاطمه‏علیها السلام را به خاک می‏سپارند، می‏فرماید: «امانت خدا از دست من گرفته شد».

۴٫اظهار محبت به زن‏

گفته شد که ثبات بنیان خانواده بر پایه مهر و محبت است.هم زن باید به مرد اظهار مودت و دوستی
نماید و هم مرد به زن ولی نیاز زن به عشق و علاقه بیشتر است و مرد باید محبت قلبی
خود را بیرون بریزد.مرد باید بداند که زن از نظر ساختار زیستی با او تفاوت دارد مرد بنده شهوت است
و زن در بند محبت مرد است مرد زنی را دوست دارد که او را پسندیده و انتخاب کرده باشد
و زن مردی را دوست دارد که ارزش او را درک کرده باشد و محبت خود را از قبل اعلام
کرده باشد.هر کسی می‏تواند با دو زبان سخن بگوید؛ زبان عاطفه و احساس، و زبان عقل و منطق.زبان عاطفی به
خاطر ارتباط مستقیمی که با قلب و جان شنونده دارد، تأثیر بسیاری در ایجاد محبت می‏گذارد.ابراز عشق صریح و صادقانه
(جملات عاشقانه) لحظه‏های زندگی را شیرین و لبریز از لذت و هیجان می‏کند.به قول «مترلینگ»: «زندگی وقتی لذت‏بخش است که
در آن، لذات کوچک و عشق‏های کوچک وجود داشته باشد و همین چیزهای کوچک است که ما را به زندگی
پای‏بند می‏کند» راز تفاهم در زندگی زناشویی، ص‏۹۹٫٫
واژه‏های عاشقانه و دلنشین، به طور شگفت‏انگیزی می‏تواند آفریننده‏ی لذت‏های کوچک باشد.ابراز محبت با صراحت و در عین صداقت و
راستی در حالی که آمیخته با هیجانات روحی است، محبت را تا مرز عشق می‏رساند که شیرینی و لذت آن
را باید در عمق دل‏ها جستجو کرد ولی پنهان کردن عشق، محبت را خفه می‏کند و می‏میراند.هیچ‏گاه نباید غرور مرد
مانع از ابراز عشق و علاقه به همسرش شود، یا در طول زمان مشکلات زندگی و گاه مشاجرات و درگیری‏ها،
باعث ترک ابراز عشق و علاقه شود؛ بلکه باید همواره و در همه حالات زندگی طوری رفتار کند که فضای
عاطفی از بین نرود و جایی برای گفتن جملات عاشقانه و البته صادقانه بماند.نبی‏اکرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرماید: «این سخن
مرد که به همسرش می‏گوید: واقعاً تو را دوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد» «قَوْلُ الرَّجلِ لِلْمَرْأَهِ اِنّی
اُحِبُّکَ لایَذْهَبُ مِنْ قَلْبِها اَبَداً»؛ (وسائل‏الشیعه، ج ۲۰، ص ۲۳)..
و نیز می‏فرماید: «هر چه ایمان انسان کامل تر باشد به همسرش بیشتر اظهار محبت می‏نماید.» «کُلَّما اَزْدادَ الْعَبْدُ اِیمانً
اِزْدادَ حُبًّ لِلنِّساءِ»؛ (بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۲۸).امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «محبت و دوستی زنان یکی از اخلاق پیامبران است».«من
اخلاق الانبیاء حب النساء»؛ (بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۳۶).

پرسمان دانشجویی