سفر به انجدان بهشت گردشگری در استان مرکزی

ما در این مطلب از پرشین وی قصد داریم سفر به انجدان بهشت گردشگری در استان مرکزی را برایتان به اشتراک گذاریم ، روستا انجدان اراک یک روستای بسیار خاص و زیبا در شهر اراک است. این روستا در ۶۴ کیلومتری شمال خمین، ۳۷ کیلومتری شرق اراک و با همین فاصله از غرب محلات قرار گرفته‌ است.

روستا انجدان اراک

انجدان روستایی در استان مرکزی و در نزدیکی شهر اراک است.
این روستا به لحاظ تاریخ اسماعیلیه بسیار مهم است.انجدان از روستاهای دهستان مشک‌آباد بخش مرکزی شهرستان اراک در استان مرکزی ایران است.
این روستا در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد که کوه چشمه و کوه برف شاه در اطراف آن است و غارهای
کوچک و بزرگ فراوانی در نزدیکی آن وجود دارد.
ارتفاع انجدان از سطح دریا دو هزار متر است.
این روستا در ۶۴ کیلومتری شمال خمین، ۳۷ کیلومتری شرق اراک و با همین فاصله از غرب محلات قرار گرفته‌است.

روستا انجدان اراک

نام‌گذاری

واژه «انجدان» معرب واژه «انگدان» است.
در متون تاریخی از «انکوره» و «انغوزه» نیز نام برده شده است.
نام این ده برگرفته از نامی گیاه انگدان است که صمغ آن در این روستا تولید می‌شود و برای صادرات
به کشورهای دیگر نیز استفاده می‌شود.

نام انجدان در منابع قدیمی به صورت‌های انکوان و انکدان نیز آمده‌ است.
چنان که از منابع برمی‌آید، استفاده از واژه انجدان پس از اقامت امامان اسماعیلی در این محل رواج یافت.

تاریخ روستا انجدان اراک

تاریخ
از پیشینه کهن انجدان تا سده ۸ق/۱۴م آگاهی دقیقی به جز سنگ قبرهای یافت شده و اطلاعات محلی در دست
نیست.
ناحیه‌ای که امروزه انجدان در آن قرار دارد، در سده‌های نخستین اسلامی (احتمالا) جزو کوره دوراخور قم بوده‌ است، اما
در هیچ‌ یک از منابعی که از دوراخور نام برده‌اند، به انجدان یا نامی مشابه آن اشاره نشده‌ است.

از سده ۹ق/۱۵م پس از استقرار پایگاه امامان اسماعیلی در انجدان بر اهمیت این محل افزوده شد و پیروان این
مذهب از نقاط دور و نزدیک برای دیدار امامان و اعطای نذوراتشان به انجدان می‌آمدند.
پس از سقوط قلعه الموت توسط هلاکوخان (۶۵۴ق/۱۲۵۶م) گروهی از اسماعیلیان در آذربایجان ساکن شدند و پایگاه امام نزاری به
آذربایجان منتقل شد.

روستا انجدان اراک

پس از تقسیم نزاریان به دو شعبه محمدشاهی و قاسم شاهی، قاسم شاهیان تصمیم به تغییر محل سکنای امامشان از
آذربایجان گرفتند، زیرا پایگاه آنان در آذربایجان که تحت فرمان حاکمان سنی مذهب قرار داشت، ایمن نبود.
در هنگام امامت مستنصربالله دوم (۸۶۸ – ۸۸۵ق/۱۴۶۴-۱۴۸۰م)، مشهور به شاه قلندر، سی و دومین رهبر نزاری، پایگاه امامان به
انجدان انتقال یافت.

انجدان بعد از جستجو و بررسی برای اقامت امامان نزاری انتخاب شد، زیرا دارای شرایط ویژه‌ای بود و به دو
شهر کاشان و قم که دارالمومنین خوانده می‌شد و به‌طور سنتی از مراکز قدرت شیعیان به شمار می‌رفت، نزدیک بود.
اسماعیلیان در انجدان دوباره نیرو گرفتند و سازمان جدیدی ایجاد کردند، فرستادن داعیان نیز برای تبلیغ به نقاط مختلف آغاز
شد.
در این دوره امامان نزاری انجدان دیدگاه‌های خود را تحت پوشش فرقه‌های صوفیه بیان می‌کردند.
احیای انجدان، نوزایی دوباره اندیشه و فعالیت‌های تبلیغی اسماعیلیان بود.

روستا انجدان اراک کجاست؟

در دوره حکومت صفویه در ایران سیاست مذهبی بر پایه مرشد و مرید قرار داشت و رهبری مذهبی غیر از
پادشاه صفوی مورد پذیرش نبود؛ بنابراین، نزاریان به سبب شناخته شدن شخصیت حقیقی امامان نزاری و فعالیت‌ آشکارشان تحت فشار
و آزار قرار گرفتند.
در ۹۸۱ق/ ۱۵۷۳م امیرخان موسی‌لو حاکم همدان به دستور شاه طهماسب به کاشان و انجدان هجوم برد و اسماعیلیان را
قتل‌عام، و مرادمیرزا رهبر آنان را دستگیر کرد (قاضی احمد، ۱/۵۸۲ -۵۸۴).
صادق کیا به نقل از تاریخ الفی به اقامت گروهی از نقطویان در نواحی کاشان و انجدان اشاره می‌کند که
هم‌زمان با سرکوب اسماعیلیان در دوره شاه طهماسب بود.
نقطویان انجدان نیز سرکوب شدند.

روستا انجدان اراک

احتمالا بین این دو فرقه همکاری وجود داشت و گروهی از نقطویان در انجدان یا نواحی اطراف آن زندگی می‌کردند.
در دوره شاه عباس (۹۹۸- ۱۰۳۸ق/۱۵۹۰- ۱۶۲۹م)، اسماعیلیان نزاری بار دیگر طریق تقیه پیش گرفتند و روابط حسنه‌ای بین امامان
نزاری انجدان و شاه عباس برقرار گردید و خلیل‌الله سی و نهمین امام نزاری با یکی از خواهران شاه عباس
ازدواج کرد و در فرمانی امامان انجدان از پرداخت مالیات معاف شدند.
در زمان امامت شاه نزار، چهلمین امام نزاری پایگاه امامان به روستای کهک محلات در ۳۵ کیلومتری انجدان انتقال یافت.

در دوره اشرف افغان انجدان محل برخورد سپاهیان اشرف و عثمانی‌ها بود و بعد از شکست سپاهیان عثمانی، به دستور
اشرف انجدان ویران شد و قلعه نورآباد که در هنگام اقامت امامان نزاری در انجدان ارگ آنان بود، با خاک
یکسان شد و گروه کثیری از ساکنانش کشته یا اسیر شدند.
در دوره‌های بعد انجدان اعتبار گذشته را نداشت، چنان که به قولی در دوره قاجار تنها به عنوان شکارگاهی مناسب
مورد توجه بود.

آشنایی با روستا انجدان اراک

انجدان و نواحی اطراف آن در مدت اقامت امامان نزاری در سده‌های ۹-۱۱ق/۱۵-۱۷م از مراکز اندیشه غیروابسته به حکومت مرکزی
بود و نخستین رساله‌های اسماعیلیان نزاری پس از سقوط الموت در انجدان نگاشته شد.
ملاصدرا حکیم برجسته دوره صفوی مدتی از زندگیش را در انزوا در کهک قم که در نزدیکی انجدان قرار داشت،
گذراند و به نوشته ابراهیم دهگان با امام نزاری در ارتباط بود.
انجدان خاستگاه نویسندگان و ادیبان برجسته پس از سده ۹قمری/۱۵میلادی در ایران‌ بود که از آن‌ جمله‌اند: ملا داعی انجدانی‌
و برادرش ملک طیفور، شاه طاهر دکنی و میرزا ابوتراب بیک فرقتی.

امامان اسماعیلیه در دوره اقامتشان در انجدان آثار و بناهایی ایجاد کردند که امروزه اکثر آنها ویران شده‌ است، از
جمله قلعه نورآباد، قلعه امیرخان، قلعه وزیر و کاروانسرای شاه عباسی.
در انجدان سه مقبره (بقعه‌های شاه قلندر، شاه قریب و چهل دختران) وجود دارد که مزار شماری از امامان نزاری
و خانواده‌هایشان بوده است.

انجدان نسبت به جمعیت اندکش دارای مساجد و حسینیه‌های بسیاری است که طبق نوشته دهگان به ۱۷ یا ۱۸ باب
می‌رسد و این نشان از اهمیت مذهبی و فرهنگی انجدان در گذشته دارد از جمله مسجد سرچشمه که مشهور به
مسجد شاه خلیل‌الله بود و مسجد جامع که توسط شاه خلیل‌الله تعمیر شد و تاریخ بنای آن را به سده‌های
نخستین اسلام نسبت می‌دهند.

بنا به اقوال گوناگون این روستا در حمله مغول‌ها به ایران به شدت آسیب دید و مردم برای فرار از
گزند مغول‌ها در زیر روستا نقب حفر کرده و در زیر زمین مشغول به زندگی شدند.
لازم به ذکر است که قدمت این روستا بیش از هزار سال تخمین زده می‌شود.
سنگ قبری نیز در یکی از قبرستان‌های این روستا به دست آمده که متعلق به نوه سلمان فارسی است.
در این سنگ اشاره به انجدان اصفهان شده است.

روستا انجدان اراک

بیشتر بدانید از تاریخچه شهر اراک

پیش از ساخت شهر در جای کنونی و در پیرامون آن چند ده وجود داشت، در جنوب شهر ده قلعه و قلعه‌نو و در غرب شهر ده حصار بود که برای ساخت شهر ویران شدند. در جای کنونی شهر دهی بنام دستگرده بوده‌است که از آثار آن قناتی باقی‌مانده که به «قنات ده» شناخته شده‌است.

علت شکل‌گیری شهر

حدود جبال در خلافت عباسی، منطقه‌ای که اکنون اراک در آن جای دارد
شهر اراک را تا پیش از سال ۱۳۱۷ خورشیدی، عَراق و پیش از آن سلطان‌آباد می‌گفتند. بانی شهر یوسف‌خان گرجی (معروف به سپهدار عراق) بود. بر پایه روایت‌ها، پیش از ساخت شهر، در محل آن هشت یا ده قلعه به نام‌های خان باباخان، حصار، ده‌کهنه، مرادآباد، آقا سمیع، سلیم، نو و قادر وجود داشت و مردمان قلعه‌ها همیشه در حال درگیری با یکدیگر بودند، یوسف‌خان از درگیری‌های قلعه‌ها شرح حالی به فتحعلی‌شاه قاجار نوشت. وی دستور ویران کردن قلعه‌ها و ساخت شهری جدید را از شاه دریافت کرد.

در آن زمان در این ناحیه دو طایفه نیرومند ساکن بودند، خان‌های فراهان که در بخش فراهان کنونی ساکن بودند و خان‌های کَزّاز که در بخش زالیان کنونی ساکن بودند. هر دو طایفه پس از آگاه شدن از تصمیم احداث شهر تازه (قلعه نظامی)، کوشش نمودند حکومت مرکزی را قانع کنند که شهر را در منطقه مسکونی آن‌ها بنا نهد که هرکدام به دلایلی کامیاب نشدند. سرانجام یوسف‌خان گرجی تصمیم می‌گیرد که شهر را در محل کنونی که واپسین نقطه قلمرو فراهان و نخستین نقطه قلمرو کزاز بود بنا نهد تا از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری شود.

یوسف‌خان که شهرهای گرجستان و قفقاز را دیده بود، کوشش کرد شهری مرتب و منظم بنا کند که همگی کوچه‌ها در فواصل معین یکدیگر را قطع کنند و پهنای همه آن‌ها ۶ ذرع محاسبه شده بود. همچنین بازار شهر در میانه آن گماشته شد که برای عموم مردم دردسترس قرار گیرد.

دالاهو / دانشگاه اراک