گنبد جبلیه کرمان ؛ سازه ایی تاریخی و مرموز با طراحی هشتضلعی و گنبدی آجری

گنبد جبلیه، یکی از بناهای تاریخی و معماری بسیار ارزشمند ایران است که در شهر کرمان واقع شده است. این بنا که به دلیل شکل هشت ضلعی و مصالح سنگی به کار رفته در ساخت آن، شهرت فراوانی یافته است، قدمتی طولانی دارد و به عنوان یکی از آثار شاخص معماری ساسانی شناخته میشود. برای تاریخچه ی این گنبد مطالب ما را در پرشین وی ببینید.
گنبد جبلیه
گنبد جبلیه با بنای سنگی خود در میان پارکی سرسبز قرار دارد. این اثر با تاریخچهای پرابهام، از دهه ۱۳۷۰ شمسی میزبان کتیبهها و سنگهای حجاریشده تاریخی شده است و با نام موزه سنگ نیز شناخته میشود. گنبد جبلیه در آذر سال ۱۳۱۶ شمسی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه پیرامون این بنا به فضای سبز بدل شده است و تعداد مجسمه در آن جای گرفتهاند.
درباره تاریخچه و دلایل ساخت گنبد جبلیه نمیتوان با قطعیت سخن گفت. برخی معتقدند که این مکان آتشکده یا مقبره یکی از زرتشتیان بوده است و برخی دیگر اعتقاد دارند این مکان مزار سید محمد تباشیری است. البته مطلب اخیر را در بعضی کتب تکذیب کردهاند.
پژوهشگران اروپایی نظیر هیلن براند این گنبد را متعلق به سلجوقیان میدانند. ولی این موضوع چندان درست به نظر نمیرسد؛ چراکه «جبلی» شکل تغییریافته «گبری» است و طبق قواعد اشتقاقهای فارسی «گ» به «ج» بدل شده است. از اینرو میتوان حدس زد قدمت این گنبد به پیش از اسلام بازگردد و از بناهای زرتشتی و گبری بوده است؛ گرچه سبک آن با سبک آتشکده ها تطابق ندارد.
جاذبه های توریستی و گردشگری گنبد جبلیه کرمان
گنبد جبلیه کرمان با نامهای «گبری»، «زیگ» و «گنج» میز شناخته میشود. این بنای عظیم سنگی در داخل یک محوطه سبز وسیع قرار گرفته و برای رسیدن به آن باید از دو قبرستان سید حسین و صاحبالزمان عبور کرد. پس از عبور از قبرستانهای یک ساختمان سنگی با گنبدی بزرگ و دیدنی بهچشم میخورد. گنبد جبلیه تنها بنا یا ساختمان ساخته شده از سنگ در شهر کرمان است. در محوطه سرسبز بیرونی جبلیه، مجسمههای عظیم الجثه سنگی بهچشم میخورند که زیبایی اطراف گنبد را چند برابر کردهاند. گنبد جبلیه امروزه بهعنوان یک موزه سنگ یا کتیبه نیز شناخته میشود.
این بنا یک پلان هشتضعلی روی یک پایه ۳ متری با یالهای ۲ متری دارد. کل پلان با لاشه سنگهای بزرگ اجرا شده و قطر گنبد ۵/۵ است. گنبد جبلیه در طی این سالها باوجود اینکه در برابر اثرات مخرب طبیعی متعددی قرار داشته، اما همچنان بدون گزند سرپاست. در عکسهای گرفته شده در قرن گذشته از این بنا، یک تپه در کنار آن مشاهده میشود؛ عدهای از کارشناسان دلیل سلامت ساختمان جبلیه پس از سالها را این تپه میدانند. آنها معتقدند که تپه نقش محافظتکننده از بنا را داشته است.
آشنایی با گنبد جبلیه کرمان
طبق روایتی دیگر ملات گچ و آهک استفاده شده در ساخت این بنا با استفاده از خاکستر، تخممرغ و شیر درست شده و دلیل استحکام گنبد جبلیه را این ملات میدانند. البته این موضوع قابل تایید نیست و تنها میتوان آن را یک فرضیه دانست.این بنا ۸ ورودی ۲ متری دارد که امروزه بهدلیل حفاظت از گنبد تنها یکی از آنها باز است و ۷ ورودی دیگر با سنگ پوشانده شده تا باد، رطوبت و گردوغبار کمتری وارد ساختمان شود. سقف داخلی گنبد از آجر ساخته شده و روی آن تزئینات گچبری شده دیده میشود. بخشهای پایینی و دیوارهها هم به احتمال زیاد دارای تزئیناتی بوده که با گذشت زمان و بیتوجهی به مرمت آنها از بین رفتهاند.
گنبد جبلیه تنها بنای سنگی کرمان است که به موزه سنگ این شهر تبدیل شد. یکی از نکتههایی که این مکان دیدنی کرمان را جذابتر کرده، تاریخچه نسبتا نامعلوم آن است؛ برخی این بنا را مربوط به دوران پیش از ورود اسلام به ایران میدانند که آتشکده یا آرامگاه یکی از بزرگان زرتشتی و از جمله بناهای «گبری» بوده و به مرور زمان نام آن به «جبلیه» تغییر کرده است. بر اساس نظریه دیگر قدمت آن به دوره سلجوقیان برمیگردد که این نظریه بسیار ضعیف است.
شما هم بدانید :
قدمت گنبد جبلیه
قدمت گنبد جبلیه به اواخر دوره ساسانی برمیگردد و برخی معتقدند که این بنا در اوایل اسلام تعمیر و مرمت شده است .. همچنین، در دوره سلجوقی نیز به دستور محمد بن الیاس مورد بازسازی قرار گرفته است
داستان گنبد جبلیه
داستان گنبد جبلیه به تاریخچه آن برمیگردد که نشاندهندهی تحولات مختلف تاریخی در ایران است. این بنا به عنوان تنها بنای سنگی در کرمان، با وجود گذر زمان و بلایای طبیعی، همچنان پابرجا مانده است
برخی از مورخان بر این باورند که این بنا الهام گرفته از معماری ساسانی است و در طول تاریخ بارها مورد مرمت قرار گرفته
پلان گنبد جبلیه کرمان
پلان گنبد جبلیه به شکل هشتضلعی طراحی شده است که هر ضلع آن دارای طاقنمای بزرگی است . دیوارهای ضخیم آن از سنگ لاشه ساخته شدهاند و سقف آن به شکل دایرهای با استفاده از قوسهای تیزدار طراحی شده است. این طراحی باعث کاهش بار بر روی دیوارها میشود.
توصیف شهر کرمان
کرمان، یکی از شهرهای تاریخی ایران، با جاذبههای فرهنگی و تاریخی فراوان شناخته میشود. این شهر دارای آب و هوای خشک و کویری است و آثار باستانی متعددی مانند بازارهای قدیمی، مساجد و باغها را در خود جای داده است. کرمان همچنین به خاطر صنایع دستی و غذاهای محلی خود معروف است.
گنبدی در کرمان در جدول
گنبد جبلیه
گنبد جبلیه کرمان آدرس
گنبد جبلیه در شرق شهر کرمان واقع شده است. آدرس دقیق آن: استان کرمان، شرق کرمان، خیابان شهدا میباشد . فاصله این بنا تا دیگر جاذبههای شهر مانند موزه ساعت و بازار وکیل نیز مشخص است که میتواند برای گردشگران مفید باشد.
موقعیت جغرافیایی
گنبد جبلیه در شرق کرمان واقع شده و به عنوان یکی از نمادهای این شهر شناخته میشود. آدرس دقیق آن: استان کرمان، خیابان شهدا است
تاریخچه
این گنبد هشت ضلعی که به گنبد گبری نیز معروف است، از سنگ و گچ ساخته شده و احتمالاً در دورههای قبل از اسلام بنا شده است. این بنا در سال ۱۳۱۶ شمسی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید
جاذبههای اطراف
گنبد جبلیه در نزدیکی چندین جاذبه دیگر قرار دارد، از جمله:
موزه ساعت (۲.۳ کیلومتر فاصله)
حمام گنجعلی خان (۴.۵ کیلومتر فاصله)
بازار وکیل (۴.۴ کیلومتر فاصله)
دسترسی
برای دسترسی به گنبد جبلیه، میتوان به سمت خیابان زریسف و سپس خیابان شهدا حرکت کرد. این بنا هیچ حصاری ندارد و بازدید از آن در هر زمان ممکن است، اما برای ورود به فضای داخلی آن، ساعات مشخصی وجود دارد . گنبد جبلیه نه تنها یک اثر تاریخی مهم بلکه یک مکان فرهنگی و اجتماعی برای مردم کرمان نیز محسوب میشود.