فرش اراک |تجارت فرش در اراک

فرش اراک

شاید اگر سیستم های پیشرفته ی بانکی به گونه ای که امروزه در خدمت تجار عملیات تبدیل اسعار و ارسال ,
حواله های بانکی را انجام می دهند در گذشته نیز وجود داشت و این چنین سریع و مطمئن عمل می کرد.
فرش اراک به گونه ای امروزی و دست کم در کمیت فعلی آن نبود.

تفسیر این کلام این است که چون شرکت سوئیسی – انگلیسی زیگلر ، که در اواخر قرن گذشته کالاهای انگلیسی را ,
در ایران معامله می کرد در تبدیل وجوه کالاهای فروخته شده ی خود به لیره ی طلا و ارسال آنها از طریق روسیه ,
به لندن همواره دچار اشکال بود ،

جهت رفع این تنگنا در صدد بر می آید از محل در آمدهای حاصله از سلطان آباد (اراک فعلی) تعدادی قالی و قالیچه ,
خریداری کرده به انگلیس بفرستد.

آشنایی با فرش اراک

صاحبان شرکت نام برده با این ابتکار چند هدف را همزمان برآورده می کردند ، به این گونه که علاوه بر ,
رفع مشکل انتقال پول ، موفق به تحصیل درآمد بسیار زیادی از منبع پر برکت دیگری چون قالی گردیده و در این میان ,
به پیکر بی رمق قالی بافی ایران نیز جان تازه ای بخشیدند.

به این منظور در سال ۱۲۶۲ هجری شمسی این شرکت با تاسیس واحد نسبتا بزرگی در سلطان آباد,
فعالیت های خود را در زمینه ی صنعت و تجارت قالی شروع کرده و به زودی دامنه ی آن را به سایر,
نقاط مستعد از جمله کرمان و تبریز گسترش داد.

مواد اولیه بافت فرش

کارگزاران مسئول این شرکت با تهیه ی مواد اولیه ی مرغوب از جمله کلاف های رنگ شده,
و نقشه های مورد علاقه ی خود بر روی کاغذ های شطرنجی که به صورت یک سابقه ی خوب ,
همچنان در قسمت نفش قالی ایرانی باقی مانده و سفارش بافت به بافنده های مستعد توانستند,

به صدور تعداد قابل توجهی فرش ایرانی به بازارهای خارج ، دست یابند.

شرکت زیگلر بعد از این راه گشایی اولیه و داد و ستد سود آوری که از این طریق و همچنین خرید و فروش,
فرش های تاریخی ایران انجام داد اندکی قبل از آغاز جنگ جهانی اول داوطلبانه از فعالیت های تجاری ,
خود در ایران دست کشید,

و میدان را برای سایر رقبای خود از جمله آلمانی ها و امریکایی ها که اندکی بعد از آنها در ایران فرصت هایی ,
به دست آورده بودند ، باز کرد.

تاریخچه بافت فرش در اراک

در این میان تجار آینده نگار تبریزی نظاره گر بر فعالیت های این شرکت های بیگانه که به حق و ناحق ,
بر سر سفره ی پر برکت تجارت قالی نشسته بودند به موازات آنها به کاری مشابه در جهت,
تهیه ی قالی و قالیچه برای سفارش های اروپایی خود در میزان قابل توجهی دست زدند,

ولی هموراه در جست و جوی فرصت مناسبی بودند تا این لقمه ی چرب را از رقبای خارجی ,
خود به ربایند.

تاثر جنگ جهانی بر صنعت فرش اراک

شعله ور شدن آتش جنگ حهانی اول در ۱۹۱۴ در اروپا درست همان فرصت مناسبی بود,
که برای آنها پیش آمد.

این جنگ که بازنده ی اصلی آن کشور آلمان بود ، موجب شد اراک بهترین مشتری خود را از دست بدهد.

بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ آمریکا و تسری آن به سراسر جهان انگیزه ی دیگری بود که صنعت فرش اراک را ,
در تمامی مراکز بافندگی از جمله اراک دچار رکود ساخته و آینده ی آن را به زیر سوال ببرد.

خوشبختانه با رفع بحران و با سفارش هایی که اراک از مشتریان امریکایی خود به خصوص برای قالی های ساروق,
دریافت کرد و همچنین با علاقه مندی تجار تبریزی و سرمایه گذاران محلی که همجوار با هم میهنان ,
ترک زبان خود به این صنعت نوخاسته روی آور شده بودند ،

قالی بافی اراک توانست با آهنگ قبلی به رشد خود ادامه دهد.

در زمان جنگ جهانی دوم برای مدتی قالی بافی در اراک متوقف بود ، ولی در خاتمه ی جنگ دوباره رونق ,
پیشین خود را بازیافت.

تغیرات حاصل از این جنگ ها و همچنین بحران های اقتصادی امریکا این بود که ابتدا شرکت های خارجی ،
شعبات خود را در ایران برچیده و ناگزیر شدند ,

سفارش های خود را از طریق بازرگانان ایرانی انجام دهند و دوم اینکه در این گیر و دار نیز تجار تبریزی,
جای خود را به سرمایه داران محلی واگذار کنند.

بیشتر بدانید مختصری درباره فرش اراک-ساروق

نام قدیم اراک

اراک که در گذشته به نام سلطان آباد میشناختند مرکز استان مرکزی است که قالیبافی در این شهر از اواخر ,
قرن ۱۹ میلادی رونق گرفت و در دوران قاجار به لطف تجار خارجی به جایگاه ویژه ای در صنعت ,
فرش بافی دست یافت.

تمامی فرش های آنتیک ساروق که از کیفیت بالایی برخوردار است متعلق به همین زمان است که یکی از ,
محبوب ترین دست بافته های اراک به شمار می آید همچنین شهرت جهانی دارد و بسیاری از,
کشورهای دیگر طرح های این قالی را همانندسازی و تولید نموده اند.

کیفیت فرش های ساروق به قدری بالا بود که با فرش های کرمان برابری میکرد و بسیاری از مشکلاتی که ,
فرش های مناطق دیگر داشتند مانند (استفاده از گره جفتی،خراب بافی فرش،جا انداختن گره ها،
یکسان نبودن اندازه بالا و پایین فرش از ترنج اصلی،استفاده از مواد اولیه بی کیفیت و بسیاری از موارد دیگر),
در قالی اراک به هیچ عنوان دیده نمیشد.

در همان منطقه که فرش های سلطان آباد تولید میشدند، فرش هایی با نام های فراهان،فراهان ساروق،
ساروق آمریکایی،مهاجران و فرش های مشک آباد پیدا میشدند.

اگرچه این نام ها گاهی اوقات به جای یکدیگر برای توصیف فرش های این منطقه استفاده میشدند,
اما این فرش ها دارای تفاوت های جزئی بر اساس زمان تولید،طرح و نقشه ها،رنگ،
کیفیت و ضخامت میباشد.

نام فرش های اراک

اکثر نام های گوناگون این فرش ها از اسم روستاها و شهرهای مختلف همان منطقه سرچشمه گرفته است,
مانند ساروق،فراهان و مشک آباد.

فرش های فراهان در روستاهای ساروق بافته شده بودند، اما این قالی ها با توجه به نام فراهان از یک نوع,
مجزا و استثنایی هستند. این فرش در طی یک دوره یک صد سال در اواسط قرن ۱۸ ساخته شد,
یعنی قبل از اینکه فرش های ساروق وجود داشته باشند.

آن ها از گره نامتقارن یا ترکی با تار و پود پنبه استفاده میکردند، رنگ پود بکارگرفته شده معمولا آبی,
و گاهی اوقات قرمز مایل به صورتی استفاده میکردند،

همچنین بافت بسیار با کیفیتی داشت و بسیاری از الگوهای ترکیب هر دو طرح های قبیله ای و سنتی را,
پوشش میدادند.

فراهان ها بین سال های ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۳ در یکی از شهرهای واقع در جنوب اراک بیشتر برای ,
اشراف فارسی تولید  میشدند،

بافندگان در بافت این نوع فرش از یک پود استفاده میکردند، سایز آن ها معمولا بلند و باریک یا بزرگ ,
درست اندازه سایز یک اتاق در نظر گرفته میشد.

نقش فرش فراهان

معمولا نقش فرش فراهان از نوع هراتی یا سراسر پوشیده از گل و برگ های مواج بود. ساروق های فراهان ,
نمایشگاهی از رنگ های غنی است و معمولا زمینه ی فرش ها با رنگ قرمز پوشیده شده است،

از رنگ نیلی در اطراف مدالیون و حاشیه ها استفاده میکردند همچنین از رنگ سبز برای سایه های ظریف که,
در اکثر طرح ها دیده میشود. رنگ ها به اندازه ای درخشان و زیبا بودند که نیازی به استفاده از ابریشم نبود.

ساروق فراهان را گاهی به نام ساروق هم می خوانند که از دو پود استفاده میکنند و از وزن بیشتری برخوردار است,
اما دارای تعداد گره هایی بیشتری از شهرستان سلطان آباد است،

زمینه این نوع فرش معمولا آبی یا عاجی است و معمولا طرح و نقشه ی آن دارای ترنج های بزرگ یا پر از,
نقوش درختان و پرندگان است.

هر دو فرش های فراهان و فراهان ساروق نسبت به ساروق آمریکایی در محبوبیت رو به افول است ،
این فرش ها که در حال حاضر از شهرت خوبی برخوردار هستند به درخواست,
مصرف کننده های آمریکایی طراحی گشت.

رنگ آمیزی ساروک آمریکایی معمولا کبود و مایل به صورتی که آبی هم در آن زیاد به چشم میخورد ,
و پر از نقش های گل و گیاه است. این رنگ ها بیشتر سازگار با مبلمان چوبی انتخاب شدند.

افسانه جاویدان فرش ایران , فایند کارپرت